Vikan


Vikan - 19.11.1987, Blaðsíða 50

Vikan - 19.11.1987, Blaðsíða 50
Texti: Árni Sigurðsson Þó að tóbakið hafi ekki borist til Evrópu fyrr en eftir að Kól- umbus sigldi í vesturátt yfir Atl- antshafið í þeirri von að finna Indland, hófust pípureykingar í Evrópu heilum fimmtán hundr- uð árum fyrir för hans, ef ekki fyrr. Keltar reyktu ilmríkar kryddjurtir í járnpípum sem þeir útbjuggu í þeim tilgangi. Forn- leifafræðingar hafa sannað tilvist járn- og terrakotta-pípa'1 á jafn fjarlægum stöðum frá hvor öðr- um og Ítalíu, Rússlandi og ír- landi. Freskumyndir sem grafnar hafa verið undan öskunni í Pom- peii sýna menn reykjandi pípu, ánægða á svip sem fór eftir gerð jurtarinnar sem reykt var í það og það sinnið. Það voru amerísku indíánarnir sem þróuðu pípureykingar á tóbaki. Þær gegndu trúarlegum tilgangi. Einn liðsmanna í leið- angri Sir Walters Raleigh reit að innfæddir teldu tóbakið sérstaka gjöf frá „Andanum Mikla“ - gjöf svo öfluga að hún verndaði stríðsmenn og lægði öldur hafs- ins fyrir fiskimenn. Fyrstu evrópsku pípurnar voru einfaldar að gerð og úr leir. Það var ekki fyrr en upp úr 1660 að pípur tóku á sig skrautlegri mynd. Þegar leið á átjándu öld- ina var farið að gera pípur úr silfri, postulíni, jaðe og agati. Það var öld hagleikssmiða í pípugerð en þrátt fyrir fegurð skrautpípa sem þessara hentuðu þær illa til reykinga og leir hélt áfram að vera grunnhráefnið í pípur þar til merskúmspípur2' komu til sögunnar. Þær voru oft fagurlega útskornar í líki þekktra manna. Hagleikssmiðir í París gerðu svo fagrar pípur að þær seldust þá fyrir 50 pund, en þá upphæð má margfalda tíu til fjórtán sinnum til að fá út núvirði þeirrar fjárhæðar. Enskir pípu- gerðarmenn gerðu pípur sem persónugerðu jafnvel þjóðsög- una um viðureign St. Georgs og Drekans, en algengara var þó að þær væru í líki þekktra manna, t.d. Wellingtons hershöfðingja, en það var kaldhæðni örlaganna að hann reyndi að stöðva tóbaks- notkun í breska hernum. Þar til briar-rótin hélt innreið sína í pípugerð voru pípur aðal- lega gerðar úr merskúmi og postulíni fyrir hástéttina en úr leir fyrir hinar vinnandi stéttir. En pílagrímsferð að fæðingar- stað Napóleóns átti eftir að breyta því öllu. 48 VIKAN Margar þjóðsögur hafa spunn- ist út frá því hvernig farið var að nota briar-rót í pípugerð svo ekki er kannski mikið mark tak- andi á sögunni en hún fylgir samt hér með. Hún er á þá leið að franskur merskúmspípufram- leiðandi var í pílagrímsferð að fæðingarstað Napóleóns á Kors- íku árið 1821, þegar uppáhalds- pípan hans brotnaði. Pípufram- leiðandinn bað innfæddan hag- leikssmið að gera sér alveg eins pípu en þar sem hráefni var af skornum skammti valdi hann briar-rót til pípugerðarinnar. Þessi tilraun á að hafa tekist svo vel að pípuframleiðandinn sá til þess að vænar birgðir briar-rótar voru fluttar til St. Claude, þorps er liggur hátt í Júra-fjöllum við landamæri Frakklands og Sviss, en þar er að finna úrvals tré- skurðarmenn. Árið 1860 fóru nokkrir þeirra til London og hófu pípugerð þar sem síðan hef- ur vaxið í iðnað sem flytur út ár- lega pípur fyrir 5.000.000 pund. Brier er það sem á íslensku kallast hvítlyng, en það er suður- evrópskur runni. Úr rótum hans eru gerðar hvað bestar reykjar- pípur. Hin sanna brier-pípa er aðeins gerð úr afar harðri og þurri rót fullvaxins runna, sem getur verið allt að 250 ára gamall. Mikil vinna felst í að búa til góða brier-pípu. Fyrst þarf að velja hentuga rót, sem síðan er hreinsuð og rannsökuð til að finna hvort í henni leynist gallar eða sprungur. Hún er því næst geymd í jarðvegi í nokkra mán- uði, og því næst skorin í kubba, sem pípan er síðan gerð úr. En áður en það er gert eru kubbarn- ir skoðaðir að nýju, soðnir í vatni í tólf tíma til að drepa það líf sem kann að leynast í þeim og að lokum komið fyrir í þurrkun- arhúsum þar sem þeir eru geymdir í sex mánuði. Aðeins þá, eftir þessa vandlegu meðferð, er brier-rótin send til sjálfra pípugerðarmannanna. Áður fyrr var hver pípa skorin til í höndunum en með aukinni ásælni í brier-pípur var þróaður sérhæfðar vélar sem skera og
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76

x

Vikan

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Vikan
https://timarit.is/publication/368

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.