Morgunblaðið - 24.07.1970, Blaðsíða 19

MOIÍOUNiiLAÐXÐ, FÖSTUDAGUR 24. JÚL.Í 1970
lb
Jón Tómasson
- Minning
JÓN Tómiasson fyrrum bóndi í
Miðteoti Qg sí&air í Hivítanesi í
Vestuir-Landeyjum lézit í sjútera-
húsiniu á Selfossi þ. 13. júní
sá&astliðinn, og var grafinn í graf-
reit Akureyiranteirteju þ. 20. júní
Hann var fæddur í Vesturbæn-
iirn á AmiairhÓli í Vestur-Land-
eyjuim 8. aipríl 1877. Hann var
því rúmra 93 ára þegar hann
lézt. Hann var að mestu rúm-
fastur síðustu 2 árin, ©ktei af
völduim sérstaiks sjúkdóms, held-
ur af eðlileguim ellihrumleite.
Hanin var and'lega heill fram til
hiins síðasta. Ég talaði við hann
í fyrra sumar og sagði honum
fréttir frá Þorláksihöfn, og vair
hann þá alveg með á nótunum,
en þar reri hann ungur maður
marigar veirtíðar.
Foreldrar Jóns voru Tómas
Jónssnn og Salvör Snorradóttir.
Tómas faðir Jóns var sonur Jóns
frá Ássólfsskáia undir Eyjafjöll-
um, en móðir Tómasar var Anna
Jónsdóttir frá Kirkju'lækj ankoti
í Fljótshlíð. Fluttist hún þaðan
að Ásóltfssteála og giftist þar
Jóni. Reistu þau þar bú, en hún
missti mann sinn eftir tiltölulega
skamma samhúð, en hún giftist
aftur og fluttist með seinni
manni sínum að Krosshjáleigu
í Austur-Landeyjum, með tvo
sonu sína, Tómas og Jóhann, sem
hún eignaðist með fyrri manni
sínum.
Móðir Jóns Tórmassomar vair
Saivör firá Skipa'gerði dóttir
Snorra Grímssoniar frá Forsæti í
Vestur-Landeyjum. Móðir Sal-
varar var Anna Jónsdóttir, en
móðir önnu var Sigiríður Ög-
mundsdóttir, prests á Krossi í
Austur-Landeyjum, Högmasomar
prests á Breiðabólstað í Fljóts-
hMð. Bróðir Sigríðar Ögmunds-
dóttuir var Sæmuodur ríki
Dannebix>gsmaður í Eyvindar-
hottti. Hann var umsvifaimikill bú
og fésýslumaður. Varð hann all
frægur vegna málatferlia sem
hanin stofnaði til við séra Sigurð
Thorarensen á Stóróltfshvoli og
vimnumanm hans Filipus Þor-
vaiMsson, sem varð fyrir því
óhappi að særa með Ijá, kú
Filipusar Stetfánssonar bónda í
Vestri-Garðvika. Vár það ka'llað
Rauðhymumiálið, en málinu tap-
aði Sæmundur að lokurn. Er
Sæmundi svo lýst: Hann er stór
vexti og gervilegur að alilri
ásýnd, greindur og skorinorður
og vel máli farinn og þó heldur
raupsamur. Sonur Saemundar
var séra Tómas prófastuir á
Bireiðalbólstað í Fljótshlíð, einnig
þefldktur sem Tómas „Fjölnis-
tniaður". Hams dóttir var Þór-
'hiMur móðir herra Jóns HeLga-
sonar biskups. Jón Tómasson
hjetfur því átt aii marga þekteta
oig mertoa menn í síniu frænd'liði
og til harðsnúinna atorkumanna
a@ telja, svo sem Sæmundar rítea
og Snonra í Skipagerði afa síns,
sem einmig var talinm ríkur og
ötull athafnamaður og fjærri því
að vera á neinn hátt kjökur-
miemni.
