Morgunblaðið - 26.10.1997, Blaðsíða 6

6 B SUNNUDAGUR 26. OKTÓBER 1997
MORGUNBLAÐIÐ
FÓSTURLANDSINS
FLUGFREYJUR
Hvernig skal eiga við
500 farþega sem biðja
í kór um kjúkling á
malasísku og kaffí á
arabísku? Því svarar
Sigurbjörg Þrastar-
dóttir sem var flug-
freyja í Sádi-Arabíu
í sumar. í fyrstu
grein sinni af þremur
lýsir hún háþróuðu
handapati, karlmönn-
um í kjólum og fóta-
þvotti pílagríma um
borð í breiðþotu.
PÍLAGRÍMSFERÐIR kalla í vest-
rænum huga fram mynd af hjörð
förumanna sem allir streyma í eina
átt. Svo sterk er þessi mynd að
mörgum okkar fínnst merkingin
hljóta að felast í ferðinni sjáfri,
burtséð frá erindinu. í augum músl-
ima er erindið hinsvegar aðalatrið-
ið. Að komast til Mekka er æðsta
skylda hvers múslima og trygging
fyrir vist í paradís. Fátækir spara
árum saman fyrir fargjaldi til borg-
arinnar helgu og pflagrímamir em
því oft eldri borgarar sem sumir
hafa aidrei komið í flugvél áður.
Fótabað í flugvélavaski
Stærsta verkefni flugfélagsins
Atlanta í Sádi-Arabíu er að flytja
pilagríma áleiðis til Mekka. Stórir
hópar af fólki em sóttir til ýmissa
landa nær og fjær, til dæmis S-Afr-
íku, Tyrklands, Pakistan, Malasíu,
Bangladesh og jafnvel nokkurra
Evrópulanda. Um tvær milljónir
múslima flykkjast árlega til hinnar
helgu borgar vegna trúarhátíðar-
innar „Hajj“ og fjölmörg leiguflug-
félög feija pílagrímana á áfanga-
stað. Yfirleitt er lent á alþjóðlega
flugvellinum í Jeddah (þar sem ís-
lenska starfsliðið hefur aðsetur)
og þaðan em pílagrímamir sel-
fluttir með rútum til Mekka.
Fólkið býr sig út með nesti og
nýja skó en þróttur margra minnk-
ar þegar á líður, einkum eftir löng
og ströng ferðalög. Aðbúnaðurinn
í tjaldbúðum umhverfis Moskuna
helgu í Mekka er misjafn og t.a.m.
áttu suður-afrískir farþegar okkar
að sögn fótum fjör að launa í mikl-
um eldsvoða þar í vor. Fréttir af
eldinum vöktu ugg í bijóstum
margra hérlendis en þær birtust í
íslenskum fjölmiðlum fáum dögum
áður en seinni flugfreyjuhópurinn
á vegum Atlanta hélt út til Sádi-
Arabíu í apríl sl.
Flensa og aðrir faraldrar þjaka
gjarnan pílagrímana sem margir
eru á faraldsfæti vikum saman án
nauðsynlegrar heilbrigðisþjónustu.
Hinir strangtrúuðustu dvelja jafn-
an lengst ásamt þeim fátækustu
því ódýrast er að koma fyrstur og
fara síðastur heim. „Pflagríma-
veikin" stingur sér stundum niður
meðal flugliðanna en slíku er erfítt
að veijast þar sem svigrúmið í flug-
vélunum lítið og nándin við farþeg-
ana umtalsverð. Margir eru illa
upplýstir og skeyta lítt um það sem
við myndum kalla mannasiði. Þeir
Mannhafió i Mekka
ÞAÐ er gamalgróin regla að
múslimi sem leggst á bæn skuli
ætíð snúa sér í átt til Mekka,
hvar sem hann er staddur í
heiminum. Moskurnar eru
byggðar í þessu augnamiði og
á hótelherbergjum í Sádí-
Arabíu eru gjarnan örvar sem
gefa til kynna rétta stefnu.
Mekka er oft nefnd „Móðir
borganna" og hún er ótvíræð
miðstöð múhameðstrúarinnar.
Jafnvel fyrir daga Múhameðs
var Mekka helgur staður því
samkvæmt goðsögninni sam-
einuðust Adam og Eva í ná-
grenni borgarinnar eftir
útskúfunina úr aldingarðinum
Eden.
Þvottareglur Kóransins
Spámaðurinn Múhameð
fæddist í Mekka um árið 570,
var seinna brottrækur ger en
sneri þangað aftur sem boð-
beri nýrrar trúarsetningar.
Samkvæmt trúnni sem við
hann er kennd var Múhameð
útvalinn til þess að bera endan-
leg skilaboð Guðs til mann-
kyns, en áður höfðu spámenn
á borð við Móse og Jesús rekið
svipað erindi á jörðu. Guð
nefnist á arabísku „Allah" en
- engir feróa-
menn, aóeins
farþegar
múslimar kjósa margir að nota
orðið „Guð“ í viðræðum við
útlendinga til þess að undir-
strika að kristin trú hefur ekki
einkarétt á almættinu.
Orð Guðs sem vitruðust
Múhameð voru hripuð á pálma-
lauf og steina og varðveittust
að auki í hugum lærisveina
hans. Eftir dauða Múhameðs
rituðu lærisveinarnir kenni-
setningarnar í Kóraninn sem
enn í dag sameinar múhameðs-
trúarmenn um alla heims-
byggðina. Kóraninn veitir leið-
sögn um allar hliðar lífsins, frá
daglegu amstri til æðstu sann-
inda. Af hinni helgu bók læra
menn hvernig skuli þvo sér og
heilsast, hvernig bænum skuli
háttað og hvaða gildum skuli
fylgt í siðferði og samskiptum.
