Vísir - 24.02.1967, Blaðsíða 9

V1SIR. Föstudagur 24. febrúar 1967.
9
VIÐTAL
DAGSINS
Ásgeir Jakobsson ræðir við
Berg Pálsson skipstjóra
sem senn verður 93 ára
f
í
í litlu húsi við Berg-
staðastræti býr maður,
sem á að baki langa og
stranga ævi og frásagn-
arverða, Bergur Pálsson
skipstjóri, sem verður
93 ára 30. marz.
'Ij'kki hafa þessi 93 ár liðið við
hægan bruna, eins og títt
er hjá þeim, sem ná háum aldri,
heldur var Bergur á togurunum
einmitt þann tíma, sem harðast-
ur hefur orðið í íslenzkri
mannsævi.
Erfiðið var gegndarlaust og
því fylgdi vosbúð og harðræði,
vökur miklar og slysahætta.
Það reynir á líkamann, þegar
það endurtekur sig oft, að
ínenn vaka þar til þeim er horf-
in öll skynjan og þrátt fyrir
drunur í spili, öskur og læti,
ágjöf og velting, dotta þeir
standandi í fiskkösinni, þegar
hún er orðin nógu stór til að
þeir skorðist og velti ekki.
Undir þiljur má ekki senda þá
neinna erindi, þeir velta út af
um leið og þeir koma f hlýj-
una, gangi þeir á kamar, sjást
þeir ekki aftur fyrr en stuggað
er við þeim, og fari þeir aö fá
sér kaffisopa, sofna þeir framá
hendur sér áður en þeir ná að
drekka úr fantinum. Erfiðið var
löngum meira á íslenzku tog-
urunum en þeim erlendu, vegna
þess, að Islendingarnir lögðu á-
herzlu á að veiða mikið magn af
þorski í salt, en það er erfið
fiskvinnzla til viðbótar streði
við veiðarfærin.
Mörg eru dæmin um menn,
sem fóru um borð á ungum
aldri og fullhraustir, en fóru
frá borði eftir nokkur ár slitnir
og gamlir fyrir aldur fram. Þaö
hafði eitthvað bilaö í skrokknum
eða slys borið að höndum. Að-
eins þeir, sem voru veilulausir
meö öllu entust um borð fulla
starfsævi. Það var auðvitað að
kjarkur varð að fylgja þrekinu,
því að framan af var þessum
skipum beitt í sjó og veöur eins
og þetta væru herskip, sem sjór
fengi ekki grandað.
Það getur ekki talizt stað-
hæfing út í bláinn að fullyrða,
að Bergur Pálsson hafi verið
vellukkað drottins handaverk,
og að hann hafi ekki reitt saman
nein fúasprek í Berg né gleymt
að hnoða nagla, eins og oft vill
brenna við hjá þessum stór-
virka happa- og glappasmið, sem
löngu væri búið að dæma fyrir
handvömm, ef hann hefði ekki
sjálfdæmi, bléssaður, í öllum
hlutum.
Bergur les bækur og hefur
fullan skilning á því sem hann
les og man það, ekki síður en
það sem fjarlægara er í tíman-
um, og er slíkt fátítt um há-
aldraö fólk að það muni daglæti
jafnglöggt og það sem fyrr var
lifað.
Þegar ég átti tal við Berg fyr-
ir nokkrum dögum síðan talaði
hann af miklum krafti í þrjár
klukkustundir samfleytt, rakti
skilmerkilega liðna atburði og
vinnuhætti án þess að endur-
taka né brengla frásögninni á
annan hátt. Ekki virtist hann
kenna þreytu. Hann segir ein-
staklega hressilega frá og krydd
ar gjarnan frásögnina blótsyrð-
um, lifir sögu sína og færist í
aukana, þegar miklir atburðir
eru að gerast í sögunni.
Bergur virðist hafa verið
meðalmaður á hæö áður en ellin
náði að kýta hann lítið eitt,
þykkur undir hönd og breiður
og hnöttóttur skallinn, augun
skýr og kvik og enn bregður
fyrir í þeim bliki, sem vekur
manni grun um, aö eitt sinn hafi
hugurinn veriö harður og hjart-
að geiglaust.
