Morgunblaðið - 12.09.1992, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 12. SEPTEMBER 1992
TRÓNDUR PATURSSON
Myndlist____________
Eiríkur Þorláksson
Á sama hátt og við erum oft í
hlutverki smáþjóðarinnar í sam-
skiptunum við okkar skandinav-
ísku frændur, sem fá litlar fregn-
ir af menningar- og listalífi hér á
landi, eru flestir Islendingar fá-
fróðir um listalíf næstu nágranna
okkar í Grænlandi og í Færeyjum.
Um langt árabii hefur komið út í
íslenskum þýðingum nokkuð af
bókmenntum Færeyinga, en
minna hefur borið á færeyskri
myndlist á sýningum hér. Þetta
er mjög miður, því að þar er
margt forvitnilegt að gerast, eins
og glöggt mátti sjá á sýningu ijög-
urra færeyskra listakvenna- í
Hafnarborg í Hafnarfirði nýlega;
nú hefur verið bætt um betur á
Kjarvalsstöðum, en þar stendur
nú yfir í vesturgangi sýning á
nokkrum verkum eftir einn þekkt-
asta myndlistarmann Færeyja um
þessar mundir, Trónd Patursson.
Tróndur er .af þriðju kynslóð
færeyskra myndlistarmanna,
fæddur 1944, og kynntist mynd-
list fyrst um 1960 í myndlistar-
skóla, sem nokkrir listamenn ráku
um tíma í Þórshöfn. Hann var um
tíma við listnám í Kaupmanna-
höfn, en það var ekki fyrr en um
1970 sem hann sneri sér í alvöru
að listnámi, fyrst í Listiðnaðarskó-
lanum í Voss og síðan í Listakade-
míunni í Ósló. Hann hélt sína
fyrstu einkasýningu í Þórshöfn
1973, og hefur starfað að mynd-
list óslitið síðan.
Tróndur Patursson stendur
föstum fótum í færeyskri sögu og
menningarhefð; hann hefur reist
sér hús og vinnustofu í Kirkjubæ
á Straumey, þar sem fjölskylda
hans hefur búið í fimmtán ættl-
iði. í námi sínu fékkst hann jöfn-
um höndum við málverk og högg-
myndir, auk þess að vinna með
málma, eins og sést í nokkrum
þeirra verka, sem hann hefur unn-
ið fyrir stofnanir og fyrirtæki í
Færeyjum, t.d. við Tækniskólann
í Þórshöfn. Hann hefur verið
óhræddur við að takast á við ný
efni og nýja tækni, og 1986
kynntist hann glermálun, sem
hefur heillað hann mjög hin síðari
ár; hann hefur unnið um nokkurra
ára skeið að skreytingum fyrir
nýja kirkju í Götu, þar sem mál-
verk á gler eru þungamiðjan.
I glerverkunum fyrir kirkju-
skreytinguna rísa m.a. persónur
Krists og Maríu Magdalenu upp
úr tjáningarríku litaspili, þar sem
náttúruöflin virðast hinn ráðandi
þáttur, með þeim miklu sveiflum
lita og flæðis, sem stendur alltaf
nærri eyjabúum, sem mega lifa í
sátt við óblíða náttúru. Að frátöld-
um þessum verkum er myndlist
listamannsins að mestu óhlut-
bundin, þó að vissulega megi
greina þar áhrif náttúruaflanna,
einkum í litavali sem tengir hana
' við hafið.
Á sýningunni í vesturgangi
Kjarvalsstaða getur að líta viða-
mikil málverk á gler, og nokkrar
vatnslitamyndir sem tengjast and-
rúmslofti ákveðinna árstíða. Lita-
flæðið í vatnslitunum er einkar
sterkt, og ber vott um góða tilfinn-
ingu listamannsins fyrir gildi lita
og jafnvægis þeirra í millum.
Einkum má benda á myndirnar
„Haustmynd 1“ og „Páskasól 11“
í þessu sambandi.
Það eru þó glerverkin, sem
Tróndur Patursson: María
Magdalena. Glermálverk, hluti
af skreytingu kirkjunnar í
Götu.
draga mest að sér athyglina.