Tómas faðir Jóns lézt 1879
eftir 15 ára hjónaband frá 6 börn-
um. Var Jón þeirra yngistur, þá
tveggja ára. Tii Salvarar móður
Jóns réðst sem fyrirvinma Einar
Þorsteinsson frá Akuirey. Giftust
þau er fram liðu stundir, og
gekk Einar bömum þeirra Sal-
varar og Tómasar í föðurstað og
reymdist þeim himn bezti stjúpi,
enda hið mesta valmenni. Voru
þeir bræður fimm, Tóm'as fædd-
ur að Heylæk í Fljótshlíð, en
þar bjuggu þau Salvör og
Tómas fyrsta búskaparárið, fluittu
svo að Amarhóli í Landeyjum,
en Tómas drukknaði við Vest-
mannaeyjar unigur maður; Snorri
sem fluttist til Vestmianinaeyja,
nam þar skósmíði og stundaði
það starf til æviloka, en Jóhann,
Brynjólifur og Jón urðu allir
bændur. Eina dóttur áttu þau
Salvör og Tómas, hét hún Salvör
og giftist hún Alberti Eyvinds-
syni frá Akurey. Þau bjuggu
fyrst i Skipagerði, en síðar á
Teig í Fljótsihlíð. Eina dóttur
eignaðist Salvör, móðir Jóns,
með Einari seinni mianni sínum
sem bar nafnið Guðný. Giftist
hún Gísla Jónssyni, Brandsson-
ar frá Vestra-Fíflholti í Vestur-
Landeyjum. Þau fluittu strax til
Vestma'nnaeyja og bjuggu þar
alliam sinn búskap. Guðný lézt
fyrir aJil mörgum árum. Jón
Tómasson litfði því lemgst sinna
systkina og varð þehra elztur.
8. júlí árið 1899 var haldin
mi'kii brúðkaupsveizla á Arnar-
bóli, giftu sig þá samtímis 3
Amarhóls'bræðumir, Jón átti
Elínu ísaiksdóttur frá Miðkoti,
Jóhann átti Katrínu Jónsdóttur
frá Strönd, og Brynjólífuir átti
Halldóru Jónsdóttur frá Götu í
Hvolshreppi. Jón Tómasson
byrjaði búskapinn á hálfri jörð-
inni Miðtooti á móti ísatei Sig-
urðssyni ten.gdaföður sínum.
Það sambýli srtóð þó ek'ki lengur
en til haustsins 1903. Þá flurtti
ísak rmeð fjölskyldu sína suður
á Garðskaga. Var honum um
sumarið veitt vitavairðarstaðan
við Garðskagavitann. Tók Jón þá
alla jörðina og bjó þar með hinni
ágæitu teonu sinnd Elínu til ársins
1937, eða í 38 ár, og þar af 18
ár í saimfoýli við tengdason sinn
Kristin Þorsteinsson frá Álfhóla-
hjáleigu, sem giftist eflztu dóttur
þeirra hjóna, Önnu Ágústu.
Árið 1937 réðst Jón í það stór-
virki að kaupa jörðina Hvítanes
I Vestur-Lamdeyjuim, sem þá
hafði verið í eyði í a'll mörg ár.
Stóð hann þá á sextugu. Emgin
hús voru á jörðinoi og varð hann
því að by.ggja þar öll hún að
nýju, bæði yfir fó'k og fénað,
og segir sig sjáitft, að það hefur
eigi ven-ið litið átak fyrir svo
fullorðinn mann og eigi veru-
lega fjársteirkan. Þetta ieystist
þó alilt með mestu prýði, enda
voru þau hjón samhent og harð-
duigleg.
Árið 1946 giftist Jón, sonur
þeirra hjóna, Ástu Heligadóttur
frá Ey. Taka þau þá við jörð
og búi í Hvítanesi, og gömlu
hjónin hætta búskap, en eru
bæði hjá þeim í Hvitanesi til
ævilotka. Ekki murniu haía verið
mifcil efni þeirra hjóna Jóns og
Elínar þeigar þau byrjuðu bú-
skapinn, enda jörðin lítil og vart
til skiptanna, en það smá iagað-
ist og þá sér í !agi þegar þau
femgu alla jörðina till ábúðar.
Um aldamiótin tíðk'aðist að
U'mgir og hraustir menn stunduðu
útróðra til ötflunar aukatekna.
Það gjörði Jón um árabil. Reri
hánn í Þorlákshöfn og alltaf hjá
hinum kumna formanni þar á
staðnum, Páili Grímssyni frá Ós-
eyrarmesi. Jón var eftirsóttur há-
seti, því maðurinn vair hið mesita
hraustmenni og fullhugi á sjó.