I Mekka endurvígði Múham-
eð fornan minnisvarða Guði
til dýrðar og er það enn í dag
helgasta skrín islamstrúar-
manna. Skrínið er að finna í
risavöxnu bænahúsi, Mosk-
unni helgu, sem rúmar 300
þúsund manns og yfirfyllist
árlega þegar pílagrímarnir
streyma að. Auk moskunnar
vitja pílagrímarnir nokkurra
annarra staða í grennd við
Mekka en síðan yfirgefa þeir
landið.
Mekka er einn fjölsóttasti
ferðamannastaður í veröld-
inni en opinberlega er ferða-
mannaiðnaður þó ekki stund-
aður í Sádí-Arabíu. Enginn
fær að koma inn í landið sem
venjulegur túristi, erindið skal
annaðhvort vera vinna eða
trúarskylda. Samt sem áður
er landið yfirfullt af útlend-
ingum því auk 2 milljóna píla-
gríma á ári er nær allt vinnu-
afl í landinu erlent. Flugfélag
konungdæmisins hefur því
nóg að gera í millilandaflugi
og leigir til þess þotur og
áhafnir frá ýmsum löndum.
Þar á meðal er íslenska
starfsliðið frá Atlanta sem í
vor flutti rúmlega 400 þúsund
farþega til og frá Mekka. Það
voru hinsvegar ekki ferða-
menn því þó strangtrúaðir
kunni að vera förumenn eru
þeir ekki endilega ferðamenn.
hósta út og suður, hnerra út á
gang og skilja hálfkláraða matar-
bakka eftir á gólfinu. Ýmislegt sem
þeir telja góða siði er að sama
skapi framandi í okkar augum.
Þeir stunda óspart fótaþvott í vösk-
unum þó að klósettklefarnir séu
varla til þess hannaðir. Eins leggj-
ast þeir á bæn hvar sem gólfpláss
er nægilegt og gildir þá einu hvort
bænahaldið hindri aðgang að neyð-
arútgöngum.
„Handalögmál"
Það er ábygðarstaða að vera í
16 manna áhöfn og eiga að sjá
um nærri 500 farþega í breiðþotu.
Sér í lagi ef farþegarnir vita varla
hvað snýr upp og hvað niður og
misskilja einföldustu öryggisregl-
ur. Það getur verið fullt starf að
fá þá til að spenna beltin, koma
farangrinum tryggilega fyrir og
hlaupa ekki á fætur í flugtaki eða
lendingu. Það eykur enn á vand-
ræðin ef farþegahópurinn talar
ekki önnur tungumál en sitt eigið
og tungumálamúrinn virðist í
fyrstu ein helsta hindrun íslenskra
flugliða sem mæta til starfa í Sádi-
Arabíu. Farþegar eru af öllum j
hugsanlegum þjóðernum og spjalla
sín á milli á tyrknesku, arabísku,
úrdú, afrísku eða hindú, allt eftir
því hvaðan þeir koma. Aðeins fá-
einir geta bjargað sér á ensku og
enn færri á þýsku. Enginn á
dönsku.
Þetta er hinsvegar yfirstíganleg-
ur vandi því líkaminn er ótrúlegt
samskiptatæki ef að er gáð. Nýlið-
arnir eru snöggir upp á lagið og
eftir fáein flug eru allir farnir að i
bukka sig og beygja, brosa og |
benda til hægri og vinstri. Það
skoðast sem hrókasamræður. í
kjölfarið er lítið mál að vísa farþeg-
um til sætis, bjóða þeim teppi og
hella réttum ávaxtasafa í glösin
þeirra. Handapat er nefnilega
ágæt leið til einfaldra samskipta
en hinsvegar vandast málið ef far-
þegarnir fara út í flóknar fyrir- |
spurnir og sérþarfir. Þá er gott að ,
geta kallað í einn „arab speaker"
sem er sá áhafnarmeðlimur sem I
talar mál innfæddra.
Áhafnimar eru aldrei alíslensk-
ar, að lágmarki einn arabískumæl-
andi er með í hveiju flugi. Þess
vegna er enska oft töluð í vinn-
unni svo allir skilji, en íslenska
kímnigáfan ræður þó ríkjum. Sér-
staklega í óteljandi rútuferðum
sem áhafnirnar þeytast í þvers og
kruss. Þá lifnar hópsálin, enda
engir farþegar til áheyrnar. Brand-
ararnir fljúga, útileguslagarar eru
sungnir, gömul hallærispopplög fá
uppreisn æru og sumir fara jafn-
vel með heilu atriðin úr gömlum
áramótaskaupum. Og þá er hlegið
á íslensku. Skellihlegið.
Heilagir vatnskútar
íslensku flugliðarnir vekja víða
athygli og eru gjarnan inntir eftir
þjóðerni á hótelum eða götum úti.
Það er helst litarhaftið sem fólki
þykir grunsamlega framandi, auk
tungumálsins sem þykir hrogna-
mál hið mesta. En hópurinn vekur
ekki síst eftirtekt fyrir lífsgleði og
létta lund. Þegar vinnudegi lýkur
er slett úr klaufunum - nema þeg-
ar þreytan sendir fólk beint í bólið.
Það er hinn mesti misskilningur
að löng flug séu erfiðari en stutt.
Þvert á móti. Oftast þarf að sinna
jafnmörgum skylduverkefnum í
stuttflugum og hraðinn því marg-
falt meiri. Það þarf að: