Dagblaðið Vísir - DV - 20.06.1985, Blaðsíða 10

10
Útlönd
Útlönd
DV. FIMMTUDAGUR 20. JUNI1985.
Útlönd
Halley halastjarnan á flugi sínu yfir jörðinni árið 1910. Myndin sýnir vel hve skýrt er hœgt að sjá halastjörnuna því Ijósmyndatæknin var ekki
upp á marga fiska á þessum árum. ■■■ ra * ri
Halastjarna i heimsokn:
Geimskipaf loti á loft
til móts við Halley
Viö jaröarbúar fáum gest í heim-
sókn snemma á næsta ári. E>aö er
halastjarnan Halley sem heilsar upp
á okkur. Og viö tökum vel á móti,
eins og sæmir þessum fræga gesti.
Heill floti geimskipa mun fara á móti
halastjörnunni.
Halley halastjarnan er núna á
74.000 kílómetra hraða á klukku-
stund í um 700 milljón kílómetra fjar-
lægö frá jöröu. Hún verður næst
jörðu 11. apríl á næsta ári. En frá og
meö nóvember ætti að veröa hægt aö
sjá hana meö sjónauka. Islendingar
ættu þó ekki aö hlakka of mikið til:
þaö er ekki nema lítil von til að hægt
sé aö sjá halastjömuna héöan.
„I þessu landi veröa menn heppnir
ef þeir sjá nokkum hlut,” sagöi
breski stjömufræðingurinn David
Whitehouse. „Uti á landi, langt frá
birtu borganna þá getur fólk
kannski séö óskýra ljósglætu á himn-
inum,” sagði hann um skoöunar-
möguleikana í Bretlandi.
En halastjaman mun sjást því bet-
ur frá suðurhveli jaröar. Feröaskrif-
stofur em þegar famar aö skipu-
leggja ferðir til Suöur-Ameríku, Afr-
íku og Ástralíu. Hætta er á þvögu
sums staðar.
„Þaö verður múgur og margmenni
í Alece Springs í Astrah'u,” sagði
stjörnufræðingurinn Barrie Jones.
Sjálfur ætlar hann að fara til Afríku
tii að skoða, sennilega til Kalahari
eyöimerkurinnar í Botswana.
Halley kemur aö jörðu á 76 ára
fresti. Hún kemur ekki alltaf jafnná-
lægt. Ariö 837 var hún í ekki nema
fimm milljón kílómetra fjarlægö.
Stjömufræðingar heföu gjaman vilj-
aö sjá hana svo nálægt núna. En svo
verður ekki. Hún verður næst í 63
milljón kílómetra fjarlægð aö þessu
sinni.
En besta útsýnið fyrir jaröarbúa
verður ekki í Ástralíu eöa Botswana.
Það verður liklega i aðalstöðvum
Geimstofnunar Evrópu. Geimstofn-
unin sendir geimskip á móts við Hall-
ey. Þaö geimskip, sem heitir Giotto,
mun fara í ekki nema 500 kílómetra
fjarlægð frá miðpunkti halastjörn-
unnar þann 13. mare næstkomandi.
Giotto veröur skotið upp með Ariane-
flaug2. júlí.
Frönsk-þýsk myndavél geimskips-
ins mun senda til jarðar fyrstu
myndimar af innviðum halastjömu.
Þannig verður sönnuð eöa afsönnuö
hin hefðbundna kenning um að mið-
punktur halastjarna sé í raun
óhreinn snjóbolti: þaö er sambland
íss, frosinna gastegunda og ryks.
Þessi miðpunktur er aöeins nokkrir
kílómetrar í þvermál.
Það hefur verið stórt verkefni hjá
evrópskum vísindamönnum að
skipuleggja ferö Giotto. Geimskipið
mun ferðast með 62 kQómetra hraða
á sekúndu — sem er tvisvar sinnum
hraðinn á byssukúlu. Kom, sem er
ekki nema einn tíundi úr grammi á
þyngd, getur borast í gegnum 10
sentímetra þykka málmhlif. En
vísindamenn hafa útbúiö sniðuga
tvöfalda hlíf. Fyrra vamarlagið mun
ekki geta stöðvaö fljúgandi korn sem
Giotto rekst á, en mun draga svo
Útlönd
mikið úr og dreifa svo orku aðskota-
hlutarins aö hann kemst ekki í gegn-
umaðra varnarhlífina.
