Fréttablaðið - 02.11.2009, Blaðsíða 37

MÁNUDAGUR 2. nóvember 2009 21
Skattabæklingur
KPMG hefur verið
uppfærður vegna
lagabreytinga.
Sjá á kpmg.is
© 2009 KPMG hf., íslenski aðilinn að KPMG International, svissnesku samvinnufélagi. Öll réttindi áskilin.
Skráning og allar upplýsingar um
námskeiðin ásamt námskeiðsgjöldum
er að finna á kpmg.is
6. nóvember CFC reglur. Ný ákvæði um afdráttarskatta.
9. nóvember Samrunar, skiptingar og slit félaga. Kostir og gallar mismunandi rekstrarforma.
12. nóvember Skattskuldbindingar, samsköttun og skattaleg meðhöndlun gengismunar.
17. nóvember Virðisaukaskattur og fjármálafyrirtæki.
19. nóvember Virðisaukaskattur og bókhald.
20. nóvember Skattleg áhrif af niðurfellingu krafna og kaup á kröfum með afföllum.
23. nóvember Reikningsskil og skattskil í erlendum gjaldmiðlum.
26. nóvember Virðisaukaskattur og fasteignir.
30. nóvember Nýjar og fyrirhugaðar breytingar á skattalögum.
Skattar og
atvinnulífið
Röð námskeiða
um skattamál
Bókmenntir ★★★
Svörtuloft
Skáldsaga eftir Arnald Indriðason
Vaka Helgafell. 326 bls.
Þrettánda
sagan
Í Svörtuloftum, þrettándu skáld-
sögu Arnalds Indriðasonar, rætist
sú spá sem sett var fram í dómi
mínum um Vetrarborgina fyrir
fjórum árum að þar væri kimi í
sögunni sem Arnaldur ætti eftir
að leiða okkur lesendur sína inn í.
Sagan gerist nær samtímis Myrká
og þar eins og nú er Erlendur á
fjöllum og tekið að óttast um hann.
Þar fór Elínborg fram í rannsókn
máls, hér leiðir Sigurður Óli okkur
um kimana, því þeir eru nokkrir
samliggjandi. Við fylgjumst með
örlagasögu stráks sem lendir í
höndum misindismanns samhliða
upprifjun Sigurðar á fortíð sinni,
ástlitlu hjónabandi foreldra, skóla-
árum og hvernig hann rekur frá
vinum og eiginkonu, á sama tíma og hann flækist inn í tvö
mál vandamanna. Annað er skoplítið, hitt stærra og víkkar
fljótt út. En það eru þessir tveir drengir sem eru fókusinn
í frásögninni. Arnaldur heldur að vanda vel um skipan
frásagnarinnar, stíllinn svipaður í verkum sem Erlendur
og Elínborg hafa verið sporar í og lesandi spyr sig: hafa
skipti á aðalpersónu engin áhrif á frásagnartökin? Það
er ekki að sjá. Arnaldur greinir ekki milli stílþreifinga
eftir því hvert þeirra leiðir frásögnina; Erlendur, Elínborg
eða Sigurður Óli. Sá hversdagsmaður sem hann leiðir
fram sem geranda í rannsókn sögunnar verður fyrir bragðið nokkuð
keimlíkur.
Metnaðarmál skáldsins að þessu sinni er að setja pólitíska lífsskoðun í
stærra samhengi. Lengi vel er sagan samin eins og hrunið hafi ekki orðið en
svo áttar lesandi sig á að hann er leiddur inn í forsöguskýringu á efna-
hagslegum hamförum þótt niðurstaða verksins verði önnur en blasir við í
raunveruleikanum: hér eru óreiðumenn dæmdir, makleg málagjöld falla á
brotamenn. Arnaldur er siðboðandi, hann er móralskur höfundur, meðlíðan
hans er ekki áköf, en stillileg, sett fram af alvöruþunga, stundum full dulin
finnst mér svo mikið sem honum býr í brjósti.