Verkið „Hádýpi“ (1991) er sett
saman úr tíu flekum, sem hver
um sig er settur saman úr stórum
glerplötum. Tæknilega hliðin á
gerð verka af þessu tagi er án efa
flókin og vandasöm, þannig að lít-
ið má út af bregða til að allt fari
í vaskinn; en það er hið mikla lita-
flæði og dýpt litanna sem grípur
augað. Hinir dökku og bláu litir
í þessu verki vísa til hafsins, sem
vissulega er undirstaða alls lífs ;
Færeyjum jafnt sem á íslandi. I
„Norræn Myrology" (1992)
krauma ríkulegri litir undir, þann-
ig að heildarsvipurinn verður afar
sterkur, og staðsetningin nýtir
dagsbirtuna einnig afar vel.
I tengslum við sýninguna liggur
frammi ágætlega gerð og afar
fróðleg bók um listamanninn, auk
þess sem kort með myndum af
fleiri verkum hans eru einnig fá-
anleg. Þar sem sýningin sjálf er
smá að vöxtum, gefa þessi gögn
listunnendum gott tækifæri til að
kynnast listamanninum og verk-
um hans betur, og er slíkt til fyrir-
myndar varðandi erlendar sýning-
ar af þessu tagi.
Sýningunni á verkum Trónds
Paturssonar í vesturgangi Kjarv-
jlsstaða lýkur sunnudaginn 13.
september.
Bölsýni og gagnrýni
Caput-tónleikar
Bókmenntir
Skafti Þ. Halldórsson
Sigurður Á. Friðþjófsson:
Krossgötur. Ljóð. Sáfi. Hafnar-
firði. 1992.
í titilljóði ljóðabókar sinnar,
Krossgötum, yrkir Sigurður Á. Frið-
þjófsson um óvissu tímans. Á kross-
götum eigin slóða veit ljóðmælandi
ekki í hvaða átt skal haldið enda
stefna þær allar burt í eina átt „inn
í sjálfan mig / þar sem ég hverf /
á flótta / undan sjálfum mér“. Raun-
ar er sú innhverfa vegferð sem
þama er vikið að fyrirferðarlítill
þáttur í skáldskap Sigurðar og mik-
ill hluti hans í einkennilega miklu
ósamræmi við það fyrirheit sem
gefið er í þessu ljóði.
Þannig eru mörg kvæði fyrri
hluta bókarinnar býsna skorinorð
ljóð, heimsósómakvæði, sem ein-
kennast af siðferðilegri og þjóðfé-
Ertu í bílahugleiðingum?
Ódýr, rúmgóður fjölskyldubíll
á góðu verði. Eins og aðrir
Lada bílarhefur Lada Safir
reynst afbragðsvel hér á
landi, enda kraftmikill og
sterkur.
Veldu þann kost,
sem kostar minna!
Bifmífarcfj
ianftínin»ðarv4tar hf,
Ármúta 13,
SuðurtmHkbrmtt 14,
Sími681200.
lagslegri gagnrýni. í síðari hluta
bókarinnar eru kvæðin þó ögn sjálf-
hverfari eins og þau séu sum hver
tilraun til uppgjörs við óvissuna
enda þótt niðurstöðurnar séu dálítið
óljósar. Einnig er þar að finna ljóð-
rænni streng.
Sigurður. setur sig stundum í
heimspekilegar stellingar. Oft er
það bölsýnn vandlætari sem talar:
„Margur á um sárt að binda / Það
eru hörmungartímar. / Myrkravöld
við stjóm“, segir í einu kvæðanna
og stundum umhverfist bölsýnin í
einhvers konar nihilisma:
líf okkar
tilgangslaus uppreisn
gegn dauðanum
Sum kvæði Sigurðar eru ágæt-
lega ort. Þau em heilsteypt og bygg-
ing þeirra markviss. Efni þeirra og
efnistök minna um margt á ljóð
skálda á áttunda áratuginum, bæði
norrænna og ekki síður íslenskra.
