Skólavarðan - 01.12.2015, Side 40

40 DESEMBER 2015
Skólinn á að vera öruggur
staður. Þar dvelja nemendur og
starfsfólk stóran hluta dags árið
um kring og þar ríkir alla jafna
gleði, nálægð og samvinna. Í
kjölfar harmleiksins í skólanum í
Trollhällan í Svíþjóð í lok október
hefur umræða um öryggi í skólum
aukist mikið. Aðstæður þar voru
um margt sérstakar, bókasafn
skólans og kaffistofa voru opnar
almenningi, en talið er að um
hatursglæp hafi verið að ræða.
Nemandi og kennari létust.
Atburðir sem þessir eru afar sjaldgæfir
í nágrannalöndum okkar, sem betur fer.
Hins vegar hefur atvikum um vanlíðan og
vanrækslu nemenda (þ.m.t. ofbeldi) farið
fjölgandi. Fulltrúar dönsku kennarasam-
takanna DLF hafa meðal annars sagt frá
því að fjöldi slíkra erinda hafi margfaldast
á undanförnum árum og áhrifin eru þau að
kennarar tala bæði um erfiðar starfsaðstæð-
ur í skólanum og vanlíðan. Kennarar kvarta
undan ósamrýmanlegum og tilfinningaleg-
um kröfum, ofbeldi og hótunum, skorti á
stuðningi og að þeir upplifi að þeir standi
sig ekki nægjanlega vel. Fræðslu, reynslu
og úrræði skorti til að takast á við breyttar
aðstæður.
Skilgreiningu á ofbeldi á vinnustað er
að finna í nýrri reglugerð um aðgerðir gegn
einelti, kynferðislegri áreitni og ofbeldi á
vinnustöðum. Þar segir að ofbeldi sé „hvers
kyns hegðun sem leiðir til, eða gæti leitt til,
líkamlegs eða sálræns skaða eða þjáninga
þess sem fyrir henni verður, einnig hótun
um slíkt, þvingun eða handahófskennda
sviptingu frelsis.“
Margt starfsfólk skóla þarf á
einhverjum tímapunkti að takast
á við erfiða og óvænta atburði og
þeim fylgir oft hræðsla, kvíði og
óöryggi. Þegar slíkt gerist þarf
starfsfólk skólans að vera fært um
að bregðast fljótt og faglega við.
Því er afar mikilvægt að búið sé
að ræða viðunandi og óviðunandi
hegðun nemenda, foreldra og
annarra í skólanum. Hvaða
hegðun upplifum við sem áreitni,
líkamlegt og andlegt ofbeldi? Við
hvaða aðstæður upplifum við að
við séum í óþægilegum eða áhættusömum
aðstæðum? Hversu oft koma slíkar aðstæð-
ur upp? Það er mikilvægt að allt starfsfólk
skólans hafi sameiginlegan skilning á hvaða
aðstæður séu óviðunandi eða skapi hættu.
Ákvæði skulu vera í skólareglum
Í aðstæðum þar sem ofbeldi eða áföll koma
upp er nauðsynlegt að bregðast skjótt og
rétt við. Þess vegna er afar mikilvægt að
í skólum sé til viðbragðsáætlun sem allir
þekkja og skilja. Ákvæði um hótanir, ofbeldi
og áreitni gagnvart starfsfólki skóla skulu
auk þess vera í skólareglum. Koma þarf
fram hvaða hegðun er óleyfileg, hvernig
ofbeldisatvikum verður fylgt eftir og hvaða
viðurlög gilda. Sérstaklega er mikilvægt
að skólastjórnandi taki og sýni ábyrgð, sé
sýnilegur leiðtogi. Hann þarf að hafa yfirsýn
og stjórna viðbrögðum.
Sé starfsmanni skóla hótað eða hann
beittur ofbeldi af hálfu nemanda skal:
• Tilkynna atvikið til stjórnanda og
trúnaðarmanna.
• Hafa samband við foreldra viðkomandi
nemanda (ef yngri en 18 ára) og segja
frá hegðun hans. Ef atvikið er alvarlegt
er nemandanum komið í hendur
foreldra.
• Skrá atburðinn formlega og undantekn-
ingarlaust.
• Skólastjórnandi tryggi að viðkomandi
starfsmanni sé boðin viðunandi aðstoð.
• Tilkynna atburðinn til viðeigandi aðila,
lögreglu og/eða barnaverndar, ef við
á. Slíkt er afar mikilvægt ef um er að
ræða alvarlegan atburð til að tryggja
að allir aðilar máls eigi kost á réttlátri
málsmeðferð, og varðandi bótarétt ef
einhver slasast.
Tryggja þarf samnemendum öryggi og
aðstoð. Tala þarf við nemendur um atvikið,
útskýra hvað gerðist, hvernig verði brugðist
við og hvað muni gerast í framhaldinu; allt
eftir aldri þeirra og þroska. Einnig þarf að
hafa samband við fjölskyldur nemendanna
og útskýra hvað gerðist. Í sumum tilvikum
er nóg að senda bréf en í öðrum væri góð
hugmynd að boða til fundar.
Skólinn er vinnustaður nemenda og
starfsfólks. Þar fer fram mikilvægasta starf
í heimi, að mennta og ala upp komandi
kynslóðir. Þar á að ríkja lýðræði, virðing,
öryggi og traust fyrir alla.
AÐ BREGÐAST RÉTT VIÐ
OFBELDI OG ÁFÖLLUM
INNAN SKÓLANS
Hafdís Dögg
Guðmundsdóttir
sérfræðingur í
vinnuumhverfis-
og jafnréttismál-
um.
NORDPLUS
Menntaáætlun norrænu ráðherranefndarinnar
H
N
O
T
S
K
Ó
G
U
R
g
ra
fí
s
k
h
ö
n
n
u
n
Næsti umsóknarfrestur í allar undiráætlanir er 1. mars 2016
Nordplus Junior
Styrkir leik-, grunn-, og framhaldsskóla. Hægt
er að sækja um verkefnastyrki eða ferðastyrki
fyrir kennara- og nemendaheimsóknir.

Nordplus Voksen
Styrkir samstarf símenntunarstofnana og
annarra stofnana sem sinna fullorðinsfræðslu.
Hægt er að sækja um verkefnastyrki og
ferðastyrki.

Nordplus fyrir háskólastigið
Styrkir samstarfsverkefni menntastofnana á
háskólastigi sem geta falist í hraðnámskeiðum,
þróunarverkefnum eða sameiginlegu námi.

Nordplus Horizontal
Styrkir samvinnu sem tengir saman ólíka
menntageira. Áætlunin er opin öllum sem vinna
að þróun og nýsköpun í menntamálum.

Nordplus norræna tungumálaáætlunin
Styrkir verkefni sem auka skilning og þekkingu
á norrænum tungumálum, einkum dönsku,
norsku og sænsku.
Margt starfsfólk skóla
þarf á einhverjum
tímapunkti að takast
á við erfiða og óvænta
atburði og þeim fylgir
oft hræðsla, kvíði og
óöryggi.