Birtingur - 01.12.1963, Blaðsíða 32

HÖRÐUR ÁGÚSTSSON: AF MINNISBLÖÐUM MÁLARA
Undarleg ruslakista er altarið í íslenzkum kirkj-
um, undir skrúðlitum klæðum er öldungis hvers-
dagslegur tréskápur fullur af allskyns dóti.
Aldrei er fyrir það að synja, að ekki finnist þó
fáséður gripur í bland við gamlar máðar guðs-
orðabækur, kertavax, vínpotta, ryk eða dauðar
flugur, til dæmis aldin róða, frelsari hins kristna
heims, höggvinn í tré endur fyrir löngu og hefur
vakið í brjóstum lýðsins mann fram af manni
upphafna tilkenning, en nú liggur Kristur eins
og annarlegt úrhrak undir drasli í tréskáp í húsi,
sem þó er helgað honum. Krossinn er týndur,
'hinir útréttu armar afbrotnir, einungis fætur,
bolur og hófuð eru eftir. Ekki hefur mér gefizt
tfmi til að rannsaka aldur höggmyndar þessarar,
en ætti hún ekki betri stað Skilið, til dæmis Þjóð-
minjasafn íslands. Undarlegri var þó sýn sú, er
blasti við á sama stað, mannvirki nokkurt, er
þar stóð á bæjarhlaðinu og aðkomumaður rekur
fljótt augun í, ekki sfzt vegna stílhreins um-
búnings á margan hátt, við fyrstu athugun gæti
það sýnzt brunnhús eða snoturlega gert smáhýsi
til geymslunota. Við nánari eftirgrennslan reynd-
ist það hinsvegar útikamar og er í sjálfu sér ekki
frásagnarvert, hitt er fréttnæmara, að kamar
þessi er reyndar gamall turn af kirkju, er þar
hafði staðið fyrr meir. Sýnir dæmi þetta ljós-
legar en flest annað íslenzka nýtni.
En hvað landið getur sýnzt slétt á stundum, eins
og teikniborð og við enda þess ber Jökul í skarð
ofar Hyrnu, endar í gapandi gini efst eins og
storknað óp af löngu liðnum sársauka, á aðra
hönd eru fínkornótt brot nýbrotins spegils, hafið
hér fram af þangbrúnni fjörunni, seinna í næt-
urstað sá ég svo einhvers staðar mann í húsa-
sundi ganga fyrir sólina og hverfa. Já undarleg-
ast af öllu er landið: dimmgráir flekkir, skraut-
lýstir vindmáðir fletir, Kolbrandskúla, Ber-
serkjahraun, og hinir fjólubláu deplar, Blóð-
bergskransinn.
Væri það til of mikils mælzt á þessum uppgangs-
tímum, að íslendingar legðu eitthvað af mörk-
um til viðhalds örfáum atvinnusögu menn-
ingarminjum, að þeir sýndu forfeðrum okkar og
þeim örfáu sýnilegu verklegu minjum, sem enn-
þá eftir þá standa, einhverja ræktarsemi? Þeir
færðu okkur þó með hörðu og fórnfúsu striti
sínu landið að gjöf. í næstum hverjum kaupstað
á íslandi er fortíðar mannvirki, sem á einhvern
hátt getur merkilegt kallazt og er þess virði, að
við sé haldið af fyrrnefndum ástæðum. auk þess
sem það er enn sem komið er bezta fordæmi eður
lexía íslendingum í húsagerð. Hvers vegna slíkt
ósamræmi milli varðveizlu orðs og forms? Miklu
er til kostað og mikið á sig lagt til varðveizlu
tungunnar og bókmenntanna og ber sízt að lasta
það, en getur sú þjóð talizt fullsiðuð, sem af-
rækir skyldur sínar við sjónmenntir? f Ólafsvík
er til dæmis ágætt og einstakt sýnishorn sérstakr-
ar tegundar húsagerðar, sem vert væri að sýna
fullan sóma, vöruskemma frá 1844 reist af
Hans kaupmanni Clausen, sem hóf verzlun í Ól-
30
BIRTINGUR