Helgafell - 01.09.1942, Blaðsíða 59

BÓKMENNTIR
287
hinn me&fœddi og œgilegi broddur syndarinn-
ar."
betta er að vísu orðið nokkuS langt mál, cn
þó sízt lengra en vænta mætti, þegar þess er
gætt, aS hér er um leikrit aS ræða, sem hefur
reynzt að vera sérstaklega við hæfi álitlegs
hluta af íslenzkum leikhúsgestum. Þá getur það
ekki heldur talizt með öllu ófróðlegt að gera
sér þess nokkra grein, hverskonar ,,listaverk“
það er, sem íslenzk gagnrýni telur ,,verSugt
viSfangssfni allra beztu leikftrafta, hljóm- og
söng\rafta, sem íslenz\a þjóðin á yfir a8
ráÖa". Ef til vill vekur þó slík gagnrýni fram-
ar öSru þá spurningu, hvernig það megi ske,
að jafnvel gáfaðir menn með þroskaðri á-
byrgðartilfinningu, geta látið til leiðast aS
flytja allri þjóð sinni blekkingar, þó þeir ann-
ars vilji ekki vamm sitt vita og myndu aldrei
fá sig til að halla réttu máli gagnvart neinum
öðrum. Og hvað hefur þjóðin unnið til saka,
að hún skuli að því skapi sett skör lægra en
hver einstaklingur hennar, sem menn sýna
henni að jafnaði minni trúnað? — A hinn bóg-
inn verður það engum listamanni til varanlegs
framdráttar að vera hafinn til skýjanna fram-
ar því, sem verðleikar standa til, og mörgum
hefur reynzt það hlutskipti engu háskaminna
en hitt, að þurfa að bíða viðurkenningar fyrir
þau verk, er þeir vita sig hafa vel gert. —
Þá er þess ekki heldur að vænta, að íslenzkir
leikhúsgestir hafi þegar öðlazt þá leikhúsmenn-
ingu, að þeir megi almennt við því, að reynt sé
til aS villa um smekk þeirra. Þeir, sem látið
hafa sér annast um að flytja þjóðinni góða
leiklist, munu bezt geta um það borið, að enn
heyrir það undantekningum til, ef þau leikrit,
sem mest hafa til brunns að bera, eiga sér
langan aldur á leiksviðinu. En þó slíkt hljóti
jafnan að teljast mikið áfall fyrir íslenzka leik-
listarviðleitni, má fullyrða, aS hún verSi engu
síður fyrir þungbærri reynzlu í hvert skifti sem
bókmenntir á borð viS SkrúSsbóndann eiga
nýjum sigri aS fagna á Jeiksviðinu.
Ég tel mér að síðustu skylt að taka það
fram, að ytri frágangur á Skrú&sbándanum er
allur hinn snyrtilegasti, og m. a. fylgja leikn-
um myndir frá sýningu hans á Akureyri, sem
bera það með sér, að rækt hefur verið lögð
við það að búa hann sem bezt á svið. Og það,
sem gerir bókina eigulega þrátt fyrir allt, - r
mynd úr fyrsta þætti af ungfrú Heiði, sem
hlýtur aS vera Ijómandi lagleg stújka.
r. g.
Eftirómar með tilbrigðum
GuSmundur FriSjónsson: UTAN AF
VÍÐAVANGI. Reykjavík 1942. ísafold-
arprentsmiðja h. f. 198 bls. Ib. kr. 16.
Fjörutíu ár eru liðin síðan fyrsta bók GuS-
mundar Friðjónssonar, ,,Ur heimahögum", kom
út, og nú sendir hið aldraða, hálfblinda skáld
frá sér ljóðasafn, er hann nefnir ,,Utan af víða-
vangi". Flest kvæSin í þessari síðustu bók hans
eru ort á sjöunda tug ævi hans og sum á átt-
ræðisaldri. Því er engin furða, þótt ellimerki
sjáist á ljóSum þessum og hinn skapandi
máttur höfundarins sé tekinn að þverra. Les-
andinn kannast hér við öll hans fyrri hand-
tök. Er þess von, því að altítt er, aS miklu
yngri höfundar fari að yrkja sig upp aftur.
Guðmundur á Sandi hefur náð meiri þroska í
skáldlist sinni en búast mætti við eftir ævikjör-
um hans. Hann mun ávallt verða talinn í röS
fremstu alþýðuskálda íslendinga. Yrkisefni
hans eru fjölbreyttari en vænta mætti og langt
frá því að vera sótt eingöngu í heimahagana.
Jafnvel í þessum síðustu ljóðum, er hann yrkir
háaldraður, á þeim árum, þegar flest skáld hafa
lagt niður íþrótt sína, reynir hann að víkka
sjónarsvið sitt og leggja nýtt land undir fót.
Honum verða gróðurhúsin á Reykjum að yrk-
isefni, hann veltir fyrir sér heimspólitíkinni
og segir Japönum, Mussolini, Hitler og Stalin
til syndanna. Hann kveður um lífið í höfuð-
borginni og um ýmsa staði, sem hann hefur
sjálfsagt ekki litið fyrr en á elliárum sínum.
Dagleg reynsla og atburðir vekja ímyndunar-
afl hans og verða aS ljóði. En skáldið fylgist
ekki einungis með tímanum að þessu leyti,
heldur orkar kveðskapur sumra yngri skáld-
anna svo á hann (DavíS Stefánsson, Steinn
Steinarr), að hann freistast jafnvel til aS láta
þau hafa áhrif á list sína. Hann yrkir nú und-
ir hætti Ómars Khayams, og bera sum ljóð hans
blæ af lífsviðhorfi þessa austræna spekings.
Með hljóðum vörum hermi ég vísu hezt
og hvísla tjáning akást með feimnum lófa.
Að vörmu spori kveð ég kóng og prest —
en kasta í ruslaskrinu sjálfs mín glófa.
Og aðeins lítið spor í sandi sést.
Guðmundur er orðasmiSur. Málkynngi hans
er mikil, og margar lýsingar hans eru svipstór-
ar og máttugar. Hann sver sig meira í ætt við
myndhöggvarann en málarann, og oftast er hon-
um sýnna um einstaka drætti en heildarmynd-
ir, enda bregst honum ósjaldan smekkvfsi í