Sagan er lengi að síga fram og á köflum reynir á þolinmæði lesanda sem
hefur þann starfa þessar vikur að lesa þúsundir blaðsíðna, en svo fer hann
að dvelja í sögunni. Arnaldur er í mörgum verka sinna að lýsa tilfinninga-
kulda, fáskiptni, hvernig sakleysi er barið inn í þumbaralega framkomu og
harðýðgi. Það er lítil birta í skáldskap hans og það má velta fyrir sér þeirri
dimmu heimsmynd sem hann skapar: líður okkur raunverulega svona?
Þúsundir lesenda munu leita í þessa sögu: Arnaldur stendur vel fyrir
sínu, þaulhugsaður innan þess ramma sem hann kýs sér, en þar kemur að
óþolinmóður lesandi spyr: hvenær lýkur ferli Arnalds Indriðasonar innan
spennu- og sakamálasögunnar og hann tekur til við hina breiðu þjóðlífs-
skáldsögu sem kallar á krafta hans, stílgáfu, aðgát og innsýn í fólk, aðstæður
og átök?
Páll Baldvin Baldvinsson
Niðurstaða: Meitluð og þaulhugsuð saga með nýjan og forvitnilegan sjón-
arhól Sigurðar Óla.
Leiklist ★★★
Fjölskyldan –
ágúst í Osage-sýslu
eftir Tracy Letts.
Þýðing: Sigurður Hróarsson.
Leikstjóri: Hilmir Snær Guðna-
son. Leikmynd: Börkur Jónsson.
Lýsing: Björn Bergsteinn Guð-
mundsson. Búningar: Margrét
Einarsdóttir. Leikgervi: Sigríður
Rósa Bjarnadóttir.

Sigur sjónvarps-
myndarinnar
Rétt tveggja ára gamalt fjölskyldu-
drama af sléttum Oklahoma hefur
verið markaðssett af mikilli hind af
þeim hjá Leikfélagi Reykjavíkur. Það
á að vera til marks um þá stefnu
leikhússtjórans að byggja öflugan
leikhóp öfugt við þjóðleikhússtjóra
og menntamálaráðuneytið sem
ætla að reka flaggskip íslenskrar
leiklistar með lausamönnum. Ágúst
í Osage-sýslu er verk samið fyrir
leikhóp. Það er gamaldags, stendur
raunar langt að baki mörgum stærri
fjölskylduverkum bandarískra leik-
skálda frá liðinni öld frá O´Neill til
Shepards. Fjölskyldan, sundurtætt,
hefur verið afar áberandi í banda-
rískri leikritun.
Hjónin í húsinu, komin á eft-
irlaunaaldur, minna um margt á
Mörtu og Georg í Hver er hrædd-
ur … Hann menntamaður, útbrunnið
vígi húmanisma og hinnar klassísku
hefðar, Eliot er hans maður; hún
lyfjasjúklingur, pillukerling. Saman
hafa þau átt ár í myrkri í húsi sínu,
útlagar í eigin lífi. Og þegar hann
lætur sig hverfa kemur fjölskyldan
saman: móðirin reynist þá vera
harðstjóri, Lér konungur í kjól, en
Cordelíulaus. Og þá hefst uppgjörið.
Nú skal það viðurkennt að ætl-
unarverk leikhússtjórans er hárrétt
hugsað. Líka að verk af þessu tagi,
natúralísk, með snoturlega samin
samtöl, kvikar hópsenur, eru um
margt vel til þess fallin að sýna styrk
leikhópsins, falli leikstjóri – og leik-
hússtjóri ekki í þá gildru að skipa í
hlutverk eftir fyrri frammistöðu. Það
er markmið með ensemble-skipan
að þroska með leikurum fjölhæfni,
ekki einhæfni.
