Morgunblaðið - 15.02.1987, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 15. FEBRÚAR 1987
37
Minning:
Gertrud Friðriks-
son, Húsavík
Fædd 15. febrúar 1902
Dáin 27. desember 1986
Frú Gertrud Friðriksson hefði
orðið 85 ára í dag, hinn 15. febrú-
ar. En nú hefur hún kvatt okkur,
samferðafólk sitt. Hún andaðist í
svefni aðfaranótt hins 27. desember
sl. Hún hafði verið heilsuhraust alla
daga og sat með vinum og vanda-
mönnum í glöðum hópi fram eftir
kvöldi síns síðasta dags. Þetta er
táknrænt fyrir líf hennar allt. Hún
var hamingjukona, hafði lifað langa
og starfsríka ævi, staðið ötul og
áhugasöm við hlið sóknarprestsins
og prófastsins, eiginmanns síns,
verið organisti og kennari og frum-
kvöðull að margs konar framförum
í félagsmálum. Hún hafði eignast
f|ögur heilbrigð og mannvænleg
böm, öll frábær að mannkostum.
Nú hafði hún átt marga góða og
gæfuríka daga í elli sinni í skjóli
elstu dóttur sinnar og tengdasonar,
en með aðra afkomendur sína í
nánd, svo að hún gat verið þeim
stoð og stytta og hvetjandi til dáða,
í öllu því er þau tóku sér fyrir hend-
ur, svo sem hennar var von og vísa.
La'f hennar var að sumu leyti óvenju-
legt og ævintýri líkast.
Minningar hrannast upp frá
æskudögum á Húsavík við Skjálf-
anda á 4. áratug aldarinnar. Það
var áreiðanlega sól og blíða daginn
sem séra Friðrik og fjölskylda hans
komu til bæjarins, hinn 1. júlí 1933.
Það var forvitni og eftirvænting í
bæjarbúum, aþir vissu að nýi prest-
urinn og danska konan hans og
bömin þijú bjuggu fyrstu dagana
í „Formannshúsinu" hjá Sigurði
Bjarklind og Unni skáldkonu, eins
og hún var jafnan nefnd þar.
Húsvíkingar vom opnir, gestrisnir
og fróðleiksfúsir á allt sem gerðist
í umhverfinu. Ekki var það lítill
viðburður í hversdagsleikanum,
þegar ný og framandi fjölskylda
kom svona langt að, alla leið frá
vesturströnd Bandaríkjanna, og
ætlaði að setjast þama að og eiga
þar heima. Og áður varði kynntust
þau heimafólkinu, því að prests-
hjónin vom líka opin og viðmótsþýð
og fljót að eignast marga góða vini
í bænum.
Frú Gertmd fæddist í Kaup-
mannahöfn og hét fullu nafni
Gertmd Estrid Elise, dóttir Holger
Nielsen og konu hans Dagmar Niel-
sen. Þau hjónin vom bæði kennarar
og kenndu við Zahle-seminaret, en
Holger varð síðar ríkisskjalavörður.
Frú Dagmar kenndi þar lengi og
var auk þess prófdómari við Sorö
Husholdningsskole. Hún var mjög
félagslega sinnuð, var lengi formað-
ur í Dansk Kvindesamfund og bauð
sig fram til þings. Hinn kunni og
mikilhæfi stjómmálaskömngur
Christmas Möller var vinur heimilis-
ins. Frú Gertmd átti tvö systkini,
eldri bróður, Ejler Nielsen, sem var
læknir á Jótlandi, og yngri systur,
Estrid, sem var tannlæknir í Kaup-
mannahofn og býr þar enn.
Gertmd var snemma haldin æv-
intýraþrá, og að loknu stúdents-
prófí, er hún var 18 ára að aldri,
fann hún í blaði auglýst eftir kenn-
ara til Grænlands og hugðist sækja
um þá stöðu. En þegar til kom var
búið að ráða í stöðuna, og hún kom
heim til móður sinnar hnuggin í
bragði. Þá var stödd þar íslensk
kona, Ingibjörg Ólafsson, og hún
sagði auðvitað við ungu stúlkuna:
„Viltu ekki bara koma til íslands?“
Ogþað varð úr að unga stúlkan fór
til Islands og réð sig sem kaupa-
konu og heimiliskennara til prests-
hjónanna að Staðarstað á
Snæfellsnesi. Þetta var sumarið
1920, og þar var þá prestur séra
Jón Jóhannesson. Hún fer fljótlega
að kenna prestsdætmnum dönsku
en gengur jafnframt að kaupakonu-
störfunum. Svo vildi til að þaraa
var þá einnig ungur guðfræðistúd-
ent við lestur og vinnu á næsta bæ.
