Freyr - 01.12.2000, Blaðsíða 44

Ahrif erfða og
fóðrunar á efnainnihald og
vinnslueiginleika mjólkur
Fyrr á þessu ári var hafist
handa við rannsóknaverkefni
sem fjallar um efnainnihald
og vinnslueiginleika íslenskrar
mjólkur, með sérstakri áherslu á
prótein. Verkefnið er unnið í sam-
starfi þriggja aðila, þ.e. Rannsókna-
stofnunar landbúnaðarins, Land-
búnaðarháskólans á Hvanneyri og
Samtaka afurðastöðva í mjólkur-
iðnaði með stuðningi frá Tækni-
sjóði RANNÍS og Framleiðnisjóði
landbúnaðarins.
Markmið verkefnisins er að
kanna helstu erfða-, fóðrunar- og
umhverfísþætti sem hafa áhrif á
efnasamsetningu og vinnslueigin-
leika kúamjólkur og þar með verð-
mæti hennar bæði fyrir framleið-
anda og vinnslustöð. Sömuleiðis
að mynda grundvöll að þekkingu á
eiginleikum íslenskrar kúamjólkur
svo að hægt sé að bera hana saman
við erlenda mjólk ef til samkeppni
kemur um sölu á mjólkurvörum á
innlendum og erlendum mörkuð-
um.
Tilefni rannsóknanna er lækkandi
próteinhlutfall í innveginni mjólk á
undanförnum árum sem veldur
verðrýmun á mjólk bæði til bænda
og hjá vinnslustöðvum. Auk þess
er almennt mjög nauðsynlegt að
afla nánari þekkingar um efnainni-
hald í íslenskri mjólk en rannsóknir
erlendis beinast nú mjög að sam-
setningu bæði fitu og próteins í
mjólk og samhengi einstakra efna
við vinnslueiginleika og hollustu
mjólkurafurða. Áætlað er að verk-
efnið taki þrjú ár og eru helstu verk-
þættir eftirfarandi:
1. Söfnun upplýsinga hjá bændum
og úrvinnsla úr þeim. Einstök
bú verða skoðuð m.t.t. þróunar
eftir
Braga L. Ólafsson,
Emmu Eyþórsdóttur,
og
Jóhannes Sveinbjörnsson,
Rannsóknastofnun
landbúnaðarins
og sveiflna í efnainnihaldi
mjólkur og leitast við að leggja
mat á þær ástæður er liggja að
baki breytileika á efnainnihaldi í
mjólk. Valin verða kúabú þar
sem próteinhlutfall/-magn hefur
haldist óbreytt undanfarin ár og
bú þar sem prótein í mjólk hefur
hækkað eða lækkað. Kannað
verði á þessum búum hvort fóð-
uröflun hefur breyst, hvernig
fóðrun er háttað sem og önnur
meðferð kúnna. Einnig verður
skráð undan hvaða nautum kým-
ar em. Þessar upplýsingar verða
notaðar til að meta líklega
áhrifaþætti sem valda breyting-
um á próteinmagni og/eða -hlut-
falli. Búin verða einnig valin
m.t.t. þess að sem nákvæmastar
upplýsingar fáist um fóðuröflun,
fóðrun, aðbúnað, burðartíma,
nyt, efnainnihald mjólkur o.s.frv.
Leitast er við að fá upplýsingar
frá kúabúum með mismunandi
gróffóðurverkun (rúllur, vothey,
þurrhey) þar sem eru 20 árskýr
eða fleiri og reiknað með að
safna upplýsingum frá búum á
Suðurlandi, Vesturlandi og
Norðurlandi. Nú er verið að
leggja lokahönd á val búa þar
sem leitað verður eftir nánari
upplýsingum og verður haft
samband við bændur þar í fram-
haldi af því. Endanlegt val á bú-
um og heimsóknir til bænda
verða í nánu samráði við héraðs-
ráðunauta sem sinna nautgripa-
rækt á hverju svæði.
2. Erfðafræðilegar rannsóknir -
samanburður dætrahópa m.t.t.
mjólkurefna. Valdir verða dætra-
hópar (hálfsystrahópar) undan
nautum með annars vegar hátt
próteinhlutfall í mjólk og hins
vegar lágt. Tekin verða mjólkur-
sýni og mældar arfgerðir kaseina
(ostapróteina) og laktoglobulins
en þessi prótein eru uppistaðan í
mjólkurpróteini. Reiknað er með
að mæla sýni úr 10 hópum með
hátt prótein og 10 hópum með
lágt prótein, minnst 10 kýr í
hverjum hóp. Kannaður verður
munur á hlutföllum einstakra
próteina í mjólk og dreifmg arf-
gerða í hópunum. Þessar upplýs-
ingar verða síðan tengdar öðrum
þáttum svo sem mjólkurmagni
og fituhlutfalli.
3. Fóður- og lífeðlisfræðilegar
rannsóknir. Þær miða að því afla
þekkingar til að treysta þann
grunn sem leiðbeiningar um
fóðrun með tilliti til efnainni-
halds í mjólk byggja á. Þessi lið-
ur verkefnisins skiptist í þrjá
áfanga:
a) Rannsókn á framboði næring-
arefna frá meltingarvegi miðað
við mismunandi fóðursamsetn-
ingar. Valdar fóðurtegundir eru
efnagreindar og gerjun þeirra
(prótein og tréni) í vömb kort-
lögð í vambaropskúm. Síðan
stendur nú yfir tilraun þar sem
mismunandi tegundir af fóðri
eru látnar gerjast í sk. vambar-
hermi. í honum er reynt að hafa
44- FREYR 11-12/2000