Morgunblaðið - 07.11.2001, Blaðsíða 28

LISTIR
28 MIÐVIKUDAGUR 7. NÓVEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Til sölu - Jón Stefánsson
„ESJAN“
Olía á masónít,
50 x 70.
Var á sýningu í
Grönnigen ‘59.
Upplýsingar í síma
894 5031, Ragnar.
VARLA hefur núverandi sýning
á listaverkagjöf Errós í Hafnar-
húsinu farið framhjá mörgum. Ef
hún er ekki sýning ársins er hún að
minnsta kosti lengsta sýning ársins
og trúlega gott betur. Að stofni til
er gjöf Errós á þriðja þúsund
verka, en frá 1989. Í tilefni af opn-
un Hafnarhússins sem Errósafns
bætti listamaðurinn um fimmtán
hundruð verkum við upphafsgjöf
sína til Reykjavíkurborgar. Þessi
rausnarskapur sannar hið forn-
kveðna að endaþótt hið opinbera
reyni að komast af með eins lítið
listum og listamönnum til handa
gera íslenskir listamenn allt sem í
þeirra valdi stendur til að koma til
móts við sultarbuddu hins opin-
bera.
Þannig fá gestir á tilfinninguna
þegar þeir koma í hið nýja Erró-
safn að gjafmildi listamannsins eigi
sér lítil takmörk. Hver salur af
öðrum er þakinn málverkum, ein-
um risaflekanum á fætur öðrum.
Fyrir þann sem ekki er vanur
myndlist í sinni fjölbreytilegustu
mynd er upphengið á jarðhæðinni
helsti þétt. Við liggur að teikni-
myndafígúrur Errós ráðist með
heift að áhorfandanum og beri
hann ofurliði.
Til að ná andanum og komast í
skilmerkilegra samband við sýn-
inguna þarf að fara upp á aðra hæð
safnsins þar sem söguleg fram-
vinda listamannsins er bersýnilegri
og áhorfandinn getur ferðast um
mótunarár Errós, hina afdrifaríku
sjötta og sjöunda áratug, þegar
hann þróaðist frá súrrealísku við-
miði til popp-skotnari myndgerðar.
Það er fengur að öllum verkunum
frá fyrstu tíu árunum eða frá því
undrabarnið málaði sitt fyrsta,
kunna verk – Stríðið – árið 1946,
aðeins fjórtán ára. Strax í þessari
fyrstu alvörumynd sinni koma
fram öll helstu einkenni þeirra
vinnubragða sem hann átti eftir að
tileinka sér síðar.
Þótt áhrif Roberto Matta á Erró
séu vissulega mikil á sjötta ára-
tugnum er einnig merkilegt að sjá
allar beinagrindamyndirnar – svo
sem Ljáinn, frá 1955-57 – sem
benda til mikils skilnings Errós á
mexíkönsku múrveggsmálurunum
Orozco og Tamayo. Í þessum
æskuverkum nýtur teiknarinn sín
svo vel, geislandi af öryggi og
ákefð. Ekki er verra að sjá salinn
sem helgaður er kvikmynd þeirra
Errós og Duvivier, Mécamorphose
– á íslensku mætti leggja heitið út
sem Vélumbreyting – frá 1962.
Fyrir utan vélmenni og hvers kyns
grímur er atriðið með konu sem
liggur á borvélarbekk sláandi því
það minnir á ekkert minna en Móð-
ursýkisboga fransk-bandarísku
listakonunnar Louise Bourgeois,
sem leit dagsins ljós þrjátíu árum
síðar.
Það er vissulega fengur að teikn-
ingum og klippimyndum Errós frá
sjötta áratugnum, en það er ekki
síður gaman að sjá nýlegar vatns-
litamyndir listamannsins sem bera
vott um tæknilega breidd hans.
Þannig má segja að önnur hæðin
búi yfir mun áhugaverðara úrtaki
verka vegna þess hve sjaldan við
fáum tækifæri til að kynnast mót-
unarárum listamannsins með þeim
hætti sem þau birtast okkur þar.