Þar takast þau kynni með þessu
unga fólki sem ekki gleymdust né
rofnuðu þótt mörg ár liðu þar til
fundum bar næst saman.
Gertmd fór heim til Danmerkur
um haustið og tók þá að kenna á
lítilli eyju við Fjón. Síðan settist hún
í Kennaraháskólann og Iauk kenn-
araprófí vorið 1924. Á námsámnum
sækir hún um styrk úr Sáttmála-
sjóði til íslandsferðar og fær hann,
enda hafði hún lagt stund á
íslenskunám hjá dr. Valtý Guð-
mundssyni prófessor við Kaup-
mannahafnarháskóla. Hún fór með
gamla Goðafossi til íslands og kom
til Seyðisfjarðar. Þar keypti hún sér
hest og ferðaðist með landpóstinum
norður um land og alla leið til
Reykjavíkur. Hún hafði starfað með
skátunum í Kaupmannahöfn og til-
einkað sér anda þeirra og einkunn-
arorð. Þótt hún væri aðeins tvítug
að aldri lét hún sér ekkert fyrir
brjósti brenna og ferðaðist í skáta-
kjólnum sínum alla leiðina. Hún
setti bara smellu í pilsfaldinn og
gerði úr honum pilsbuxur, líkt og
nú er tískubúningur, svo að auð-
veldara væri að sitja í honum á
hestinum.
Ég var svo heppin að elsta dóttir
prestshjónanna var á mínum aldri.
Með okkur tókst snemma einlæg
vinátta, og ég varð daglegur heima-
gangur á prestsheimilinu í mörg
ár og vinur allrar ijölskyldunnar
upp frá því. Ég man vel þegar frú
Gertrad var að segja okkur bömun-
um frá þessu ferðalagi. Með
draumlyndum augum Iýsti hún því
er hún kom með póstinum ríðandi
niður Laxárdalinn og þau áðu við
Laxárfossa, hve hrifín hún varð þá
af fegurð Aðaldalsins, er hún leit
yfír hraunið birkiblítt bera við Kinn-
arljöllin sem teygðu sig út í silfur-
blikandi Skjálfandaflóann. Hún
sagðist hafa óskað þess þá að hann
Friðrik ætti eftir að verða prestur
á þessum slóðum. Engu er líkara
en hún hafí einmitt hitt þama á
óskastundina, enda þótt allnokkur
tími liði eða heil ellefu ár þar til
ósk hennar rættist. Sautjánda júní
var hún stödd á Akureyri og tók
þar þátt í hátíðahöldum dagsins.
Þegar til Reykjavíkur kom eftir
þetta merkilega ferðalag, þá að-
stoðaði hún við stofnun fyrsta
kvenskátafélags á íslandi áður en
hún hélt til Danmerkur um haustið.
— Frá þessu og ýmsu fleira segir
hún í skemmtilegu blaðaviðtali í
Morgunþlaðinu hinn 31. júlí 1971.
Hún skrifaði bæði dagbók og ferða-
sögu, og er þar ýmislegt fróðlegt
að finna.
Ekki hitti hún vin sinn og unn-
usta frá sumrinu á Staðarstað í
þessari ferð, því hann var þá farinn
til Ameríku, og liðu enn þijú ár þar
til þau fundust, er hann sótti hana
heim til föðurhúsanna.
Séra Friðrik lauk guðfræðiprófí
haustið 1921 og réðst sama ár
prestur til Vatnasafnaða í Kanada
og bjó í W}myard í Saskatchewan
til 1930. 1928—29 var hann við
framhaldsnám f guðfræði við há-
skólann í Chicago. Hann kom þó
heim árið 1925 og hélt síðan til
Danmerkur. Þar gengu þau í hjóna-
band hann og Gertrad hinn 4. júní
og halda svo aftur til Kanada. Síðar
flytjast þau til Blaine, nyrst í Wash-
ington-ríki í Bandaríkjunum, og
hann verður prestur Fijálslynda
íslenska saí aðarins þar til 1933.
