Morgunblaðið - 03.01.2003, Blaðsíða 29

ÁRAMÓT
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 3. JANÚAR 2003 29
HÖFÐABAKKI 9 112 REYKJAVÍK
SÍMI: 544 5330 FAX: 544 5335
Leitið tilboða
í stærri verk
Stærð:
D: 50 cm
B: 30/40 cm
H: 180 cm
Stál-
skápar
fyrir
vinnustaði
kr. 7.300,-
Verð frá
Stálskápar
Stærð:
D: 100 cm
B: 290 cm
H: 250 cm
Tekur
9 bretti
Brettahillur
kr. 19.920,-
Næsta bil
kr. 15.438,-
Lagerhillur
Stærð:
D: 60 cm
B: 190 cm
H: 200 cm
3 hillur
kr. 15.562,-
Næsta bil
kr. 13.197,-
Stálhillur
í fyrirtæki
og heimili
Stálhillur
Stærð:
D: 40 cm
B: 100 cm
H: 200 cm
5 hillur
kr. 8.765,-
Næsta bil
kr. 6.125,-
en gott
Við bjóðum
ÓDÝRT
10
11
/
TA
K
T
ÍK
-
N
r.:
29
B
„Nýársdagur 2003. Lúk. 13. 6–9.
Ó, gef þú oss, Drottinn, enn gleði-
legt ár, í frelsarans Jesú nafni.
Amen.“
Gleðilegt ár!
Guðspjall dagsins segir frá fíkju-
tré sem engan ávöxt bar og menn
vildu höggva upp. „Hví á það að
spilla jörðinni?“ spurðu menn. En
húsbóndinn bað því vægðar: „Lát
það standa enn þetta ár, þar til ég
hef grafið um það og borið að áburð,
má vera að það beri ávöxt síðan.“
Jesús segir þessa sögu til að varpa
ljósi á það hvernig Guð ræður og
stjórnar. Við erum eins og þetta
fíkjutré. Guð finnur ekki þann ávöxt
sem hann væntir. Eins og Jesaja
sagði forðum: „Hann vonaðist eftir
rétti, en sjá, manndráp, eftir réttvísi,
en sjá, neyðarkvein.“ En, segir Jes-
ús, Guð vill samt vægja þessum
heimi, enn þetta ár. Við lifum af
þeirri náð. Sá nýársmorgunn sem
við litum nú fæðast úr skauti nætur-
innar er gjöf þeirrar náðar. Guð vill
grafa um og bera á áburð, orðs síns,
bænar og kærleika „enn þetta ár“.
Á morgni nýja ársins eru ófrið-
arblikur við sjóndeildarhring. Enn
virðist sem ofurtrú manna á mátt
hernaðar og valdbeitingar til að
leysa vanda hnýti enn fastar þá
hnúta sem fjötra heilu þjóðfélögin í
vítahring ofbeldis, kúgunar og
hermdarverka. Ávextirnir eru skelf-
ing og dauði sem jörðinni spillir og
lífinu ógnar. Það er sem ljósár að-
skilji menningarheima og enn eykst
gjáin milli ríkra og snauðra á okkar
auðugu jörð. Enn er manndráp og
neyðarkvein hlutskipti milljóna
manna. Enn þetta ár, ef svo fer fram
sem horfir, enn þetta ár. Kirkjuleið-
togar um víða veröld vara eindregið
við stríði við Írak og hvetja til þess
að reynt sé til þrautar að finna lausn
friðar og réttlætis. Þar má nefna Jó-
hannes Pál páfa og forystumenn
kirkna og kirknasambanda austan
hafs og vestan. Ég hvet íslenska
þjóð og kirkju að taka undir með
þeim. Höldum fast í vonina um frið
og réttlæti í samskiptum þjóða og
trúarbragða, vinnum og biðjum að
sú von rætist.
Víða sjást ávextir kærleika, náðar
og miskunnar, Guði sé lof. Hér
heima var mörg hetjudáðin unnin á
vettvangi hversdagsins. Þeir eru
margir sem sýna undravert æðru-
leysi, kjark og vit þá tekist er á við
vanda lífsins, mein og sár. Guðs andi
er víða að verki. Og allt það fólk sem
leggur sig fram um að bjarga, líkna
og hjálpa og vinnur kraftaverk til
verndar og bjargar minnir á að Guðs
englar eru víða á ferð. Mörg örlaga-
stundin og ógna verður náðarstund.
Guð blessi alla sem eiga um sárt að
binda vegna hörmulegra slysa og
áfalla og glíma við afleiðingar þeirra,
Guð veiti þeim líkn og huggun og
von.
