19. júní - 19.06.1967, Blaðsíða 5

19. JÚNÍ - 1917 - 1967
Fimmtíu ár eru nú liðin frá því að kvennablaðið
„19. júní“ hóf göngu sína. Það var í júlí 1917, sem
1. tölublaðið kom út.
Ritstjóri og útgefandi var fröken Inga Lára Lár-
usdóttir, prests í Selárdal, kennari og fræðimaður.
Blaðið ber þess greinilega vitni, að Inga Lára hefur
verið menntuð, gáfuð og víðsýn kona.
Töluverður undirbúningur og aðdragandi mun
hafa verið að útgáfunni, þótt blaðið hafi verið lítið,
aðeins 8 síður í „Skinfaxabroti“. Blaðið kom út 12
sinnum á ári í 8 ár.
Tveimur árum áður, eða 19. júní 1915, höfðu
konur fengið sömu stjórnarfarsleg réttindi og karl-
ar, og með lögum nr. 37 1911 fengu þær sama
rétt til þess að skipa öll embætti þjóðfélagsins,
þær höfðu þá einnig jafnan aðgang að æðri mennta-
stofnunum og karlar. I. L. L. segir í 1. tölublaði:
„Þannig erum vér íslenzkar konur, lagalega
rétthæstar allra kvenna í viðri veröld. Á fáum ár-
um hafa orðið meiri umbætur á réttprstöðu okkar
í þjóðfélaginu, en á þeim 10 öldum, sem liðnar
eru síðan land vort byggðist.“
Þegar eftir 19. júní 1915 fóru konur úr kven-
félögunum í Reykjavík að ræða, hvað þær gætu
gert til þess að minnast þessa merkilega atburðar
í sögu kvenþjóðarinnar, og ekki síður til þess að
sanna samtakamátt kvenna. Mörg mál voru rædd,
en bygging Landsspitalans varð fyrir valinu. —
Mörgum þótti það varhugavert og óefnilegt að
konur skyldu ætla sér svo mikið verkefni einar.
Þegar í upphafi gerðu þær sér ljóst, að þeirra verk-
efni væri ekki eingöngu fjársöfnun, heldur að ryðja
málinu braut og undirbúa það, svo að hið opin-
bera tæki til við framkvæmdir.
Konurnar kusu Landsspítalanefnd sem skipu-
lagði síðan störf kvennanna.
Tveim árum síðar hafa þessar konur fundið það,
að þær náðu ekki til kvenna um allt land, nema
með því að hafa málgagn, til þess að skipuleggja
safnanir og kynna framvindu málsins.
I 8 ár, 12 sinnum á ári, kom blaðið út og í hverju
hefti tilkynningar, skýrslur og hvatningar um
Landsspítalamálið. Þær söfnuðu fé, létu teikna hús-
ið, fengu lóð undir það, vöktu læknastéttina til
starfa, og fengu loks Alþingi til þess að veita fé
á fjárlögum til þess að hægt væri að hefjast
handa.
I desemberblaðinu 1925 segir Inga Lára:
„I haust var byrjað að grafa fyrir grunni spítal-
ans — góð von, ef ekki full vissa, er um að
árið 1930, á 1000 ára afmæli hins íslenzka ríkis
standi bygging sú, sem reist er í minningu þess
að íslenzkar konu hlutu borgaraleg réttindi, full-
gjör og reiðubúin til þess að taka á móti sjúkum
og veita þeim hjúkrun."
Það stóðst líka eins og allir nú vita. Konurnar
höfðu þá safnað 250 þús. krónur, en það var 1/4
hluti áætlaðs byggingarkostnaðar Landsspítalans,
sem var 1 milljón krónur.“
Landsspítalamálið var aðalmál „19. júní“ þó
mörg framfara- og hagsmunamál kvenna væru
rædd og borin fram til sigurs af þessu litla kvenna-
blaði.
Það var með tilstyrk blaðsins að Bandalag
kvenna var stofnað í Reykjavík haustið 1917. Með
stofnun bandalagsins hugðust konur koma á betri
verkaskiptingu félaganna um stærri mál og fram-
kvæmdir.
Fyrsti forseti Bandalagsins var frú Steinunn
H. Bjarnason, hún skrifaði mikið i blaðið um bar-
áttumál Bandalagsins. Eftir hana eru greinar um
hjúkrunarmál og um námskeið í hjúkrun, sem það
gekkst fyrir, greinar um félagsmál, safnanir, merk
ritgerð um klæðaburð kvenna til forna og margt
fleira. Bandalagið gekkst fyrir fjársöfnun fyrir
Vínarbörnin 1919 og „19. júni“ veitti móttöku
fjárframlögum. — Það undirbjó að tekin yrðu
munaðarlaus börn frá Vín, eftir stríðið, en af því
varð þó ekki. Þegar árið 1919 tekur formaður
Bandalagsins S. H. B. að rita um fundaheimili
fyrir kvennasamtökin, kvennaheimili fyrir að-
komustúlkur utan af landi, sem hér þyrftu að
dvelja við nám, o. fl. Upp úr þessum skrifum rís
19. JÚNÍ
3