Svart á hvítu - 01.01.1978, Blaðsíða 19

Þau fengu
yfir 100
atkvœði

Aron
Geir Megas ólafur Pétur Ragn- Sigrún
hildur
Megas í góðum félagsskap.
niórúr infrarauðum himni hangir slýgræn sól
í heiðbláum & seigfljótandi tvinna
en minn litur hann er grár & tala tvöfalt núll
& aðeins tíminn einn veit hvar mig mun að finna
ef aðeins víddunum fækkaði í tvær þá myndi ég
verða óhultur
því víðáttan er flatneskjan er húmið
en sjá þar stendur tíminn sem grafkyrr & hann
glottir kalt
& ég get því ekkert flúió nema rúmið
ég er orfeus rafmagnsbassisti í innheimum
meðan evridís ræktar í útheimum steina
& þeir morfeus & bræður sviku samninginn
& nú sit ég hér & plokka: allt eins og blómstrið eina
(Mlll, bls. 69)
Ég hygg að þessi sérkennilega og myndræna
málfarsblanda sé gerð vitandi vits. Svo virðist sem
Megas ætli sér einkum tvennt með henni. í fyrsta
lagi er hún hluti persónusköpunar sögumanna og í
öðru lagi er henni ætlað það hlutverk ásamt með
öðrum stílþáttum í listsköpun Megasar að vera eins
konar framandleika- eöa fremundarvaki
(Verfremdungseffekt). Með því að tefla aðskiljan-
legum og jafnvel andstæðum mynd- og hug-
myndasviðum hverju gegn öðru rýfur hann á vissan
hátt tengsl hlutanna (orðin eru óneitanlega tákn
hluta) og setur þá í samhengi þar sem þeir viröast
framandi. Það er t. d. ekkert óvenjulegt aö tala um
köflótt föt, rafknúna i b m tölvu og myndskreyttar
bækur. Það væri heldur ekki út í hött að líkja
skellum í mótorhjóli við sögunarverksmiðju. En
Megas ræðir um köflótta hesta, rafknúna sjálfvirka
ömmu meö i b m, myndskreytt segl, og Jónas Hall-
grímsson hrýtur eins og sögunarverksmiðja í
Brasilíu. Á hinn bóginn grípa rónar og útigangs-
menn til Passíusálmamálfars. Röklegt eða a. m. k.
venjulegt samhengi orðanna er rofið og leitað nýrra
teiöa til túlkunar.
Mjög í sama anda er notkun Megasar á brag-
formum. Eins og auðveldlega má sjá á þeim fjölda
öæma sem ég hef tekið hér notast Megas við
hefðbundið bragform, rím og Ijóðstafi. j Ijósi þess
aö þetta form gerir kvæðin sönghæfari væri það í
sjálfu sér ekki í frásögu færandi, ef ekki kæmi til sú
mikla formbylting, sem átti sér stað hér á landi á
árunum eftir seinni heimsstyrjöldina. Hið nýstár-
laga innihald, hin nýstárlega veruleikaskynjun
skáldanna, sprengdi utan af sérforn bragarform og
leitaði að nýjum farvegum í lausbeislaðra formi.
Svipað inntak reyrir Megas nú í fjötra ríms og Ijóð-
stafa. En hann beitir ekki formfræðilegum
eigindum hinnar gömlu Ijóðhefðar sem kreddum,
heldur teflir hann saman nýstárlegu inntaki og
fornum háttum til að hvorttveggja öðlist nýjar
eigindir. Rímformið verður framandi vegna ný-
stárlegs inntaks. En þaö hefur síðan áhrif á inn-
takið, því að inntak er ekki bara það sem túlkað er,
heldur einnig hvernig það er túlkað.
Hér mætum við því svipaðri viðleitni til að tengja
saman andstæð skaut og sést í málfari Megasar.
Hvorttveggja kemur okkur spánskt fyrir sjónir — er
nokkurs konar þversögn. Það samræmist ekki alls
kostar því sem Megas nefnir á einum stað lögbind-
ingu skilvita. Ég hygg það verði að skiljast sem
andóf gegn þeirri lögbindingu.
Það verður einnig auðveldara að meta hlutverk
söngs Megasar út frá framangreindu; sömuleiðis
hlutverk hinna klúru og ruddafengnu fimmaura-
brandara sem svo mjög setja svip sinn á kvæða-
heim hans. Þetta skýrir raddbeitingu Megasar, hina
drafandi rödd hans. Það yrði heldur ótrúverðugur
strætismaður sem flytti boðskap sinn mjúkri tenór-
röddu. Svipuðu hlutverki gegnir dónaskapurinn.
En þar með er ekki sagan öll. Sjónarhornið, mál-
farið, Ijótleikinn, gróteskar lýsingarnar, burleskar
stælingarnar, söngurinn, dónaskapurinn, brag-
formið, allir þessir þættir stefna að mótun heildar
sem er í kjarna sínum þversögn, kvæðaheims sem
er í eðli sínu óviðeigandi. Honum er ætlað að ganga
fram af mönnum, knýja þá til að skoða veröldina frá
nýju sjónarmiði, opna augu þeirra fyrir mannlægj-
andi eðli kapítalismans og neyða þá til aö taka
afstöðu.
Þetta skyldu gagnrýnendur Megasar hafa í huga,
þegar þeir fordæma hann fyrir siðleysi, ruddaskap
og bögubósahátt. Sjálfur hefur hann raunar svarað
gagnrýni þeirra á óvenju látlausan hátt í kvæðinu
ekki sýnd en aðeins gefin:
ætlið mig ekki ætla mig háu ríða hrossi
sem hanna þetta — né lágu — manna bezt þekki’
eg allar þess eiginder
en þaö vil ég meina’ aö mín meining ætti’ að
mega heyrast í þessum stað einsog —
hvursannarsemer
& líktsem aðrir á ég þann rétt
umbúðir & — búnað sjálfur að fá að velja mér:
17