Í viðskiptum voru miklar svipt-
ingar á árinu sem leið, gífurlegir
fjármunir skiptu um hendur. Spurn-
ingar vöknuðu um siðgæði viðskipta-
lífsins, um traust og heilindi í við-
skiptum og samfélagi.
Trú snertir ekki aðeins hið svo-
kallaða andlega svið lífsins, hátíð og
helgidóma. Hún á umfram allt að
verka hversdags, þar eiga ávextir
hennar að birtast sem trúfesti, heil-
indi, tryggð og umhyggja sem eru
grundvallarstoðir heilbrigðs sam-
félags.
Bandaríska vikuritið Time valdi
þrjár konur ársins fyrir hugrekki
þeirra, siðferðisstyrk og trú sem
leiddi þær til að fletta ofan af mis-
ferli í þeim fyrirtækjum og opinberu
stofnunum sem þær störfuðu hjá.
Blaðið vekur athygli á því að þær
tóku umtalsverða áhættu með að
vekja athygli á óheiðarlegum starfs-
háttum. Þær eru áminning um
hverju fólk fær áorkað, jafnvel þótt
það virðist örlítil tannhjól í hinni
stóru og flóknu maskínu samfélags-
ins. Þar skiptir samt sérhver ein-
staklingur máli.
Í athyglisverðu við-
tali leggja þær áherslu
á að þjóðin verði að
vakna til vitundar um
ábyrgð og heilindi ein-
staklinga og samfélags
og almenningur og
áhrifavaldar verði að
taka höndum saman að
efla siðferðisstyrk
þjóðarinnar. Skyldi
vera hins sama þörf
hér?
Hér heima sýndi
sjónvarpsfréttakona
þá aðdáunarverðu dáð
að hún stóð upp og
neitaði að taka þátt í
viðtali við erlendan
klámhund sem hampað var og hyllt-
ur sem hetja. Guðrún Gunnarsdóttir
á heiður skilinn því slíkur kjarkur að
standa við sannfæring sína og sóma-
tilfinningu í þessum efnum er afar
sjaldgæfur, því miður.
Trúleysi ógnar mannlegu sam-
félagi, viðskiptum og stjórnmálum;
ótryggð og ótrú ógnar uppeldi barna
okkar, sundrar heimilum og fjöl-
skyldum. Valið stendur milli trúar
og trúleysis á vettvangi hins hvers-
dagslega, sem og viðskipta og
stjórnmála. Ég er ekki í vafa um að
flestir myndu að athuguðu máli velja
trúna. Og viðurkenna að þegar allt
kemur til alls sé einfaldlega ekkert
vit í því að eignast allan heiminn og
fyrirgjöra sálu sinni. Eða hvað?
Við virðumst vera reiðubúin að
færa miklar fórnir til efnislegra
gæða. Eftirsóknin í þau eykst stöð-
ugt og að sama skapi virðingarleysið
fyrir efninu, jörðinni, mannslíkam-
anum. Þetta er sérkennileg þver-
stæða. Við lifum tíma gegnd-
arlausrar sóunar og því meir sem við
leggjum upp úr hlutum, fötum, tækj-
um þeim mun minni virðingu berum
við fyrir því öllu. Skefjalaus gleypu-
gangurinn og virðingarleysið við
móður náttúru stefnir framtíð jarðar
í voða. Kristur sem er orðið sem
varð hold kennir okkur að virða efn-
ið og líkamann, jörðina, vatnið, sem
og önn og iðju manna. Náð hans er
að verki enn þetta ár að vera megi að
beri ávöxt til lífs og heilla.
Okkur er gjarnt að horfa um öxl
til liðinna tíma, að þá hafi kyrrðin átt
skjól og athvarf í trú, sem var iðkuð í
lífi einstaklinga og heimila. Það er
ekki liðin tíð, hið sama athvarf
stendur til boða enn þetta ár. Ég
hugsa með þökk til þeirra fjölmörgu
foreldra sem leggja sig fram um að
kenna börnum sínum að biðja, fylgja
þeim í barnastarf kirkjunnar, leitast
við að sá fræjum trúar, vonar og
kærleika í sálir þeirra. Guð launi það
og blessi.
