Sveitarstjórnarmál - 01.06.1998, Blaðsíða 26

BYGGÐAMAL
Atvinnutækifæri og byggðarþróun
Dr. Ingi Rúnar Eðvarðsson, lektor við Háskólann á Akureyri
Einhæft atvinnulíf er einn þeirra
lykilþátta sem skýra flutning fólks
frá landsbyggðinni til höfuðborgar-
svæðisins. Allt útlit er fyrir að árs-
verkum í landbúnaði og sjávarút-
vegi muni fækka á næstu árum,
einkum á landsbyggðinni. Á hinn
bóginn er áætlað að störfum við
stóriðju, verslun, þjónustu, menntun
og rannsóknir fjölgi í framtíðinni og
eins og nú hoifir við verða slík störf
aðallega í Reykjavik og nágranna-
sveitarfélögum. Markmið þessarar
greinar er að bera saman atvinnu-
tækifæri á landsbyggðinni og á höf-
uðborgarsvæðinu og skýra frá spám
um framtíðarþróun atvinnulífs. Jafn-
framt er bent á nauðsyn þess að
finna nýjar leiðir til að fjölga störf-
um við úrvinnslu, þjónustu og rann-
sóknir úti á landi.'
íslenskt atvinnulíf
Atvinnulíf utan höfuðborgar-
svæðisins er víða einhæft þar sem
meginuppistaðan eru frumvinnslu-
greinar (landbúnaður og sjávarút-
vegur) og lítið er um iðnað og þjón-
ustu. Helsta undantekningin frá
þessu mynstri er Eyjafjarðarsvæðið
þar sem landbúnaður er tiltölulega
lítill en hlutur iðnaðar, verslunar og
* Geinin byggist á rannsóknarskýrslu sem var
unnin á vegum Rannsóknastofnunar Háskólans á
Akureyri fyrir stjórn Byggðastofnunar. Sjá Þróun
atvinnutcekifœra á höfuðborgarsvœði og lands-
byggð í heimildaskrá.
þjónustu því meiri. Á höfuðborgar-
svæðinu eru hins vegar hlutfallslega
flest störf í úrvinnslu og þjónustu og
þar fer rannsóknar- og þróunarstarf
að mestu fram. Uppbygging stóriðju
hefur einnig farið fram á því svæði
hin síðari ár.
1. mynd sýnir að hlutur lands-
byggðarinnar er rýr í samanburði
við höfuðborgarsvæðið þegar litið
er til starfa í verslun, samgöngum,
peningastofnunum og þjónustu. Al-
vara málsins verður þá fyrst ljós
þegar þess er gætt að þessar at-
vinnugreinar hafa vaxið hvað örast
á liðnum árum og rnargir telja að
þær muni halda áfram að vaxa í
framtíðinni, einkum þegar til þess er
litið að þetta eru meginstörf upplýs-
ingasamfélagsins.
Mismunur höfuðborgarsvæðisins
og landsbyggðarinnar verður mun
áþreifanlegri þegar litið er til skipt-
ingar starfandi fólks eftir starfsstétt
árið 1996 (2. mynd). Myndin leiðir í
ljós að meirihluti manna sem fást
við stjómun, þekkingu og þjónustu
er búsettur á höfuðborgarsvæðinu.
Störf iðnaðarmanna og ófaglærðs
fólks eru hlutfallslega flest úti á
landi. Fátt er við því að segja að ein-
hver munur sé milli höfuðborgar-
svæðis og landsbyggðar þar sem
meirihluti þjóðarinnar býr í ná-
grenni Reykjavíkur. Árið 1994 voru
59,7% landsmanna á aldrinum 16-
74 ára skrásett á höfuðborgarsvæð-
inu. Það sem hins vegar er athuga-
vert við núverandi ástand er hversu
mikill og kerfisbundinn munurinn
er. Þannig var 63,1% stjómenda- og
embættismanna búsett á höfuðborg-
arsvæðinu árið 1996, 77,6 af
hundraði sérfræðinga, 64,6% sér-

4T

1. mynd. Hlutfallsleg skiptlng vinnuafls á atvinnugreinar á höfuöborgarsvæöi og lands-
byggöinni áriö 1994.*
* Byggðastofnun, Þróunarsvið.
88