Þau vora farin að hugsa til heim-
ferðar 1932 og vora búin að safna
nokkram farareyri, þótt heims-
kreppan væri skollin á með fullum
þunga. Þau höfðu tekið þá ákvörðun
að bömin skyldu verða íslendingar.
Þá um haustið heldur Gertrad heim
til foreldra sinna í Danmörku með
tvö elstu bömin. Var það löng og
erfíð ferð, fyrst með lest þvert yfír
Bandaríkin og síðan með skipum,
með viðkomu í Englandi. í desem-
ber fæðist þeim þriðja bamið. En
bankinn með peningum þeirra hryn-
ur og sr. Friðrik verður að bíða til
næsta árs og vinna fyrir sínum far-
areyri. En það tókst, hann seldi
mest af eignum þeirra og hélt til
Danmerkur vorið 1933, sótti konu
sína og bömin þijú og fluttist með
þau til Húsavíkur þar sem hann
hafði verið kosinn sóknarprestur.
Ekki biðu þeirra háreistar hallir
þar, því að þau settust að í gamla
Húsavíkurbænum sem svo var kall-
aður, enda hafði hann þá verið
prestssetur um langan tíma. Nú var
heimskreppan komin í algleyming
til Evrópu og líka til Húsavfkur.
Ekki lét Gertrad á því bera að henni
brygði við að setjast að í gömlum
torfbæ, enda þótt hann læki í rign-
ingum. Hann var snyrtilegur utan
að sjá með þijú þil móti vestri og
stóð undir Skjólbrekkunum, vafa-
laust á sama stað og „hús“ hins
fyrsta landkönnuðar íslands. Og
hún var fljót að búa fjölskyldunni
vistlegt heimili innan dyra, þótt
torf- og gijótveggir tækju við innan
við þiljaðar framstofumar. Og ég
held að Húsvíkingar hafi verið fljót-
ir að átta sig á því hver fengur
þeim var að nýju prestshjónunum.
Áður en langt leið var hafíst
handa um að reisa þeim nýtt hús
sunnar á Húsavíkurtúninu, og ýms-
ir góðir borgarar lögðu því lið og
unnu í sjálfboðavinnu við bygging-
una. Þar bjuggu hjónin sér síðan
framtíðarheimili. Margir áttu erindi
við prest sinn, og því var oft gest:-'~
kvæmt og glatt í prestshúsinu. Og
auðvitað kom það í hlut húsfreyj-
unnar að taka á móti gestum og
veita þeim góðgerðir. Ekki var kast-
að höndum til þess, þvf að hún bjó
yfír sérstakri þekkingu og verk-
hyggni til ýmiss konar heimilis-
starfa og allt lék henni í hendi. Hún
bar með sér margvísleg áhrif frá
sínu danska menningarheimili, og
af því gat hún mörgu miðlað um-
hverfí sínu hér á íslandi. Hún lærði
og talaði íslensku svo til lýtalausf.r'
en með örlitlum erlendum blæ sem
glæddi tal hennar persónutöfram.
Böm þeirra hjónanna urðu §ög-
ur. Elst er Björg, undirleikari og
húsmóðir á Húsavík, gift Ingvari
Þórarinssyni kennara og bóksala,
og eiga þau tvö böm og §ögur
bamaböm. Þá er Öm, sóknarprest-
ur og prófastur á Skútustöðum,
kvæntur Álfhildi Sigurðardóttur frá
Haganesi, og eiga þau fímm böm
og eitt bamabam. Aldís, hjúkranar-
fræðingur og kennari, nú hjúkr-
unarforstjóri á Sjúkrahúsi
Húsavíkur, giftist Páli Þór Kristins-
syni kaupmanni á Húsavík, en hann
lést 1973 langt fyrir aldur fram.
Þau eignuðust þijú böm. Yngst éri-
Bima, leiðsögumaður og húsmóðir,
gift dr. Þorvaldi Veigari Guðmunds-
syni, lækni, og eiga þau þijú böm
og búa í Kópavogi.
Böm og ungmenni hændust að
prestsbömunum og vora jafnan
aufúsugestir í prestshúsinu. Þar var
því oft glatt á hjalla og farið í
ýmiss konar leiki inni og úti á túni,
jafnvel feluleiki, því margir góðir
felustaðir leyndust hér og þar, t.d.
fataskápur prestshjónanna. Ekki
man ég betur en að frú Gertrud
tæki öllum uppátækjum með jafn-
aðargeði, hún brosti og hló með
okkur og bakaði bara súkkulaðikök-
ur handa hópnum sem þegnar vora
og borðaðar af bestu lyst.