Bergur er fæddur á Vind-

Bergur Pálsson, skipstjóri
esi þar sem hann lá meðvitund
arlaus á dekkinu á Royalist og
hældi hann sér af. Nielsen skip
stjórði heyrði eitt sinn á orð-
ræður kokksins af þessu tagi
og þá söng aldeilis 1 tálanun
um á honum.
— Þú ættir aö þegja, svínið
þitt, það hefði átt að hengjo
þig og ykkur alla, sem þarna
voruð að verki.
Þetta var einhver lengsta
ræða, sem ég heyrði Nielsen
halda og kokkurinn hældi sér
ekki framar af hnffstuid.num.
Þessi kokkur var skítmenni
og væskill, greyið.
Á Forsetanum með
Halldóri Kr.
Ég kom heim 1906, þvl allt
af lifði ísland með mér og éa
festi ekki yndi til langdva'a
úti Þá voru kaupin á Forsei
anum ráðin og Halldór réð
mig, þvi að hann vissi, að ég
var orðinn allvanur á togurum
en slíkir menn voru þá enn fá-
tfðir hér heima. Ég fór þo út
aftur sfðla sumars og var háib
partinn ráðinn hjá skipstjóra
sem Charles Tumer hét. mtKi
um aflamanni, en það varð ekki
úr að ég færi neitt út með hon
um, þvi að talið var að Forset-
inn yrði tilbúinn fyrr en raun
varð á og ég fékk skeyti um
að koma til Glasgow. en það
dróst f fimm vikur að við kærr
umst af stað til íslands. Ég vai
þá einn þeirra sem sigldi For-
setanum upp og þar var ég síð
ar bátsmaður og stýrimaður um
sjö ára skeið, ef undan er skil
Á lansri sifflingu...
borða á Mýrum í Suðursveit.
Hann fluttist sex ára að aldri
til Stöðvarfjaröar og síðan til
Fáskrúðsfjaröar tveim árum síð-
ar og þar var hann þar til hann
réðist til Woolnoughs hins
enska á línufiskarann og var það
1899 .Englendingar byrjuöu um
líkt leyti að veiða hér með línu
og botnvörpu á gufuknúnum
skipum.
Bergur Pálsson á eftir að
koma við sögu togaranna á bók-
um, og hér verður aðeins heils-
að stuttlega upp á þennan
merka öldung með þvf að bregða
upp nokkrum svipmyndum úr
ævi hans og segir hann sjálfur
frá.
Með Woolnough
var stritið ógurlegra en jafn-
vel á togrurunum, áður en vöku-
lögin komu, og hefur þó þeirri
vinnu réttilega verið viðbrugðið.
Línuspil var ekki á þessum
línufiskara, og máttum við
totta allri línunni inn á höndum
og oft á djúpu vatni, og sfðan
tók viö fiskaðgerg og þá beiting
og varð oft lítið um svefn og
stritið aldeilis þrotlaust. Ekkert
kaup. Eitt pund á viku og að
auki 2 pence af hverju pundi
af hreinum ágóða útgerðarinnar.
Hjá Woolnough var ég f tvö
og hálft ár. Hann var ágætis
karl, drakk sjálfur, en rak þá,
sem hjá honum voru, ef hann
vissi þá drekka. Hjá Woolnough
var ég nærri búinn að drepa
mig, þegar ég lenti innan I bugt
af akkeriskeðjunni á spani út.
Ég var þá hjá
Woolnough
Svo var það helvítið hann
Farmur. Aldrei náði ég í hann
til að hefna mín á honum. Það
var nefnilega svoleiðis að Wool-
nough haföi rekið þennan ná-
unga af vegna drykkjuskapar,
en svo hitti hann mig einu sinni
úti f Grimsby. Ég bjó þá heima
hjá Woolnough en var að fara
í leikhús, þegar ég mætti skratt-
anum honum Farm. Ég hafði
mælt mér mót viö mann sem
hét Eiríkur og var systursonur
Jóns forna. Farmur býður mér
inn á Hvíta-Svaninn og spyr
hvort ekki megi bjóða mér romm
glas.
