Svart á hvítu - 01.01.1978, Blaðsíða 16

Kjaftshögg á
hversdagsleikann
Skafti Þ. Halldórsson
Þessi grein var upphaflega hluti af
B.A.-ritgerð höfundar, sem var athugun á
kvæðaheimi Megasar. Skafti hefur endur-
bætt og umskrifað þennan hluta sérstak-
lega fyrir Svart á hvítu.
Árió 1955 gaf ungur sveinn út Ijóðabók sem bar
nafn hans á silfurvængjum inn í hjarta sérhvers
Ijóðelsks og þjóðelsks manns. Pilturinn hét Hannes
Pétursson og heitir enn og bókin bar hið yfirlætis-
lausa nafn, Kvæðabók. Þegar mátti greina í fari
hins unga höfundar þá drætti sem síðar áttu eftir að
verða þjóðvinum dýrðarauki í kröppum sjó tímans.
Og hvílíka ættjarðarást og trú á framtíö íslenskrar
þjóöar mátti ekki enn þá finna í þjóðhátíðarljóði
Hannesar 19 árum síðar. Þar verður ekki séð að
hugsjónaeldurinn hafi kulnaó:
Til landnáms hið innra —
unz eindrægni, þor
og bróðurþel, jöfnuður
er blómgun frelsis.
(Óður um ísland, bls. 7)
Sannarlega verður líf manns, lands og þjóðar ekki
heldur skilið í sundur í Ijóðum Kvæðabókar. Þar
hljóma lofsöngvar til heimabyggöarinnar og ætt-
jaröarinnar eins og sálmar þeirra sálna er bíða við
dyr himnaríkis. Það er verðugt umhugsunarefni
hvílíkur sá veruleiki er sem framkallar ákall á borö
við þessar línur úr kvæðinu Bláir eru dalir þínir:
Sæl verði gleymskan
undir grasi þínu
byggð mín í norðrinu
því sælt er að gleyma
í fangi þess
maður elskar.
(Kvæðabók, bls. 10)
Unun er þaö óneitanlega að geta gleymt þjóð-
félagsmeinum og köldu stríöi í skauti heitrar
ídealskrar ættjarðarástar:
Bláir eru dalir þínir
byggð mín í norðrinu.
Það má teljast einkennileg byrjun á kafla, sem
einkum er ætlað að fjalla um notkun Megasar á
sjónartiorni og útskýra mótun kveðskaparmáls
hans, að ræða um fjarskylt en virt þjóðskáld. Samt
er það ekki út í hött. Því hefur nefnilega verið fleygt
að skáld hafi þá náttúru að vera eins konar fram-
hald forvera sinna í sömu iðn. Og kannski bera fá
afsprengi jafn sérkennilegt vitni um misjafnan
uppruna sinn og einmitt Megas. Þó dylst þetta
mörgum því að hann er eiginlega brotinn spé-
spegill margra annarra skálda og mannlegs lífs. Og
þar aö auki á hann það jafnan til aö sýna neikvæði
eða andstæðu þeirra sem speglast í honum.
Svo virðist sem áhrif þau sem Megas verður fyrir
frá öðrum skáldum séu að mestu komin til undir
traustu eftirliti hans sjálfs. Hver tilvísun eigi rétt á
sér, hvert ,,stolið“ orð sé vandlega yfirvegað. Hann
notar eldri skáldskap til að gæða persónur sínar og
þá einkum sögumenn sérstæðum eiginleikum,
gerir þær ef til vill ýktari og ótrúverðugri en ella, en
nær samt meö þessu móti að gefa þeim sjálfstætt
líf. Að sjálfsögðu birtist þetta gleggst í málfari per-
sónanna, enda leggur Megas jafnvel rónum og
strætismönnum í munn heitustu lummur góð-
skáldanna. En Megas á það einnig til að nálgast
góðskáldin enn frekar með því að taka til umræðu
vandamál þeirra eða hugðarefni. Þá nálgast hann
þessi umræðuefni frá öðru og annarlegra sjónar-
horni en forverar hans, svo aó niðurstöðurnar
verða oft kostulegar.
Þegar Megas hyggst í kvæðiskorni sem birtist á
breiðskífunni ,,Á bleikum náttkjólum" og nefnist
heimspekilegar vangaveltur um þjóðfélagsstöðu
fjalla um þjóófélagsmál í svipuðum dúr og Hannes
Pétursson geröi á sínum tíma í Kvæðabók og gera
upp vió stöðu sína í því sama þjóðfélagi og þjóð-
skáldiö fór áður um blessandi höndum, rekur hann
sig á það fljótlega að hann á enga bláa dali í norðri.
Ólíkur uppruni hans og önnur þjóðfélagsstaða gefa
allt aðrar niöurstööur. Andstætt þjóðskáldinu er
14