Neytendablaðið - 01.05.1997, Blaðsíða 3

Úr starfi Neytendasamtakanna
„Fríkortið“
|arkaössetning
„Fríkortsins" hefur
vakið mikið umtal manna
á milli, en einnig hefur um-
fjöllun um kortið fengið
mikið rúm í fjölmiðlum.
Neytendasamtökin hafa
gagnrýnt þetta kort og
nokkuð harkalega að mati
sumra. En það er ekki að
ástæðulausu að Neyt-
endasamtökin taka svo
hart á móti. Það eru mörg
atriði við „fríkortið" sem
Neytendasamtökin telja
gagnrýniverð.
Þar skal fyrst nefnt að Neyt-
endasamtökin telja þetta svo
vægt sé til orða tekið afar
óheppilegt út frá samkeppnis-
sjónarmiðum. Nokkur fyrirtæki
mynda hér viðskiptablokk þar
sem fyrirtækin hvetja viðskipta-
vini sína til að versla við önnur
fyrirtæki í viðskiptablokkinni.
Ekki síst er þetta alvarlegt þar
sem hvert fyrirtæki hefur um-
talsverða markaðshlutdeild inn-
an þeirra vöruflokka sem þau
selja og sum þeirra starfa jafn-
vel á einokunar- eða fákeppnis-
markaði. Miðað við smæð
markaðarins hér er þetta enn al-
varlegra. Því telja Neytenda-
samtökin eðlilegt að samkeppn-
isyfirvöld grípi hér inn í og
banni þessa starfsemi vegna
skaðlegra áhrifa á eðlilega og
fijálsa samkeppni.
Annað svið þar sem Neyt-
endasamtökin telja að „fríkort-
ið“ geti haft slæm áhrif er verð-
skyn neytenda og eðlilegt að-
hald þeirra að verði og gæðum.
„Fríkortið“ gengur út á að fá
viðskiptavinina til að versla þar
sem punktar fást, verð vömnnar
er ekki aðalatriðið heldur
punktasöfnunin. Eðlilegt aðhald
neytenda skiptir afar miklu máli
enda er verðlagning vöru og
þjónustu í langflestum tilvikum
fijáls. Þetta aðhald að verði og
vörugæðum kemur til með að
minnka því nú á allt að snúast
um punktana.
Þriðja atriðið er kynning
Jjeirra sem að „fríkortinu"
standa. Neytendasamtökin telja
að þar séu alltof mörgum gefnar
væntingar sem aldrei munu ræt-
ast. Tekjur fjölda heimila eru
með þeim hætti að það er úti-
lokað. Auk þess má benda á að
þó að ein fjölskylda geti aflað
sér eins farmiða til útlanda með
notum á „fríkortinu“ er auk
gistingarinnar enn eftir að
kaupa Apex-miða fyrir aðra í
íjölskyldunni. Færa má rök fyr-
ir því að ódýrara sé fyrir fjöl-
skylduna að kaupa pakkaferð til
útlanda en að nota „fríkortið“.
Hagkvæmnin verður enn meiri
ef fólk gleymir allri punktasöfn-
un og kaupir bara þar sem það
er hagkvæmast og gæðin eru
mest. Viðskipti með „fríkort-
inu“ gefa einfaldlega mjög fáa
punkta.
Fjórða atriðið er að í sumum
lilvikum eru aðilar sem að kort-
inu standa alls ekki að gefa
punktana í bónus vegna við-
skiptana heldur að selja þá. Gott
dæmi um þetta er Húsasmiðjan,
sem hefur lækkað staðgreiðslu-
afslátt úr 5 í 3 prósent. Þá verða
þeir sem hafa verið í reiknings-
viðskiptum að endursemja um
afslátt sem þeir hafa notið og sá
sem vill nota kortið verður að
una lækkun á umsömdum af-
slætti til að fá punkta í ein-
hverjum verulegum mæli. Svip-
aðar athugasemdir hafa borist
Neytendasamtökunum vegna
Toyota-umboðsins.
Fimmta atriðið eru samn-
ingsskilmálamir. Þeir eru
Það er að mati Neytendasamtakanna ekki hagkvæmt fyrir neyt-
endur að nota „fríkortið“.
óvenju einhliða og bijóta að
mati Neytendasamtakanna gegn
lögum. Þar segir á einum stað
að punktamir séu eign þess sem
þeir em skráðir á. Á öðmm stað
stendur hins vegar að fyrirtækin
geti lagt þetta kerfi niður og
strikað yfir áunna punkta. Slíkt
er að sjálfsögðu eignaupptaka
og verður að teljast mjög gagn-
rýnivert að fyrirtæki skuli leyfa
sér að setja skilyrði sem þessi.
Sjötta atriðið er að stofn-
kostnaður „fríkortsins" og aug-
lýsingar er mjög dýr fram-
kvæmd. Fullyrt hefur verið við
Neytendasamtökin að sá kostn-
aður sé á bilinu 100-150 millj-
ónir króna. Þessum kostnaði
verður dreift á alla viðskiptavini
í hærra vöruverði. Þau heimili
sem hafa lægri tekjur koma
þannig til með að greiða sinn
hluta þessa kostnaðar án
nokkurs ávinnings.
Sjöunda og síðasta atriðið
sem nefnt verður hér er að með
þeirri skráningu upplýsinga
sem fram fer þegar notuð em
kort skapast möguleikar til
„harðari" markaðsfærslu en
tíðkast hefur. Fyrirtækin fá ná-
kvæmar upplýsingar um hvað
hver kaupir.
Niðurstaða Neytendasam-
takanna er því sú að það er ekki
hagkvæmt fyrir neytendur að
nota „fríkortið“. Einnig að
starfsemin stríði gegn sam-
keppnislögum og samningalög-
um. Því ber yfirvöldum að
stöðva þessa starfsemi.
Samkeppnisráð hefur
ákveðið að setja
samruna innanlandsflugs
Flugleiða og Flugfélags
Norðurlands ströng skil-
yrði. Það ströng að mati
fyrirtækjanna að hæpið
sé að af sameiningu
verði.
Vegna jjessa sendu Neyt-
endasamtökin frá sér fréttatil-
kynningu þar sem bent var á
að íslenskir neytendur búa við
Samruni í innanlandsflugi
fákeppnismarkað í flugi. Þrátt
fyrir að flugrekstur verði gef-
inn frjáls á miðju þessu ári sé
ljóst að erlend flugfélög munu
ekki helja flug á flugleiðum
innanlands um ófyrirsjáanlega
framtíð. Því hefði umræddur
samruni enn aukið á fákeppn-
ina. Það sé því fagnaðarefni ef
ekki verður af þessum sam-
runa.
Neytendasamtökin telja
raunar að samkvæmt. 18.
grein samkeppnislaga hefði
samkeppnisráð átt að banna
jjennan samruna. Það var hins
vegar ákvörðun samkeppnis-
ráðs að setja samrunanum
ströng skilyrði.
Jafnframt lýsa Neytenda-
samtökin yfir undrun sinni á
viðbrögðum samgönguráð-
herra við úrskurðinum. Neyt-
endasamtökin minna á að
kjömir fulltrúar almennings
eiga að gæta hagsmuna al-
mennings en ekki einstakra
fyrirtækja.
NEYTENDABLAÐIÐ - Maí 1997
3