Lesbók Morgunblaðsins - 13.09.1986, Blaðsíða 12

tmi
}‘imv n í! trrtf'n'N'vlv: nmffr f>»- *n*,v rif'V ffi*>x
Dr. Charcot gefur mávinum að borða norður í íshafi. Síðasta verk
Dr. Charcots var að sleppa mávinum, þegar skipið var strandað.
„Við höfum elzt saman
skipið mitt og ég“
að var laugardaginn 19. september 1936, um
hádegi, að Matthías Einarsson kallaði mig upp
í Landakotsspítala — en hann var þá yfirlækn-
ir spítalans. Eg hafði verið kandidat í spítalan-
um fyrri helming ársins, og var þá aðeins ein
Um dr. Charcot
og skyldustörf ungs
læknis í Landakotsspítala
í september 1936
EFTIR DR. MED.
BJARNA JÓNSSON
kandidatsstaða þar, síðan til aðstoðar Matt-
híasi meðan læknar voru í leyfum og var
þar viðloðandi fram undir það að ég fór
utan í október til framhaldsnáms. Þegar
Matthías fór með mig í líkhús spítaians, sem
var í kjallara í austurenda hússins, sá ég
sjón, sem ég aldrei hafði séð áður og aldrei
síðan. Það voru lík 22 manna, sem iágu þar
á flekum hlið við hlið. Þetta var skipshöfnin
af Porquoi Pas?, dr. Jean Charcot og lið
hans. Þessir menn höfðu fáum dögum fyrr
verið í Reykjavík í góðu yfirlæti. Þeir voru
að koma úr rannsóknaferð í Norðurhöfum,
sem hafði skilað miklum árangri og nú voru
þeir á leið heim til þess að vinna úr þeim
gögnum öllum, sem þeir höfðu safnað, og
njóta ávaxtanna af erfiði sínu. Innan
skamms yrðu þeir komnir til fjölskyldna
sinna og þeir áttu von á góðum móttökum
hjá vísindamönnum víða um lönd.
Pourquoi Pas? kom til Reykjavíkur í byij-
un september. Hafði orðið vélarbilun í
skipinu og var Hvidbjömen — danskt varð-
skip — fenginn til þess að koma með það
hingað. Átti að fara fram lítilsháttar við-
gerð á katii og búist við að hún tæki tvo
Dr. med. Bjami Jónsson.
Landakotsspítalinn var í meginatriðum þannig 1936. Liksmumingurinn fór fram í gamla hluta spítal-
ans, sem sést hér til hægri á myndinni.
n ivthl'' lo'inirO cifl i'ttów !
til þrjá daga. En þegar þessari viðgerð var
lokið reyndist svo, að frekari viðgerða var
þörf og' dróst brottförin.
Á Fundi Með Vilhjálmi
Stefánssyni
Dr. Charcot og félagar hans áttu hér
góðu að mæta. Hann átti hér ýmsa kunn-
ingja og hafði komið til Reykjavíkur alls
flórtán sinnum á ferðum sínum norður í
höf, í fyrsta skipti 1902 með fyrri konu
sinni, sem var sonardóttir Victors Hugo.
Þann 11. september sat hann fund í Ferðafé-
lagi íslands og hlýddi á erindi Vilhjálms
Stefánssonar, sem staddur var hér á landi
um þær mundir. Voru þá samtímis þar tveir
af fremstu landkönnuðum á norðurslóðum.
Þann 15. september var viðgerð lokið og
skipið lagði úr höfn um hádegisbil. Um
morguninn var hæg SV-átt á stóru svæði
fyrir suðvestan landið, en svo virtist sem
lægð væri að myndast 1600 km SSV af
Reykjanesi. Um hádegi var ljóst, að lægðin
gæti orðið hættuleg og í veðurfregnum, sem
útvarpað var kl. 3, var varað við, að sunnan
stormur myndi bresta á með nóttunni. Um
miðnættið var stormsveipurinn kominn á
móts við Reykjanes og hafði færst um 1400
km á 12 kiukkustundum eða nærri 120 km
á klukkustund, sem er óvenjulegur hraði á
stormsveip og ku varla koma fyrir nema í
skammdegisofviðrum og var það haft eftir
Jóni Eyþórssyni, veðurfræðingi. Þá var veð-
urhæð í Reykjavík 12 vindstig, fárviðri.
