Bókasafnið - 01.03.1982, Blaðsíða 22

Almenningsbókasöfn
1979
Úr yfirlitsskýrslu bókafulltrúa um starfsemi
og fjármál almenningsbókasafna árið 1979.
Tölulegar upplýsingar um bókasöfn segja
ekki alla sögu um starfsemi þeirra eða gildi
þeirra fyrir samfélagið. Þær segja þó nokkra
sögu, og er fróðlegt að bera þær saman við
tölur fyrri ára og við sams konar upplýsingar
frá öðrum löndum.
Vitað er að íslendingar lesa mikið og að
stór hluti lesefnisins er fenginn að láni hjá
bókasöfnum. Vitað er einnig, að útlána-
starfsemi er langþyngst á metunum í
starfsemi íslenskra almenningsbókasafna
og að af því lesefni, sem lánað er út, er allt að
80% fagurbókmenntir, og langmestur hluti
þýddar skáldsögur. Ekki er hér verið að gera
lítið úr gildi útlánastarfsemi og hlutverki
almenningsbókasafna sem afþreyingar-
stofnana, en söfnunum er ætlað stærra
hlutverk. Vinna þarf markvisst að því að
gera þau virkari þátttakendur í menningar-
og fræðslulífi síns umhverfis.
Árið 1979 voru 247 almenningsbókasöfn
á skrá hjá skrifstofu bókafulltrúa: 40 mið-
söfn, 172 hreppssöfn og 35 bókasöfn í
sjúkrahúsum, hælum og vistheimilum.
Ný lög um almenningsbókasöfn tóku
gildi 1976 og er áhrifa þeirra farið að gæta
víða í stórauknum fjárframlögum sveitarfé-
laga. Mörg söfn hafa fengið aukið húsnæði
eða eru um það bil að flytja inn í betri og
stærri húsakynni. Víða hefur starfsliði fjölg-
að og þjónusta og starfshættir breyst mjög til
22
batnaðar. Alltof víða eru þó óvirk eða líflítil
söfn eins og lesa má úr eftirfarandi töflum.
Þegar lög um almenningsbókasöfn voru
fyrst sett, árið 1955, voru bókasafnsum-
dæmin 30 og hefur þeim verið fjölgað í 40.
Þessi skipting er forsenda fyrir uppbyggingu
bókasafnakerfis en hún hefur sætt mikilli og
vaxandi gagnrýni. Ekkert hinna 40 um-
dæmissafna (miðsafna) hefur nú skilyrði til
að annast það víðtæka hlutverk, sem mið-
safni er ætlað samkvæmt lögum og reglu-
gerð og hefði verið raunhæfara að ætla ör-
fáum (6—8) söfnum slíkt hlutverk og leggja
áherslu á að byggja þau upp. Mjög hefur
einnig verið gagnrýnd sú tilhögun, að sveit-
arfélög væru ein um að fjármagna rekstur
og starfsemi safnanna, en með hinum nýju
lögum féll beint ríkisframlag til almenn-
ingsbókasafna brott. í nágrannalöndum
okkar, Danmörku, Finnlandi, Noregi og
Svíþjóð, eru almenningsbókasöfn rekin af
sveitarfélögum, en ríki leggur fram fé til
ákveðinna, sameiginlegra verkefna og upp-
byggingar safnanna.
Mjög hefur verið hert á kröfum um
menntun starfsfólks í almenningsbókasöfn-
um í ofangreindum löndum og hefur það
haft mikil áhrif á þróun þeirra. Norðmenn,
sem eiga við mjög svipuð vandamál að
stríða og Islendingar, t.d. í sambandi við
einangrun og samgöngur, hafa leyst mennt-
unarvandamál bókavarða í fámennum
byggðarlögum með bréfanámskeiði og
starfsþjálfun í landshlutasöfnum.
I ákvæði til bráðabirgða í lögum nr.
50/1976 um almenningsbókasöfn segir:
„Menntamálaráðuneytið og Samband ís-
lenskra sveitarfélaga skulu sameiginlega
gangast fyrir gerð heildaráætlunar um upp-
byggingu og aðsetur almenningsbóka-
safna.“
í febrúar 1980 skipaði menntamálaráð-
herra nefnd til að annast framangreint
verkefni. í nefndinni sitja tveir fulltrúar
sveitarfélaga, Sigurgeir Sigurðsson, bæjar-