Hitt er svo annað mál að sýning-
arskráin veldur verulegum von-
brigðum. Í hana vantar alla þá fyll-
ingu sem þarf til að fylgja svona
stórri yfirlitssýningu úr hlaði. Ríf-
lega fimmtíu blaðsíður duga
skammt sem kynning á ferli Errós
enda er ekki einu sinni gerð tilraun
til að veita gestum málamyndainn-
sýn í þann myndheim sem við þeim
blasir í Hafnarhúsinu. Einungis er
látin nægja þurrasta tegund af ár-
talsbundinni ferilslýsingu.
Þá eru textarnir í skránni væg-
ast sagt yfirborðslegir enda kemst
enginn þeirra upp af formálastig-
inu. Það hefði mátt ætla að metn-
aður safnsins væri þess eðlis að
myndefni skrárinnar fylgdi eftir
sýningunni og gerði fulla grein fyr-
ir verkunum á veggjunum, en það
er öðru nær. Ekki er minnst á
Mécamorphose né nokkuð annað
sem prýðir þann ágæta sal frekar
en kvikmyndin væri ekki til eða
skipti engu máli. Þá er með öllu
ótækt að hanna svona þunnildi með
hörðum spjöldum. Útkoman verð-
ur eins og barnabók fyrir yngstu
lesendurna en ekki sýningarskrá
fyrir fullorðna listunnendur.
Sýningin sjálf fær því sæmilega
einkunn – og góða einkunn ef ein-
ungis er tekið mið af efri hæðinni.
Sýningarskráin fær hins vegar
hreina falleinkunn. Það er eins og
aðstandendur sýningarinnar skorti
allan skilning á gildi slíkra fylgi-
rita. Því miður eru þeir ekki einir
um það. Langur slóði lélegra og
léttvægra, íslenskra rita af þessum
toga ber vott um skilningsleysi
okkar á gildi þess sem eftir stendur
þegar sjálfum sýningunum lýkur.
Afnám kynþáttanna, frá 1959. 200 x 300 cm.
Ljárinn, frá 1955–57. 151 x 217 cm.
Hin ómetan-
lega gjöf
MYNDLIST
L i s t a s a f n R e y k j a -
v í k u r , H a f n a r h ú s i
Til áramóta. Opið daglega
frá kl. 10–18.
BLÖNDUÐ TÆKNI
& MÁLVERK ERRÓ
Halldór Björn Runólfsson
Fangi vélanna, úr kvikmyndinni
Mécamorphose, frá 1962.
ÞAÐ vantar ákveðið samhengi í
þróun tónlistar á Íslandi og er það
nokkuð áberandi í gerð orgeltónlist-
ar. Orgelleikarinn Páll Ísólfsson
fékkst einnig við gerð tónverka fyr-
ir orgel en í dag eru orgelleikarar
þöglir sem steinninn. Það er mjög
sérkennilegt, að hinn stóri hópur ís-
lenskra orgelleikara skuli ekki fást
við gerð orgeltónlistar en láta það í
hendur tónskáldum sem ekki eru
orgelleikarar, þ.e. að viðhalda og
auka við efnisskrá orgeltónlistar.
Sama má segja um aðra íslenska
hljóðfæraleikara og virðast margir
þeir, sem fást við tónsmíði, ekki
vera það sem kalla mætti leiknir
hljóðfæraleikarar, og kemur það
fram í því að frekar lítið er til af
nýjum einleiksverkum, t.d. fyrir pí-
anó og fiðlu.
Á tónleikum Marteins H. Frið-
rikssonar á Tónlistardögum Dóm-
kirkjunnar sl. laugardag voru tvö
íslensk verk, Prelúdía, kórall og
fúga eftir Jón Þórarinsson og Pre-
ludiae organo op. 16 eftir Jón Leifs.
Verk Jóns Þórarinssonar er eitt af
þeim verkum, sem báru með sér
nýjan tíma í tónsköpun á Íslandi, og
sama má segja um þrjú kóralforspil
sem voru útgefin sem op. 16 eftir
Jón Leifs, þótt verkin séu að öðru
leyti tveggja tíma og mjög ólík að
allri gerð. Tónstíll sá sem rekja má
til Hindemiths styður sig við margt
í eldri tónsmíðatækni er varðar
tematíska skipan, viðveru tónteg-
unda og klassíska formbyggingu.