Í ljóðabókinni „Orð og mál“ yrkir
Björn Sigurbjörnsson, bróðir minn,
ljóð eða ljóðapar þar sem hann dreg-
ur upp andstæður þess sem var þeg-
ar trúin átti rými, orð og mál í hvers-
dagslífinu, og nú þegar henni hefur
verið þrengt út úr rúmhelgum veru-
leikanum. Ljóðin nefnast: FYRR OG
NÚ
FYRR
Við skulum ekki hafa hátt
Við skulum heldur hlusta út í myrkrið
Og greina þessi hljóð
Dragsúginn frá göngunum
Ýlfur í strompi
Marr í þili
Þrusk í fjósi
Þyt í grasi
Nei, við skulum ekki hafa hátt
Það er búið að lesa
Við erum búin að signa okkur
Hér er ekkert að ugga
Og ekki aðeins myrkrið heldur hulin vernd
Vakir yfir okkur
OG NÚ
Hátt og helst hærra
Við skulum hvorki hlusta
Né greina nokkur hljóð
Dynjandi tóna
Bassann á fullu
Glitrandi tilboð
Malandi þuli
Taktfastar trommur
Jú, við skulum hafa hátt
Það hefur ekki verið lesið
Enginn hefur signt sig
Við þekkjum ekki það sem sit-
ur um sálirnar
Og aðeins hávaðinn yfirgnæfir
Óttann innra með okkur.
Svo mörg voru þau
orð. Þetta er svo satt.
„Við þekkjum ekki
það sem situr um sálirnar / Og að-
eins hávaðinn yfirgnæfir / Óttann
innra með okkur.“
Ekki vantar hávaðann sem dynur
á okkur daglangt, hávaðinn og
hömluleysið. Gemsinn er í hverjum
vasa og gellur hvenær og hvar sem
er. Jafnvel við brúðkaup, kistulagn-
ingu og jarðarför, athafnir sem áður
var talið sjálfsagt að mótuðu annars
konar rými friðar og helgi, gerist
það að gemsinn glymur.
Útrýming kyrrðarinnar og krafan
um að vera „í sambandi“ ávallt og
alls staðar mótar mannlífið og lífs-
máta með róttækum hætti. Það birt-
ist í auknu eirðarleysi og óþol-
inmæði, og jafnvel ófyrirleitni í
umgengni, og stöðugum ótta við að
missa af einhverju. Það kemur fram
í tveggjamínútna menningu þar sem
allt breytist á andartaki og þar sem
aðlögunarhæfni, sveigjanleiki og
færanleiki er í hvað mestum metum.
Líklegt er að ávextir þess verði
andleg örmögnun og sálarlegt slit í
meira mæli en við höfum áður séð og
að það verði vaxandi heilbrigð-
isvandamál. Hávaðinn sljóvgar og
slítur, síbyljan deyðir sálina. Við
þurfum heilög orð og atferli sem
veita innri frið og mótstöðu.
Trúariðkun, trúrækni, iðkun
helgidómanna og bæn á heimilum og
í einrúmi veitir sálinni viðnám og
innri mótstöðu gegn óttanum og
ógninni. Bænin og trúin er besta for-
vörnin. Bænin við rúm barnsins,
heilög orð sem lögð eru á varir og
hjarta miðla helgri návist, óttaleysi
og æðruleysi andspænis því óræða,
lotningu fyrir lífinu og höfundi þess,
virðingu fyrir þeim mörkum sem líf-
inu eru sett. Af því að bænin er að
vera í líftengslum við Guð og opin
fyrir náðaráhrifum anda hans. Og
mun bera ávöxt til góðs og gæfu.
Dauðinn og myrkrið eru enn til
staðar og sitja um sálirnar og vinna
hervirki sín. Öflugustu ímyndar- og
viðhorfsmótendur samtíðarinnar
halda að unga fólkinu okkar taum-
leysi og yfirborðsmennsku, hörku og
ófyrirleitni, klámi og kvenfyrirlitn-
ingu. Og það er sem við séum varn-
arlaus gagnvart þessu. Og hverjir
eru ávextirnir? Ofbeldið og óbilgirn-
in, virðingarleysið og loks sjálfs-
hatrið. Þetta er dauðans alvara.
Vímuefnavandinn eykst og ung-
lingadrykkja er vaxandi samfélags-
vandamál. Það virðist sem þrösk-
uldar og hömlur hafi veiklast
verulega samfara auknu örygg-
isleysi foreldra að setja mörk og
framfylgja þeim. Tóbaksreykingar
virðast vera nánast hið eina sem al-
menn samstaða sé um að sé löstur,
óhollt og óæskilegt. Það hefur borið
ávöxt, að því er virðist. Hitt er víst
að strangt aðhald og áróður dugar
ekki eitt og sér. Það er andlegt og
menningarlegt afl sem við er að etja,
áfergja gróðaafla sem ræður för og
mótar lífsstíl neyslu og fíknar, sem
leggur ofuráherslu á fullnægingu
langana strax undir eins. Ávextirnir
eru lífsleiði og flótti frá sársauka
lífsins og óttanum sem inni fyrir býr.
