Iðjuþjálfinn - 01.05.2004, Blaðsíða 14

Útdráttur
Tilgangur greinarinnar er að skoða með gagnrýnu
hugarfari stöðu og hlutverk iðjuþjálfunar á Íslandi.
Með því að samþætta rannsóknarniðurstöður um
iðjuþjálfafagið er leitast við að svara spurningum um
einkenni iðjuþjálfastéttarinnar, störf hennar og
starfsumhverfi og hver sé árangurinn af þjónustu
iðjuþjálfa. Notaðar eru niðurstöður frá meistararann-
sóknum iðjuþjálfa, BS-verkefnum iðjuþjálfanema og
rannsóknum höfundar. Fjallað er um niðurstöðurn-
ar undir yfirheitunum iðjuþjálfastéttin, starfsum-
hverfi iðjuþjálfa, iðjuþjálfastarfið og árangur af þjón-
ustu iðjuþjálfa. Í samantekt er dregin sú ályktun að
iðjuþjálfun sé ung og ört vaxandi stétt þar sem al-
mennur vilji og áhugi á fagmennsku er ríkjandi.
Flestir iðjuþjálfar starfa innan hefðbundinna heil-
brigðisstofnana, en hlutverk þeirra innan heilsu-
gæslu, félags- og skólaþjónustu fer vaxandi. Full-
orðnir með líkamleg heilsufarsvandmál er stærsti
notendahópurinn og þjónusta iðjuþjálfa við aðra
hópa er í örum vexti. Iðjuþjálfar mynda jákvæð
tengsl við skjólstæðinga
sína, en vísbendingar eru
um að þá skorti meiri
leikni í að veita skjólstæð-
ingsmiðaða og gagnreynda
þjónustu. Skjólstæðingar
eru alla jafna ánægðir með
þá þjónustu sem þeir fá og
finnst hún hjálpa til að
takast á við hið daglega líf. Niðurstöðurnar eru skoð-
aðar í tengslum við erlendar rannsóknir og hug-
myndafræðilegar forsendur.
English summary
The purpose of this article is to critically analyze the
position and role of occupational therapy in Iceland-
ic society. Results from several studies undertaken by
occupational therapists and occupational therapy
students are integrated with the author's own data
in order to clarify issues concerning the profession
and its practice. Results are presented under four
main headings; the profession of occupational ther-
apy, occupational therapy practice environment,
occupational therapy practice, and outcome of
occupational therapy service. A conclusion is made
about occupational therapy as a young and growing
profession with strong commitment to practice and
professional behavior. Most occupational therapists
work within traditional health institutions, however
their role in primary health care, social service, and
schools is steadily growing. Their largest client group
is people with physical disabilities, but the trend is
clear towards increasing service provided to varied
populations. Occupational therapists form positive
therapeutic relationships with their clients, but may
need to further develop their skills for client-centred
and evidence-based practice. Generally, clients are
satisfied with the service provided and experience it
as enabling in daily life functioning. Results are
discussed in relation to international research and
theoretical considerations.
Inngangur
Iðjuþjálfun hefur verið starfsrækt hér á landi í bráð-
um þrjá áratugi. Miklar breytingar hafa orðið á fag-
inu þennan tíma, en víðast
hvar í hinum vestræna
heimi hefur iðjuþjálfun
náð því takmarki að vera
skilgreind sem fræðigrein
með áherslu á vísindalega
þekkingu og gagnreynt
starf (Egan, Dubouloz, von
Zweck og Vallerland, 1998;
Margrét Sigurðardóttir, 2001). Iðjuþjálfun hóf að
hasla sér völl í upphafi síðustu aldar sem starfsemi
þar sem skapandi athafnir voru notaðar til að takast
á við afleiðingar veikinda og fötlunar (Westmorland,
1998). Frá tímum síðustu heimsstyrjaldar og fram
yfir 1980 var iðjuþjálfun undir sterkum áhrifum frá
læknisfræði (Schwartz, 2003), en í kjölfar mikillar
grósku í þróun sjálfstæðrar hugmyndafræði fyrir fag-
ið gætir þessara áhrifa nú mun minna. Í dag eru
fræðimenn sammála um að iðjuþjálfun skuli grund-
vallast á hugmyndafræði iðju og skjólstæðingsmið-
aðrar nálgunar (American Association of
Occupational Therapists, 2002; Canadian Associ-
ation of Occupational Therapists, 2002; Fisher, 1998;
Fortmeier og Thanning, 2002; Kielhofner, 2002;
Ness, 1999). Þetta sjónarmið er einnig ríkjandi í ný-
14 - IÐJUÞJÁLFINN 1 / 2004
Að gagnreyna eigin
störf og stétt:
Samþætting rannsóknarniðurstaðna
um iðjuþjálfun á Íslandi
GUðRÚN PÁLMADÓTTIR
LEKTOR Í IðJUþJÁLFUN
VIð HÁSKÓLANN
Á AKUREYRI
Iðjuþjálfun á að grundvallast á hugmyndafræði
iðju og skjólstæðingsmiðaðrar nálgunar og það
er vaxandi alþjóðleg umræða um hlutverk
iðjuþjálfunar í að efla heilsu og stuðla að
jafnrétti og tækifærum til iðju fyrir alla þegna
samfélagsins.