Það er í senn styrkleiki og veikleiki
ljóðanna. Nokkuð skortir fyrir
bragðið á ferskleika viðfangsefn-
anna. Skáldskapurinn telst varla
framlegur. Auk þess finnst mér að
í ljóð Sigurðar skorti þann ljóðræna
tón og þá meðvituðu glímu við ljóð-
málið sem einkenndi ljóð ýmissa
bestu ungskálda tímabilsins, t.a.m.
þeirra Einars Más Guðmundssonar
og Birgis Svans Símonarssonar.
Ljóðrænu • kvæðin í þessari bók
ganga þar að auki einhvem veginn
ekki upp og virka sundurlaus, t.a.m.
kvæðið Dagrenning.
Það er nú raunar svo að frum-
leiki getur varla talist einn mikil-
vægasti mælikvarðinn á gæði skáld-
skapar þótt því sé gjarnan haldið
fram. í það minnsta fæ ég ekki
betur séð en það hái einu besta
kvæði þessarar bókar, Lesenda-
Sigurður Á. Friðþjófsson
bréfi, lítt þótt það minni mjög að
efni og formi til á þekkt kvæði
Njarðar P. Njarðvík, Barn í Bíafra.
Bæði fjalla kvæðin um hluttekning-
arleysi sjónvarpsáhorfenda and-
spænis hörmungum heimsins. „End-
ursýnið deyjandi börn!“ segir í kvæði
Sigurðar og athyglinni er beint á
ofurraunsæjan hátt að flugum sem
reyna að þrengja sér inn í augu
sveltandi barns:
Endursýnið flugurnar
sem skríða út
úr augum okkar
stækkið þær þúsundfalt
svo þær sprengi
utan af sér sjón-
varp-
ið
Krossgötur er önnur ljóðabók
höfundar. Hún er 39 blaðsíður að
lengd og í henni eru 23 kvæði. Hún
er í kiljuformi og frágangur bókar-
innar góður.
Tónlist
Jón Ásgeirsson
Caput-hópurinn stóð fyrir fimmtu
tónleikunum á UNM-hátíðinni sl.
fimmtudagskvöld og vora þessir
kemmerhljómsveitartónleikar haldn-
ir í Langholtskirkju. Á efnisskránni
voru verk eftir Tuomas Kantilinen
frá Finnlandi, Tomas Friberg frá
Svíþjóð, Jesper Koch frá Danmörku,
Atla Ingólfsson frá íslandi og Jon
Öivind Ness frá Noregi, sannkallað
„fimm þjóða“ norrænt samstarf.
Stjórnandi var Guðmundur ÓIi Gunn-
arsson.
Big Gestures for a small Orchestra
eftir Tuomas Kantilinen var fyrst á
efnisskránni og stjórnaði höfundur
flutningi verksins, sem er samið fyr-
ir sex strengi, flautu, óbó, tvö klari-
nett, horn, trompett, básúnu, píanó
og þrískipað slagverk. Þetta er vel
unnið vek, þar sem mikið er um
nákvæmlega útskrifað „kaótískt"
samspil, oftlega í tengslum við liggj-
andi bassa (orgelpunkt) en í gegnum
þennan þykka tónvef „gægðust" ein-
staka raddir, fluttar t.d. af óbói,
flautu og fiðlu. Seja má að nafnið
bendi til mikils umstangs hjá hljóð-
færanum en eigi ekki við látæði
stjómandans, sem var mjög hófstillt.
Excurtions eftir Niels Martinsen
var næst á efnisskránni og er það
samið fyrir fimm strengi og fimm
blásara. Samkvæmt efnisskrá notar
höfundurinn fjóra mismunandi
hraða, sem tengjast hver sínum eigin
tónvef og stefefni og líkir verkinu
við „könnunarferð í skemmtigarði,
þar sem í boði eru a.m.k. fjögur
skemmtiatriði". Þessi fjölvirkni kom
ágætlega út og var þarna um sam-
spil á milli byggingar verksins og
reynslu hlustandans, sem er ekki
mjög algengt í nútímaverkum.
Tyger! Tyger! þeitir söngverk eftir
Tomas Friberg. Það er samið fyrir
tvo strengi, tvo tréblásara, píanó, og
slagverk, en auk þess slær söngvar-
inn stóru trommuna og í borðplötu,
en hann á að „túlka mann sem er
við það að verða geðveikur". Verkið,
sem er nokkuð en ekki mjög „klikk-
að“, var ágætlega sungið af Sören
Mulvad Johansen.