— Það getur vel verið stgi ég,
og hann fer að barnum og kemur
með tvö fleytifull glös, eins og
stóru ölglösin eru. Já, það er
hægt að plata flesta. Ég hugsaði
með mér, að ef hann þo’j þetta
þoli ég það líka og við drekkum
úr glösunum og hann spyr hvort
við eigum ekki að fá okkur aft-
ur í glösin og ég segi olræt, ef
þú þolir þetta þoli ég þaö, og
hann sækir aftur í glösin og við
drekkum úr þeim, þetta var
þrælsterkt helvítis romm, og
svo spyr hann hvort við eigum
ekki að fá okkur enn f glösin að
skilanði og ég segi enn „olræt“
við skulum gera það, og þá var
klukkan að veröa níu og ég að
verða of seinn að hitta Eirík
og flýti mér að drekka út og við
skiljum og ég er svo nundhepp
inn að hitta Eirík við dymar á
leikhúsinu og hann vill að við
förum inn en ég segi:
— Ertu vitlaus maður, sérðu
ekki að ég er blindfullur. Komdu
heldur með mér hérna á bak við
Royalhótelið. Ég ætla að. losa
mig við þetta helvíti og þaö
gerðum við.
Heldurðu ekki að stuttu
seinna mætum við Woolnough
og kerlingunni hans. Ég hefði
ekki oröið ellidauður f vistinni
ef hann hefði hitt raig áður en
ég losaði mig við drykkinn.
Löngu seinna sagði mér Engl-
endingur, að Farmur hefði sjálf-
ur ekki drukkið annað en þúrt-
vín, helvltið atama. Þaö var ekki
furða þó að hann yrði ekki full-
ur. Hann ætlaði nefnilega áð
fylla mig og láta reka mig. Ég
náði aldrei f hann til að hefna
mín á honum.
— Varstu samt ekki helaur lít
ill víndrykkjumaður yfirle;tt?
— Jú, ég hef alltaf verið
reglusamur.
Með Nielsen á
Mackenzie
Það var meira upp úr þvf að
hafa að vera á togurunum á
þessum tíma. Nielsen þessi
var danskur og bjó hér á ön
undarfirði í ein þrjú ár. Hann
var þjarkur mikill og hlífði lítt
fólkinu, fámæltur, en það eilti
sem hann sagði.
Kokkurinn á Mackenzie ' var
á Royalist 1899, þegar Hann-
es Hafstein hafði nær verið
drepinn og þessi kokksskratti
hafði stolið hnífnum af Hann-
inn tfmi minn i Stýrimannaskó!
anum. Ég réðist í það, að ná
mér í réttindi, þótt ég væri orð
inn 36 ára, þegar ég settisi á
skólabekk og kynni ekki ann-
að f stærðfræði en ieggja sam
an og draga frá og eitthvað i
brotum. Ég varð samt fjórði
um það er lauk.
Af Forsetanum á ég margar
minningar. Þeir voru margvís
legir erfiðleikamir f þessari
fyrstu ferð. Menn þekktu ekki
botninn, aðstaða við land var
örðug, vitar fáir og illt að taka
land og um margt unnu menn
sér erfiðara en síðar varð.
Ég man eftir mönnum sofandi
í fiskkösinni, Það var furða
hvað Iftið varð um slys. þeg&r
menn veifuðu hárbeittum flatn
ingshnífunum steinsofandi.
Halldór Kr. Þorsteinsson var
mikill sjómaður ,en gat tekið
upp f sig stundum. Hann fékk
fyrst fyrir mig undanþágu og
ýtti sföan undir mig að fara f
skólann.
Á Skúla fógeta
fór ég 1914 og ég var f brúnni
stýrimaður, þegar við rákumst
á tundurduflið við Tfnárósa
Við þekktum ekki mínur og
Englendingarnir ekki heldur
Allt í einu sé ég að eldbloss-
amir standa upp yfir masturs-
toppa og skipið fer í kaf að
framan. — Hver andskotinn er
nú þetta, hugsaði ég og í því
kemur Bjarni Pálmason fljúg-
andi niður úr pólkompásnun
og skellur á brúarvængnum.
Framh. á bls. 13