Til að gera vísindamönnum auð-
veldara að stýra Giotto á sem besta
braut að Halley hefur Geimvísinda-
stofnun Evrópu undirritaö samning
viö Sovétríkin, sem einnig senda
skoðunarfar, og reyndar tvö. Þetta
em Vega 1 og 2. Þau nálgast hala-
stjörnuna fyrr og ættu að geta útveg-
að upplýsingar sem gætu reynst
mikilvægar við útreikninga á stefnu
Giotto.
Auk þessara þriggja geimskipa
senda Japanir eitt. Það er MS—T5
geimskipið en Japanir senda lika
minni skoðunarhnött, Plánetu-A.
Verelunarmenn eru auðvitað i
startholunum með ýmis gróðafyrir-
tæki. Bandarískir framieiöendur em
jafnvel farnir að framleiða nær-
skyrtur, derhúfiu-, kornmat og hala-
stjörnupillur með jógúrthúð sem þeir
tengja Halley.
Það er svo sem ekki í fyrsta sinn
sem reynt er að græða á Halley. Þeg-
ar halastjaman kom síðast við árið
1910 seldi einn sniðugur sölumaður í
Dallas halastjömupillur sem áttu aö
halda illum öndum stjörnunnar frá
þeim sem þeirra neyttu. Fréttir frá
því ári segja að fólk hafi lokaö sig
inni I húsum sínum og byrgt
gluggana til aö halda eitmðum gas-
tegundumíburtu.
Halastjörnur hafa alltaf þótt boöa
illt. Koma Halley árið 66 þótti hafa
verið fyrirboði eyðileggingar JerúsaÞ
emborgar, fjórum árum síðar. Einn
stjörnufræðingur, prófessor Fred
Hoyle, heldur þeirri kenningu á lofti
að halastjörnur hafi borið með sér
efni sem upphaflega sköpuðu líf á
jörðinni. Hann segir að þær flytji
með sér óloft og eiturefni sem geti á
mörg þúsund ára tímabili haft alvar-
legar afleiðingar fyrir jarðarbúa.
Aðrir vísindamenn taka þessari
kenningu með „mikilli varúð. ”
En enginn hefur kenningu um að
það skaði heilsuna að skoöa hala-
stjörnur. Svo kannski er í lagi að
hafa sjónaukana tilbúna í vetur —
næsta tækifæri til að sjá Halley kem-
urekkifyrren2061.
Þingkosningar í Zimbabve 27. júní:
Kosningabaráttan hörð, sitt sýnist
hverjum um einsflokkskerfi Mugabe
Robert Mugabe, forsætisróðherra Zimbabve. Ef marka má skoðana-
kannanir verður hann endurkjörinn til næstu fimm ára.
Robert Mugabe, forsætisráð-
herra Zimbabve, kemur tii með að
vinna yfirburðasigur í þingkosn-
ingunum 27. júní næstkomandi ef
marka má skoðanakannanir.
Hér er um að ræða fyrstu almennu
þingkosningar í Zimbabve frá því
landið hlaut sjálfstæði frá Bretum
árið 1965, en hét þá reyndar Ródesía,
nefnt eftir breska athafnamanninum
Cecii Rhodes, leiötoga landnemanna
sem lögðu grunninn að bresku ný-
lendunni fyrir réttum eitt hundrað
árum. Með sigri í kosningunum
tryggir Mugabe sig sem foreætisráð-
herra til næstu fimm ára að minnsta
kosti auk þess að draga vígtenn-
urnar endanlega úr helsta fiokki
stjómarandstæðinga, flokki Joshua
Nkomo. Einnig kemur til með aö
draga verulega úr áhrifum hvíta
minnihlutans undir forystu Ian
Smith, fyrrverandi forsætisráð-
herra.
Ný stjórnskipunarlög
Zanu flokkur Mugabe miöar að því
aö fá að minnsta kosti 70 þingmenn
kjöma á þjóðþingið, nægilegan
meirihluta til að fá framgengt rót-
tækum breytingum á stjómarskrá
ríkisins sem Zimbabvemenn erfðu
frá stjórn Ian Smith. Stjómarskráin
var að miklu leyti unnin af Bretum
og að breskri fyrirmynd. Þær breyt-
ingar sem Mugabe vill fyrst og
fremst gera á stjómarskránni em að
fella niður ákvæði hennar um f jölda
hvítra og litaðra þingmanna, mis-
vægi í fúíltrúatölu hvítum í hag, og
þau ákvæði stjórnarekrárinnar þar
sem kveðið er á um fjölda flokka í
ríkisstjóm.