Þeir voru ekki komnir út úr flóanum þeg-
ar veðrið brast á og brugðu á það ráð að
hleypa til Reykjavíkur.
Fyrsta landkenning, sem þeir höfðu, var
að grillti í vitaljós í sortanum og mun hafa
verið um óttuskeið. Héldu þeir að það væri
Grótta og sveigðu til norðurs svo þeir væru
öruggir með að vera djúpt af boðanum, sem
iiggur í norður frá nesinu. En þá hafði bor-
ið meira af leið en þá uggði og nú lá stefnan
upp á Mýrar, eitt óhreinast vatn við strend-
ur landsins; því vitinn sem þeir sáu var á
Akranesi. Hvert það skip, sem leggur leið
sína þangað um svarta nótt í grenjandi
stormi, er dæmt. Þegar þeir breyttu stefnu
voru örlög þeirra ráðin. Þá bar upp á Mýr-
ar, strönduðu á skerinu Hnokka, hálftíma
róður frá ströndinni, og þar liðaðist skipið
í sundur í brimrótinu. Og þegar dagur rann
var einn af þessari völdu skipshöfn á lífi —
aðeins einn.
Það var um miðjan morgun þann 16.
september, að skipsins varð vart og sást
þó lítt til þess vegna særoks. Var Slysa-
varnafélaginu strax gert viðvart. Varðskipið
Ægir var í Reykjavík og fór án tafar áleiðis
á strandstað. Vélbátur samnefndur frá
Akranesi var sendur þaðan ef vera kynni,
að hann gæti komist í nánd við hið strand-
aða skip. Voru þar í för björgunarsveit frá
Akranesi og tveir menn af varðskipinu og
höfðu í fari sínu tvær línubyssur.
Um hádegisbil tókst vélbátnum Ægi að
komast alveg að flakinu og fullvissaði sig
um að enginn væri á lífí um borð, stóð þá
aðeins ein sigla uppi af þremur en skipið
var barksiglt.
22 lík rak á fjörur, tók varðskipið Ægir
við þeim og átti að flytja þau um borð í
Hvidbjörnen á Akranesi, en það var ekki
hægt vegna veðurs. Sigldu þá bæði skipin
til Kollafjarðar og voru líkin flutt á milli í
lygnu til hlés við Viðey. Kom danska skipið
með þau til Reykjavíkur kl. 8, en Ægir var
þá farinn áleiðis að Snæfellsnesi til þess að
bjarga norsku skipi, sem var í nauðum und-
an Búðum.
Þegar Hvidbjörnen lagðist að bryggju
hafði mannfjöldi safnast við höfnina og stóð
þar hnípinn meðan líkin voru flutt frá skips-
hlið í Landakotsspítala.
BÓN YFIRLÆKNISINS
Þar sem við stóðum og horfðum á valköst-
inn sagði Matthías: „Eg ætla að biðja yður
að smyija þessi lík. Því verður að vera lokið
á morgun."
Matthías hafði átt mikil skifti við Frakka
allar götur frá því hann tók við stjórn
franska spítalans í Reykjavík á sumri 1905.
Hann var Officier de la Logion d’Honneur
og hafði verið sæmdur fleiri heiðursmerkjum
frakkneskum. Ilann gerði sér títt um
franska menningu og var vel kunnugur
franskri læknisfræði. Hann skrifaðist á við
Dévé, sem var einn merkastur sullafræðing-
ur síns tíma og skrifaði Matthías greinar
um sullaveiki í frönsk tímarit. Hann var
kunnugur dr. Charcot frá fyrri ferðum hans,
en ekki hafði hann hitt föður hans, sem var
heimskunnur læknir, því hann dó þegar
Matthías var á fermingaraldri. En Schier-
beck, sem var landlæknir á íslandi 1883—
12