Ice-breking eftir Jesper Koch er
samið fyrir tvær harmonikkur og
slagvek. Þetta var á margan hátt
skemmtilegt verk og víst er að harm-
onikkan getur verið blæbrigðaríkt
hljóðfæri og.var margt vel gert í
samspili þeirra við slagverkið.
Le pas, les pentes heitir verk Atla
Ingólfssonar og er samið fyrir fimm
strengi, flautu, klarinett og píanó.
Tónhugmyndirnar eru unnar úr
stuttum tónmyndum. Undir það síð-
asta varð samskipan þeirra hrynrænt
samstæðari en í upphafi verksins.
Verkið er vel unnið og var frábær-
lega vel leikið.,
Lokaverk tónleikanna heitir CIS —
TRANSS og er eftir Jon Öivind Ness.
Meginhluti verksins er þétt unnin
tónklasi með „kaótískri" áferð, rism-
ikið verk og vel unnið. Höfundurinn
segist hafa forðast stöðugleikann,
því hann sé oftast í reynd stöðnun.
Hvað snertir vinnuaðferðir er mikil
stöðnun í verki Ness. Ungum lista-
mönnum hættir oft til að setja sama-
semmerki á milli nýlegrar reynslu
sinnar og þess sem kalla mætti nýtt
og framlegt. Það sem þeir eru að
kanna og kynnast í fyrstá sinn, er
oftast gamalt, þó sjálfum finnist
þeim það sé nýjung og eitthvað
spennandi. Það er nefnilega fátt nýtt
undir gömlu sólinni okkar.
Flytjendur, sem flestir voru ís-
lenskir, stóðu sig vel og var flutning-
urinn í heild mjög góður, undir ör-
uggri stjórn Guðmundar Óla Gunn-
arssonar og Tuomasar Kantilinen.
Úr söngbók séra Friðriks
Hljómdiskur
Oddur Björnsson
Nú tindra stjörnur.
Magnús Baldvinsson syngur við
undirleik Olafs Vignis Alberts-
sonar.
Þessi hljómdiskur með mörgum
söngvum séra Friðriks (17 talsins
— lögin efitr ýmsa höfunda) er
gefinn út af KFUM — m.a. til
styrktar byggingu aðalstöðva
KFUM og K við Holtsveg. F’lytjend-
ur söngvanna eru Magnús Bald-
vinsson bass-bariton, einn okkar
ungu óperusöngvara sem eru að
gera garðinn frægan útum um allt
(Magnús syngur við óperuna í San
Francisco), og Ólafur Vignir Al-
bertsson, sem óþarft er að kynna.
Vafalaust er fengur að þessum
hljómdiski fyrir þá sem eiga minn-
ingar úr KFUM og K og einnig
fyrir hina fjölmörgu sem minnast
séra Friðriks með hlýhug og virð-
ingu, en þekkja minna til trúar-
legra söngva hans sem sjaldan
heyrast utan KFUM.
Magnús Baldvinsson er auðvitað
ágætur söngvari, þótt vart verði
ráðið af þessum flutningi hversu
ágætur hann er. Hitt get ég tekið
undir að söngurinn er látlaus og
án allrar tilgerðar og sú einlægni
hæfír vissulega söngvum af þ'essu
tagi. Auðvitað er þetta nokkuð ein-
hæft prógram, enda engin nauðsyn
að hlusta á alla söngvana í einni
lotu. Engu að síður er mikill fengur
að því að hafa svo stórt safn af
söngvum séra Friðriks á einum stað
í vönduðum flutningi, aðgengilegt
hvetjum og einum. Ekki spillir fyr-
ir að hægt er að styrkja gott mál-
efni með því að kaupa þennan disk,
sem mætti skipa sess við hliðina á
sögum, þýðingum og ritum séra
Friðriks — til að gefa betri mynd
af þessum hlýja og fjölgáfaða
trúarleiðtoga, sem drakk sterkara
te og reykti sterkári vindla en
nokkur annar íslendingur.