Tveir hvítir,
sex svartir
I kosningunum er barist um hundr-
að sæti á þjóðþinginu. 32 þúsund hvít-
ir kjósendur kjósa um 20 sæti hvítra
og tæplega þrjár milijónir blökku-
manna kjósa um hin sætin áttatfu í
jafnmörgum einmenningskjördæm-
um.
Sex stjórnmálaflokkar blökku-
Umsjón:
Hannes Heimisson og
Þórir Guðmundsson
manna bjóða fram fulltrúa í kosning-
unum og tveir flokkar hvítra.
Heista mál kosninganna byggist á
hugmyndum Mugabe að koma sem
fyret á eins ftokks kerfl Slfkt telur
Mugabe að yrði til þess að meiri
festa kæmi á stjórn landsins, fulltrú-
ar hinna ýmsu ættbáika myndu þá
skiptast á skoðunum innan flokksins
en ekki sundraðir í ættbálkaer jum og
sem fulltrúar mismunandi stjórn-
málaafla. Slíkt fjölflokkakerfi telur
Mugabe að henti ekki stjórmnálaleg-
um aðstæðum í frumstæðu og ný-
fr jálsu landi sem Zimbabve.
Afríska þjóðfylkingin, flokkur
Mugabes, og Zapu, flokkur Nkomo,
bjóöa fram fulltrúa sína i öllum ein-
menningskjördæmunum 80. Að auki
bjóða fram fjórir aðrir flokkar
blökkumanna.
Uanc undir stjórn meþódista-
biskupsins Abel Muzorewa býður
fram í 55 kjördæmum og Zanu, en for-
ingi hans, séra Ndabaningi Sithole, er
í útlegð í London, býður fram í 35
kjördæmum.
Að auki bjóða fram tveir óþekktir
flokkar blökkumanna, Lýðræðis-
flokkurinn og ÞjóMylkingin, en að-
eins I örfáum kjördæmum og ekki er
búist við miklu fylgi þeirra.
I kosningum hvíta minnihlutans
ber mest á flokki Ian Smith, fyrrum
foreætisráðherra, Caz, íhaldssömum
flokki sem talinn er eiga hvað mest
fylgi efnameiri landeigenda. Keppi-
nautur Caz er óháður flokkur undir
forystu Biils nokkurs Irvine, gamals
bandamarms Ian Smith sem klauf sig
frá Caz fy rir þremur árum.
Stjórnarandstaðan
sameinuð
Stjórnarandstöðuflokkamir eiga
fátt annað sameiginlegt en vera
sammála í andstööu sinni gegn hug-
myndum Mugabe um eins flokks
kerfi og hina miklu „sameiningu”
hinna stríðandi afla í Zimbabve í
einn stjórnmálaflokk. Bágborið
efnahagsástand og kynþáttamál
setja töluverðan svip á kosningabar-
áttuna og einnig ber mikið á gamal-
grónum ættbálkaerjum er koma upp
á yfirborðið í kosningaslagnum.
Mugabe er af Shona ættbáiknum og
sækir flesta sína traustustu fýlgis-
menn í hans raöir. Aðalkeppinautur
hans, Nkomo, er aftur á móti af
Ndebele ættbáiknum sem er um 20
prósent af hinum 8 milljónum ibúa i
Zimbabve.
Eftir því sem nær dregur kosning-
um eykst kosningahitinn og aukin
harka færist í leikinn. Að undanfömu
hafa borist fréttir af mannavígum á
milli fylkinga og auknum pólitískum
ofbeldisverkum.
Nkomo á pólitískt líf sitt undir vel-
gengni í kosningunum. Stjórnmála-
skýrendur álíta að ósigur nú myndi
endanlega blása loftinu úr flokki
hans og gera braut Mugabe auðveld-
ari. Flokkur Mugabe er almennt áút-
inn siguretranglegastur. Hreykja
menn Mugabe sér af batnandi efna-
hagsástandi undir þeirra stjórn,
ókeypis menntun og hærri launum
auk þess sem heilbrigðiskerfið hefur
mikið verið endurbætt.
Fyrrum forsætisráðherra Ian
Smith hefur lýst þvi yfir að hann ætli
aö draga sig í hlé frá stjórnmálum
eftir þessar kosningar. Smith hefur
lengi staðið í eldlinunni í Ródesíu og
síðar Zimbabve og verið á þingi án
hlésí37ár.