Hin stefræna framvinda er ómstríð
og var sérlega skemmtilegt að
heyra þennan gamla kunningja aft-
ur í töluvert drífandi leik Marteins,
sérstaklega var kórallinn vel leik-
inn, en fúgan var of hröð og stund-
um svolítið laus í formi hjá Mar-
teini.
Tvö næstu verkin á efnisskránni
eru eftir J.S. Bach, sálmforleikur-
inn við O Mensch, bewein dein
Sünde gross, nr. 24 í Das Org-
elbüchlein, og Prelúdia og fúga í e-
moll, BWV 548. Sálmforleikurinn,
með sínum fallegu skreytingum á
sálmalaginu, var sérlega vel leikinn
og sama má segja um prelúdíuna og
fúguna, en þessi fúga, sem byggist
á krómatísku stefi, er að formi til
eins konar fantasía, sérkennilegur
tæknileikur og eina tilfellið um Da
Capo-fúgu. Þrjár sálmaútfærslur
eftir Jón Leifs eru um margt
merkilegar tónsmíðar en ef til vill
var flutningur þeirra ekki í því jafn-
vægi sem hentar þessum verkum og
ætti trúlega að vera nokkuð hægari
en Marteinn lék þau. Prelúdía, fúga
og ciacona eftir Buxtehude er eins
og mörg verk þessa snillings laust í
formi en tónmálið þó ávallt áhuga-
vert og var þetta verk vel flutt en
bestur var flutningur Marteins á
löngu og margþættu verki eftir
Petr Eben sem hann kallar Ho-
mage à Dietrich Buxtehude. Þetta
er tilþrifamikið og á köflum kraft-
mikið verk, með alls konar tilvís-
unum og mikinn margbreytileika í
útfærslu tónhugmyndanna, mjög
gott verk, sem Marteinn H. Frið-
riksson lék aldeilis frábærlega vel
og auðheyrt að honum lætur vel að
túlka tónlist eftir Petr Eben.
Tónlistardagar
Dómkirkjunnar
TÓNLIST
D ó m k i r k j a n
Marteinn H. Friðriksson lék verk
eftir Jón Þórarinsson, J.S. Bach,
Jón Leifs, Buxtehude og Petr Eben.
Laugardaginn 3. nóvember.
ORGELTÓNLEIKAR
Jón Ásgeirsson
Íslendingar
taka þátt í vef-
listarþríæringi
ALÞJÓÐLEGI veflistarþríæring-
urinn í Lodz í Póllandi fór nýverið
fram í Central Museum of Text-
iles. Þríæringurinn er meðal
þekktari veflistarsýninga í heim-
inum og var nú haldinn í tíunda
sinn. Tveir Íslendingar tóku þátt,
þær Þorbjörg Þórðardóttir og
Kristín Jónsdóttir frá Munkaþverá
en stjórn þríæringsins valdi þær
sem fulltrúa Íslands. Þátttakendur
voru alls 128 frá 52 löndum en
þetta er í fimmta sinn sem Íslend-
ingar taka þátt, og í annað sinn
sem Þorbjörg og Kristín eru þátt-
takendur. Heimasíða safnsins er á
slóðinni: http://www.muzeumwloki-
ennictwa.muz.pl
Kynning á
þjóðdansi
NORRÆNA húsið og Ís-
lenska dansfræðafélagið efna
til kynningar á gamla ís-
lenska marsinum í Norræna
húsinu í kvöld og 14. nóv-
ember frá kl. 20-22.
Gamli íslenski marsinn
naut mikilla vinsælda á 19.
öldinni og langt fram á 20.
öld. Hann hefur talsverða
sérstöðu þar sem samskonar
form þekkist ekki annars
staðar á Norðurlöndum.
Kennarar eru Aðalheiður
Ragnarsdóttir og Kolfinna
Sigurvinsdóttir. Sigríður Þ.
Valgeirsdóttir segir frá mars-
inum og bakgrunni hinna
ýmsu þátta hans.