Lesbók Morgunblaðsins - 08.05.1982, Blaðsíða 8

Ýmsar sögur fara af fátækt Jorns í
heimalandi hans. Hann átti t.d. einu sinni
ógreiddan reikning í kaupfélaginu í Silki-
borg og var alls ekki fær um aö jafna reikn-
inginn. í staöinn lagöi hann inn þrjú vönduö
málverk sem veö. Aö þrem árum liönum
var reikningurinn ennþá ógreiddur og
menn höföu gefið upp alla von um aö fá
nokkurn tímann peningana. Voru þá mál-
verkin fjárlægö ásamt ööru tilfallandi drasli
og þau brennd!
— Þá er sagt, aö hann hafi eitt sinn
reynt að fá skipt á málverki og alklæðnaði.
Bauö klæöskera nokkrum eitt málverk, en
hann hafnaöi, bauö tvö málverk en fókk
aftur neitun, bauö þá þrjú en fékk enn neit-
un, hvarf þá á brott viö svo búið.
í fyrra tilvikinu má gera ráö fyrir, aö
verögildi hundruö þúsunda danskra króna
hafi fuðrað upp en í seinna tilvikinu hefur
klæöskerinn vafalítið hafnaö hæstu
greiöslu fyrir alklæönaö sem sögur fara af
á Norðurlöndum.
Sagt er aö svo mjög hafi Jorn veriö mis-
skilinn í heimaborg sinni, aö fólk hafnaöi
oftast afdráttarlaust vöruskiptum viö hann,
jafnvel ekki upp á eina máltíö í veitinga-
húsi, — einungis hló.
En Jorn var sem fyrr segir stórhuga og
vildi ekki skulda neinum neitt, vini sínum
og velunnara Johannes Jensen gaf hann
fjölda mynda svo aö hann sat uppi sem
stórauðugur maður er Jorn dó, — en sá
vildi ekki sleppa einni einustu mynd þótt
miklir fjármunir væru í boði. í þakklætis-
skyni fyrir alla fjárhagslega hjálp sem hann
haföi notið meöan aö á veikindum hans
mmmmm

Listamaöurinn í i
Colombes umkrí
sýningu í Galerie
Síðari hluti greinar Braga Ásgeirssonar um Asger Jorn:
Andstæður
ríkisvaldinu
en hlynntur
Dönum
stóö vegna berklanna, málaöi Jorn þrjár
risastórar myndir og gaf bókasafni Silki-
borgar. Þaö voru hvorki tilgerð né stór-
mennskutaktar aö baki, heldur áleit hann,
aö hver og einn ætti aö vera sjálfum sér
nógur.
Nokkrar bækur liggja eftir Jorn, en hann
er minna frægur fyrir þær er málverkin.
Bækurnar eru aftur á móti frægar fyrir aö
vera skrifaöar af Ager Jorn. Um eöli listar-
innar sagöi hann: „Ég get sjálfsagt sagt, að
list sé geta og þekking, en mér líkar betur
skilgreining Storm P. Hann sagöi eitt sinn:
„List er þaö, sem maður getur ekki. Ef
maður gæti þaö, þá væri þaö engin list.“
En vel á minnst, af hverju á maður aö út-
skýra list? Þaö er einmitt listin sem útskýrir
mannfólkið, og í því felst gildi listarinnar.
Ég er sammála Sören Kirkegárd í því, aö
þaö aö vera til, er hið einasta, sem hefur
nokkra þýöingu. Rétt og rangt skiptir
minna máli, ef maöur einungis er til. Ég
verð líkbleikur á allan skrokkinn, þegar ég
hitti fólk sem alltaf hefur rétt fyrir sér. Ég er
hræddur við aö hafa á réttu að standa, og
listrænt séö þá er þaö ónothæft. Veikleik-
inn í norrænum þankagangi er, aö menn
rugla rétti og lögum. Aö hafa rétt tekur af
okkur ábyrgöina. Þaö er margt, sem ég
gjarnan vildi hafa leyfi til, en þaö er ekkert,
sem ég krefst réttar til.“ Og þar sem farið
er út í skilgreiningu á list er þaö hér máski
mest sláandi, sem danski listfræðingurinn
Johannes Lange ritaði fyrir meira en
hundrað árum: „List veröur ekki til á dag-
inn, þegar menn fá ofbirtu í augun, heldur í
ró og rökkri eða aö minnsta kosti þegar
sjálft augaö sér ekki, en hugurinn fær næði
til aö velja úr því, sem minniö geymir. Þá
birtast myndir fyrir hugskotssjónum
manns, óljósar, en þó greinanlegar úr hin-
um frjósömu djúpum undirmeövitundarinn-
ar, hinum dimma lifandi brunni."
Asger Jorn vann þegar hann langaði til,
og seldi, þegar þaö hentaöi honum, —
gerði í einu og öllu þaö sem honum sýndist
hverju sinni. — Hann hafnaöi Eckerberg-
medalíunni, hafnaöi þátttöku á fjölmörgum
sýningum m.a. Biennalinum í Feneyjum,
hafnaöi Guggenheim-verölaununum. Þetta
•geröi hann einungis vegna þess, aö hann
var á þeirri skoöun, aö listin aö segja nei,
þegar manni býöur svo við að horfa, sé
einasta ráöiö til aö kaupa sér frelsi, vera
engum háöur né skuldbundinn. Einmitt
þetta var einkennandi fyrir Asger Jorn,
sem var frjálsari og óháöari flestum hinna
stóru málara.
Málarar geta nefnilega oröiö illilega háö-
ir velunnurum sínum og listaverkasölum,
og er saga ein, er raunsæismálarinn Claud-
io Bravo sagöi ekki alls fyrir löngu, til vitnis
um þaö. Hann sagöi, aö ameríski málarinn
heimsfrægi Mark Rothko heföi setiö svo
fullkomlega fastur i sérstökum myndstíl
sínum, aö hann hafi ekki fengiö leyfi til að
breyta til. Hann hefði því í þunglyndiskasti
og örvæntingu framiö sjálfsmorö. Þótt sag-
an sé sennilega röng, þá gefur hún margt í
skyn. En Mark Rothko framdi sjálfsmorð,
er hann fékk aö vita þaö, aö hann gengi
meö ólæknandi krabbamein. — Asger
Jorn átti sér stóran draum, sem nú nýlega
varð aö veruleika, og þaö var bygging
heimslistasafns í Silkiborg. Hann mokaði
gjöfum þangaö og haföi efni á því, vegna
þess aö hann fékk list vina sinna fyrir Iftinn
pening og vinir hans voru miklir listamenn
frá mörgurri heimshornum. Sjálfur gaf hann
8