Byrjum á þeim sem brjóta mótið
sitt: Jóhönnu Vigdísi og Theódór
Júlíussyni. Bæði í meðalhlutverkum
skulum við segja. Fara bæði fram úr
sér: hún með óvæntum dempuðum
litlitlum stíl, hann með elskulegum
blæ sem er unninn í þaula og skilar
fyllilega persónunni. Þau standa
undir væntingum og betur. Margir
eru svo á sínu róli: halda sig við
leistann sinn af öryggi vanans, Ellert
Ingimundarson, Þröstur Leó í hóf-
stilltum leik, Hanna María, Hallgrím-
ur. Svo enn aðrir sem fara verr af
týpukastinu: Rúnari Frey er misboðið
með gamalkunnugu viðfangsefni.
Nínu Dögg verður að frelsa frá
leikstjórum sínum sem skella henni
alltaf í sama magabeltið. Hún getur
meira en þessa einu rullu sem hún
er alltaf látin leika! Nýliðinn Guðrún
stendur sig bærilega þótt ekki heyr-
ist orðaskil þegar hún brýnir röddina
og æpir.
Stóru kanónurnar eru þær Margrét
Helga og Sigrún Edda: hvenær sáum
við þær leika þessi hlutverk síðast?
Fegurðardrottningin frá Línakri? Og
bættu þær sig núna? Það kemur ein-
kennilegur munur í ljós á þeim stöll-
um í þessari sýningu: báðar reynast
þær afar styrkar innan þeirrar tækni
sem þær ráða yfir: Margrét bætir
sig, fyrsti þátturinn sýnir að hún
er enn skapandi listamaður, annar
þátturinn færir hana í kunnuglegu
formi og sá þriðji líður fyrir það að
miðjun höfundarins, brennidepillinn
hefur færst til, en það er engum
blöðum um það að fletta að hún
vinnur afrek í þessari rullu. Magga er
enda stjarna fyrir þúsundum gesta
LR í hartnær aldarfjórðung þótt erfitt
hafi mönnum reynst að finna henni
nægilega stór hlutverk til að sanna
það oft.
Meira hefur verið látið með
Sigrúnu Eddu. Hún er afburðatækni-
maður í leik, nákvæm, samviskusöm
með styrka stjórn á geislun sinni en
hörfar oft í örugg vígi – að því að
hún heldur. Og í því falska öryggi
fatast henni alltaf. Þá grípur hún
gamla hami, notuð tól, og hvergi
mátti það greina betur en í loka-
þætti þessa verks. Og þá verður hún
skelfing yfirborðskennd.
Raunar gerist það í lokaþætti
verks að hið fyrirsjáanlega blasir við
í úrvinnslu fléttunnar. Melódramað
styrkist, grunnfærnar lausnir opnast
og ekki bætir hin skelfilega og
ofsagða tónlistarábót sýningarinnar.
Hvað er að gerast, hugsar maður
þegar á skilnaðarstund hjóna byrjar
kliðmjúkur gítarleikur að hljóma:
fullnaðarsigur ameríska sjónvarps-
dramans er staðfestur.
Örfá orð um leikmynd: hálfri
öld eftir síðustu slitur hins lýriska
natúralisma er hann mættur aftur.
Húsgrindin er þarna á sviðinu af því
það var tæknileg lausn í Ameríku:
það er ekkert í verkinu sem kallar á
margskipta sviðsmynd. Þvert á móti
er verkið alveg hólfað í atburðarás
og byggir meira á innilokun persóna
og rýma en opnun á milli þeirra.
Að lokum: mórallinn er þessi.
Ameríka er skítahola. Græðgin
er enn sterkasta aflið og líf víkur
fyrir auði. Þar eru allir siðlausir og
skemmdir – nema sá sem verður
að berjast fyrir lífinu: indjánastúlkan
– húshjálp Unnar Aspar – eina góða
manneskjan, hrein og með mann-
gildi í hjarta. Hinn göfugi frumbyggi.
Er eitthvað nýtt í þessu – er þessi
einföldun rétt? Hvaða fréttir um
mannlegt eðli er söluskrifstofan hjá
LR að selja okkur?
Páll Baldvin Baldvinsson
Niðurstaða: Gamaldags og ofmetið
verk með leikhóp sem fær ekki
nema takmörkuð tækifæri til að
bæta sig.