Það var gott og gaman fyrir
böm að eiga heima á Húsavík á
þessum áram, enda þótt þröngt
væri í búi og talað um „kreppukök-
ur“. En mannlífið var þar Qölbreytt
og margar eftirminnilegar persónur
gengu þar um götur. Ekki áttu þau
prestshjónin minnstan þátt í að
auðga og glæða félagslífíð. Frú
Gertrad gerðist organisti við kirkj-
una og gegndi því starfi í 25 ár.
Séra Friðrik stofhaði karlakórinn
Þrym 1933 og stjómaði honum í
nær tuttugu ár. 0g auðvitað vár
prestfrúin reiðubúin að leika undir
og aðstoða við æfíngar. Séra Frið-
rik samdi lög og texta, Hann var
fljótur að yrlga og njjög gamansam-
ur í dagtegu tali, og raargir góðir
kviðlingar flugu milli hans og vina
hans. Og lögin hans hafa flogið á
öldum Ijósvakans og heillað áheyr-
endur. Frú Gertrad fór fljótlega að
t
Faöir okkar,
MAGNÚS KARLSSON,
Miövangi 41,
Hafnarfirði,
er látin. Jarðarförin auglýst síöar.
María Magnúsdóttir,
Guðný Rósa Magnúsdóttir,
Helga Sigr. Magnúsdóttir.
t
Útför
ARNAR VILHJÁLMSSONAR,
Álftamýri 54,
Reyk]av(k,
fer fram frá Fossvogskirkju mánudaginn 16. febrúar kl. 13.30.
Vandamenn.
t
Minningarathöfn um hjartkæran son okkar og bróður,
EGGERT KRISTJÁN EGGERTSSON,
til heimilis að Öldugranda 7,
Reykjavik,
er lést af slysförum þann 17. janúar sl., verður haldin í Dómkirkj-
unni þriðjudaginn 17. febrúar kl. 13.30.
Ásta Sigfriedsdóttir,
Berglind Þorvaldsdóttlr,
Garðar Birgir Þorvaldsson,
Rickey Crocker,
Sverrir Þór Gunnarsson.
Þorvaldur Kristjánsson,
Sigurður Þorvaldsson,
Kjartan Þröstur Þorvaldsson,
Kimburly Ann Crocker,
t
STEINUNN ÞÓRÐARDÓTTIR,
Brú, Eskifirði,
veröur jarðsungin frá Eskifjarðarkirkju þriðjudaginn 17. febrúar
kl. 14.00.
Vandamenn.
t
Innilegar þakkir færum við öllum þeim sem sýndu okkur samúð
og hlýhug við andlát og útför móður okkar,
AÐALHEIÐAR BERGÞÓRU LÍKAFRÓNSDÓTTUR,
frá Hrafnfjarðarheiði,
og heiðruöu minningu hennar á einn eða annan hátt.
Sigurlfna Benediktsdóttir,
Þorsteinn Benediktsson,
Gunnar Benediktsson.
t
Hugheilar þakkir fyrir auösýnda samúð og vinarhug við andlát
og jarðarför móöur okkar, tengdamóður, ömmu og langömmu,
JÓHÖNNU EGILSDÓTTUR,
Hvammi, Hvftársfðu.
Sérstakar þakkir til starfsfólks ð 3. hæö hjúkrunardeildar Hrafn-
istu, Hafnarfirði, fyrir frábæra umönnun.
Guðlaugur Torfason, Stelnunn A. Guðmundsdóttir,
Svanlaug Torf adóttir, Ásgelr Þ. Óskarsson,
Magnús Agúst Torfason, Steinunn Thorstelnsson
barnabörn og barnabarnabörn.
t
Þökkum innilega auösýnda samúð og vináttu viö andlát og útför
eiginmanns míns, föður okkar, tengdaföður og afa,
GUÐBJARTS GUÐBJ ARTSSONAR,
Bjarmalandi,
Gríndavfk.
Danhelður Danfetsdóttlr,
Sólveig Guðbjartsdóttlr, Agnar Guðmundsson,
Ólafur Guðbjartsson, Anna Kjartansdóttir
og barnabörn.