Lífsleikni og forvarnir gegna mik-
ilvægu hlutverki í skólastarfi. Ég hef
notið þeirra forréttinda að fá að
heimsækja fjölmarga skóla á landinu
og kynnast því frábæra starfi sem
þar er unnið af einbeitni, metnaði og
áhuga góðra kennara og skólafólks
og nemenda. Það gefur góð fyrirheit.
Sem og sú herör sem skorin hefur
verið upp gegn einelti og öðru of-
beldi barna. Sú vitundarvakning
sem Stefán Karl Stefánsson leikari
hefur staðið fyrir hefur valdið þátta-
skilum að þessu leyti, enn ein áminn-
ing þess hverju einstaklingur fær
komið til leiðar þrátt fyrir allt.
Forvarnir skipta miklu máli en við
þurfum líka að leggja áherslu á
dyggðir. „Dyggðugur er sá sem tek-
ið hefur framförum í því sem gott er
og er orðinn staðfastur í því,“ segir
Helgakver. Og bætir við að dyggðir
séu margskonar „af því að hið góða
sem þær stunda er margvíslegt; en
allar eru þær sprottnar af sömu rót,
trúnni og kærleikanum, og allar
ávextir af náðaráhrifum heilags
anda“.
„Enn þetta ár“ eru þau áhrif að
verki.
Á ferð minni á Indlandi í fyrra
kom ég þar að þar sem ung móðir
stóð og muldi grjót með sleggju í
brennandi hitanum. Þung var
sleggjan, tötraleg klæðin. Skammt
frá lá fárra vikna gamalt barn, nakið
undir rifinni sólhlíf. Eldri börnin
hömuðust við að mylja grjótið enn
smærra og moka upp í ílát. Alla daga
jafnt, myrkranna á milli. Öreigar og
ánauðug börn, utangarðsfólk í okkar
hnattvæddu, tæknivæddu, auðugu
veröld.
Hver er von þessa fólks? Hvað
mun megna að rjúfa fjötrana og gefa
því framtíð? Samstarfsaðilar Hjálp-
arstarfs kirkjunnar á Indlandi vinna
kraftaverk fyrir tilstyrk hinna
mörgu stuðningsmanna hér á Ís-
landi. En það virðist samt sem dropi
í haf þjáninganna. Hverju eigum við
að trúa, hvernig eigum við að breyta
og hvað megum við vona fyrir hönd
þessa fólks og niðja okkar? Hvað
mun ráða för, hvaða meginreglur og
siðgæðismælikvarðar, hvaða gild-
ismat? Hver er leiðin til friðar og
farsældar lífi og heimi?
Fagnaðarerindið um Jesú Krist,
hinn krossfesta og upprisna lausn-
ara, fullyrðir: Guð hefur tekið sér
stöðu með þeim snauðu og undir-
okuðu. Og framtíðin er á þeirra
bandi. „Hinum snauða er ekki eilíf-
lega gleymt,“ segir Guðs orð. Og það
sem gert er til að lina þrautir og
lækna mein, rjúfa hlekki og reisa
upp, það er þjónusta við Drottin
Krist. Og er aldrei til einskis. Góð-
vild, örlæti, umhyggja er aldrei til
einskis. Með því er verið að greiða
náð og friði veg og rita fangamark
Krists á veröldina. Og það ber ávöxt.
Umhyggja og kærleikur er leiðin til
friðar á jörðu og friðar í hjarta. Eina
leiðin.
Enn þetta ár er sú leið fær.
Hvað mun árið nýja bera í skauti
sér? Í dæmisögunni sem er guðspjall
dagsins bendir Jesús á að frumrök
lífsins eru umhyggja og náð Guðs.
Og hann leitar þeirra ávaxta sem
efla lífið og bæta, trúar, vonar og
kærleika. Þetta er orð sem okkur er
léð frá höfundi ára og eilífðar, sem
elskar þennan víða heim og hjarta
þitt, og sérhvert barn á jörðu, hulin
vernd hans vakir yfir. „Enn þetta
ár.“
Dýrð sé Guði…
Nýársávarp biskups Íslands, herra Karls Sigurbjörnssonar
Karl
Sigurbjörnsson
Trúleysi ógnar mannlegu samfélagi