Hann var rammur að atfli enda
af flestum álitinn tveggja
manna maki sem kallað var. Svo
saigði Einair á Arnarhóli stjúpi
nanis um hann: „Hann Jön
Tómasson er ýkjulaust tveggja
mianna mald.“
Þegar Jón hætti róðrum í Þor-
lákshöfn tók hann að stunda
róðra við Landeyjasand. Hann
gjörðist formiaður á skipi Einars
Stjúpa síns, þeigar Einar hætti
fonmennsku, og eignaðist skipið
eftir hans dag. Það skip var
sex róið og kallaðist sú gerð
skipa-„jul“ þar um slóðir. Þetta
skip hét Gæfa og var smíðað
atf Tóm'asi föður Jóns á árunum
milli 1870 og 1880. Jón var
heppinn formaður, varð aldrei
fyrir óhöppum eða sSysum, enda
fór saman hjá honum lagni, ör-
yggi og glöggskyggni, jafnt á sjó
sem á landi. Jón var hinn bezti
viðkynninganmaður og í eðli sínu
frekar glaðlegur, en þó gat stund-
um breytt smávegis út atf því
og leit hann þá fuill dökkt á
hlutina, en þá var eiginkonan
því léttilyndari, og jöfnuðust þá
fljótt þær litlu gárur sem kunnu
að hatfa hróflað við yfirborði
hversdagsleikans.
Jón var með afbrigðum nýtinn
maður, enda kom það honum oft
til góða, því það leit svo oft
út, sem það væri hans sérgáfa,
að geita látið nýtnina verða sér
tiil hagsbóta. Það mátti því oft
um hann segja, að hjá honum
kærnu fram hyggindi sem í hag
teomu. Smá saman rýmkaðist
fjárhaguir þeirra hjóna, þrátt
fyrir að þó mdfckur ómegð hlæðist
á þau. Þó voru þau ekki talin rík,
en vel bjargálma. Því vel var m'eð
<aíllt farið og ráðdeildin látin
sitja í fyrirrúmi. Og eitt er víst,
að hafi Jóni Tórmassyni áskotn-
azt afgangsaurar eða krónur, þá
hefur þeim ekki verið í gáíeysi
á glæ kastað.
6 börn eignaðist Jón, 5 dætur
og 1 son. Öll hin mannvænleg-
ustu. Dæturnar eru: Anna
Ágústa í Miðkoti gift Kristmi
Þorsteinssyni, búsett í Reykjavík;
Ingibjörg gift Óskari Guðmunds-
syni frá Vestra-Fíflholti og eru
þau búsett þar; Salvör gift Guð-
mundi Guðmundssyni frá Vestra
Fíflholti, búsett í Reykjavík;
Marí gift Páli Steinssyni, búsett
í Reykjavík og sonurinn Jón
Jónsson í Hvítanesi, eins og áður
er getið, en 15 eru barnabörnin
og 11 bar'nabarnaibörnin.
Að lokum, Jón Tómasson, mér
er ljúft að minnast þín gamli
góði vinur og sumranna 5, sem
ég var hjá þér kaupamaður, eftir
að ég fluittist suður með fóstur-
foreldrum mínum og temgdafor-
eldrum þinum. Þú varst bezti
húsbóndi sem ég hefi átt, og
fcrúað gæti ég, að þeir ástvinir
þínir, sem á undan þér eru famir
yfir móðuna miklu, hafi komið
á móti þér á Gæfunni með Einar
Þorsteinsson á Arnarhóli við
stýrið, til að flytja þig á enda-
stöð okkar allra.
Elías Pálsson
MYNDAMOTHF.
ADALSTRÆTI 6 — REYKJAVlK
PRENTMYNDAGERD SlMI 17152
OFFSET-FILMUR OG PLÖTUR
AUGLÝSINGATEIKNISTOFA SIMI 25810
CHJJH
OPNAR I DAC
STÆRSTU
RITFANGAVERZLUN
LANDSINS
AÐ LAUGAVEG1178
Þessi nýja verzlun er í samræmi við kröfur nútímans:
1. Verzlunarrými er stórt, bjart og vistlegt.
2. Vegna hins rúmgóða húsnæðis tókst að hagræða vöru-
tegundum skipulega, svo að viðskiptavinir fá mjög góða
yfirsýn yfir vörur þær, sem á boðstólum eru.
3. Til þess að auðvelda viðskiptavinum að finna vörurn-
ar eru skilti ofan við hverja hilluröð, er greina heiti
vöruflokka.
4. Auk þeirra vörutegunda, sem við hingað til höfum haft
á boðstólum, þá bjóðum við nú stóraukið úrval af ýmiss
konar teikniáhöldum, svo sem nýtízku teikniborð o.m.fl.
fyrir arkitekta, verkfræðinga og teiknara.
5. Næg bílastæði.
Verið velkomin.
Pappírs- og ritfangaverzlunin