Ný saga - 01.01.1997, Blaðsíða 73

Ný saga - 01.01.1997, Blaðsíða 73
Jón Viðar Sigurðsson Konur og kvennarán á íslandi á 12. og 13. öld Ærið fögur er mær sjá og munu margir þess gjalda. ANNIG ER HALLGERÐUR LANGBRÓK kynnt til Brennu-Njáls sögu' Það eru engin nýmæli að karlmenn hafi gold- ið fegurðar kvenna dýrum dómum, jafnvel með lífi sínu. Fagrar konur hafa oft ruglað dómgreind karla og stundum það mikið að þeir hafa rænt þeim í örvæntingu sinni. Kvennarán eru þekkt í flestum samfélögum og hafa margsinnis verið upphaf stórátaka. Frægasta styrjöld fornaldar, Trójustríðið, hófst eftir að París hafði numið Helenu hina fögru á brott. Samkvæmt Heimskringlu var Hákon jarl afkastamesti kvennaræningi Norðurlanda á miðöldum. Á efri árum sínum varð hann „ósiðugr um kvennafar“ og lét taka dætur voldugra manna í Þrændalögum og flytja til sín, „lá hjá“ þeim í eina viku eða tvær og sendi þær síðan heim.2 Af óskiljanleg- um ástæðum mislíkaði frændum kvennanna þetta og þegar Ólafur Tryggvason kom með her til Þrændalaga neituðu Þrændur að veita Hákoni lið gegn Ólafi! Hákon varð því að flýja og var að lokum drepinn af þræli sínum, eins og frægt er orðið. íslenskir höfðingjar á þjóðveldisöld voru á engan hátt eftirbátar er- lendra kynbræðra sinna á þessu sviði. í eftir- farandi greinarstúf er ætlunin að athuga frá- sagnir af sjö kvennaránum í Sturlunga sögu og tengja þær við pólitíska þróun 12. og 13. aldar. Sjö kvennarán Sturlu saga segir að um 1160 hafi hinn aldraði prestur Þorgrímur og hans „væna“ kona Álof komið á Staðarhól til goðans Einars Þorgils- sonar. Vænleiki Álofar hafði slík áhrif á einn af heimamönnum Einars, Hall Þjóðólfsson, að hann tók hana frá manni sínum og „kvað þat aldri skyldu lengr, at gamall maðr flekk- aði svá væna konu“. Einnig rændi Hallur Mána, hesti Þorgríms, sem var „allra hesta beztr“. Af skiljanlegum ástæðum brást Þor- grímur „illa við“ þessu og fór á fund goðans Hvamm-Sturlu og sagði sér „ger svívirðing“ og bað hann hjálpar. Sturla tók vel í málaleit- an Þorgríms og „kvað eigi sýnast mikil- mennsku í slíku, en kvað Einar þat illa gera at veita vandræðismönnum á leið fram ok leggja þar við virðing sína.“ Skömmu síðar sendi Hvamm-Sturla flugumann til að drepa Hall. Tilræðið mistókst og nokkru síðar fór Álof suður í Hvamm og „tók“ Þorgrímur við henni. Nokkru síðar bað Hvamm-Sturla Þor- grím athuga hvort hann gæti ekki náð hesti sínum. Þorgrímur fór þá í Saurbæ, sat um hestinn og náði honum í drífuéli.3 Prestssaga Guðmundar góða greinir frá því að um 1170 hafi Páll Þórðarson og Sveinn Sturluson farið fjölmennir til Helgafells og „tekið“ Hallgerði Runólfsdóttur og Valgerði dóttur hennar.4 Öllu ítarlegar og á nokkuð annan veg er greint frá þessum atburðum í Sturlu sögu. Þar hefst frásögnin á lýsingu á mannkostum goðanna og bræðranna Snorra og Páls Þórðarsonar í Vatnsfirði. Þeir voru hinir „mestu höfðingjar. Páll var allra manna vænstr ok gerviligastr, en Snorri var lítill maðr ok vænn og forvitri ok skörungr mikill.“ Páll kom að máli við bróður sinn og sagðist vilja fara suður til Helgafells og „taka brott“ Hall- gerði Runólfsdóttur prests og eiginkonu Ólafs Sölvasonar prests. Hún var „kvenna vænst ok merkiligust ok mestr skörungr at öllu.“ Snorri lagðist gegn þessum áformum og Fagrar konur hafa oft ruglað dómgreind karla og stundum það mikið að þeir hafa rænt þeim í örvænt- ingu sinni 71
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116

x

Ný saga

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Ný saga
https://timarit.is/publication/806

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.