Heimskringla - 04.03.1915, Blaðsíða 4

HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 4. MARZ 1915.
!■' •
iiciinskringla
(Stofnuð 1886)
Etmnr út á hverjum flmtudegl.
trtgefendur ogr elgendur
THE VIKING PRESS, LTD.
VertS blatSsins i Canada og
Bandarikjunum $2.00 um áríö
rirfram borgatS).
ent tll lslands $2.00 (fyrlrfram
borgatS).
Allar borganlr sendlst rátSs-
manni blatSsins. Póst etSa banka
Avisanlr stýllst til The Viklng
Press, Ltd.
Ritstjdrl
M. J. SKAPTASON
Ráttsmaður
H. B. SKAPTASON
Skrifstofa
729 Sherbrooke Streel, Wionipeg
BOX 3171. Talsfml Garry 4110
Fjármálaræðan.
Fjármálaráðgjafi Ilon. Hugh Arm-
strong lagði fram skýrslu um fjár-
mál fylkisins og flutti um leið sköru-
lega og snjalla ræðu, og var hvert á-
heyrendasæti skipað í þingsalnum,
þvi fjöldi fólks var saman kominn,
«uk þingmannanna, að heyra ra'ðu
hans. Hér verður að eins tekinn út-
dráttur litill úr henni. En allir geta
lesið hana i Winnipeg Telegram 24.
febrúar sl. ,
Mr. Armstrong er æfinlega ljós
•g skýr í máli. Það var sem sæti
hann á fundi félags eins og skýrði
fyrir félagsmönnum fjárhaginn, svo
Ijóslega og flækjulaust, að hver og
•inn sá, hvernig hverju centi hafði
verið varið.
Lýsti raðgjafinn því þegar yfir,
að þrátt fyrir striðið væri fjárhagur
fylkisins sérlega góður, svo að
hvergi væri hann betri i nokkru
fylki Canadaveldis. Tekjur hefðu
reyndar minkað; en þó gæti hann
•ýnt þeim, að tekjurnar væru meiri
•n útgjöldin, svo að munaði $18,766
•g 44 centum. Þetta væri þó i raun-
inni ekki alveg rétt, því eiginlega
væri tekjuafgangurinn meiri, því að
956,331.65 hefði verið lagt í vara-
•jóð, en eiginlega mætti telja það
með tekjuafgangi og væri það gjört,
1>* væru hinar vanalegu tekjur $75,-
108.09 meiri en útgjöldin. En hvað
aukatekjurnar snerti (consolidpted
revenue), þá væru gjöldin meiri en
tekjurnar, og munaði $126,465.54.
Skýrði Mr. Armstrong þá vandlega
eðli og tilgang varasjóðsins og
sýndi, hve nauðsynlegtr hann væri
fyrir fylkið. Hann veitti fylkinu
lánstraust. Gat hann þess, að öll
•kuldabréf fylkisins (stock issue)
væru nú upp á $11,266,333.33. En
Þegar til lúkningar skuldarinnar
kæmi, þá hefði varasjóðurinn gjört
það að verkum, að ekki þurfti að
borga meira en $5,913,389.17.
Afföllin á tekjunum hefðu inest
rerið á erfðaskattinum. Það hefði
▼erið áætlað, að fylkið myndi taka
inn undir þeiin tekjulið $500,000;
en það urðu að eins $283,480.53. Og
að auki $300,000, sem ennþá eru
Atistandandi, en /rust-félögin standa
í ábyrgð fyrir. Ef alt hefði gengið
til *em vanalega, þá var Mr. Arm-
•trong sannfærður um, að tekju-
grein þessi hefði verið meiri, svo að
munaði $200,000. En einsog stæði
▼ildi stjórnin ekki ganga hart eftir
ákuldum þessum; það væri engin
hætta á að tapa þeim.
Hann mintist á sölu skuldabréfa
fylkisins í New York. Það væri í
fyrsta sinni, sem fylki þetta hefði
leitað á peningamarkaðinn í New
York. En þeim hepnaðist svo vel,
■ð selja þar skuldabréfin, að það
einmitt sýndi, hve fjárhagur fylkis-
ías stóð á föstum fótum. Kaupend-
ur skuldabréfanna grensluðust ná-
kvæmlega eftir fjárhag fylkisins, áð-
wr en þeir keyptu þau, og komust
fljótt að þvi, að þar var ekkert að
Attast.
Mr. Armstrong fór glögt og ná-
kvæmlega út í það að sýna, hvað
stjórnin hefði haft afgangs útgjöld-
«m þessi 14 ár, sem hún hefir setið
•ð völdum. Gjörði hann mönnum
Ijóst, að afganginum hefði verið var-
ið til hinna miklu, nýju og skraut-
legu bygginga, sem stjórnin hefir
látið reisa í fylkinu og nú eru fylk-
isins eign. Þetta atriði var nokkuð
mikilsvert, því að andstæðingar
■tjórnarinnar hafa ▼erið að hampa
þvi, að stjórnin hefði $7,000,000.00
eða vel það i peningum nú. En!
þarna sýndi fjármálaráðgjafinn,
hvar þessar sjö millíónir væru nið-
ur komnar.
Mr. Armstrong lauk svo ræðu
sinni með því, að tala um vatnsafl
fylkisins, og hvernig hugsandi væri
að nota það á eftirkomandi tima, og
gat hann þess, að Dominion stjórn-
in hefði orðið ásátt við Manitoba-
stjórnina um það, að selja ekki eða
leigja neitt af afli þessu, án þess að
ráðgast um það við stjórn fylkisins.
Kvenfrelsismálin.
Til skýringar á leiðréttingar-grein
Mrs. Guðrúnar Pétursson, vil cg
geta þess, að með auglýsingunni frá
Political Equality League, sem Hkr.
tók, fylgdi prentuð grein, og var þar
skýlaust tekið fram, að þetta is-
lenzka félag, sem Mrs. M. Benedicts-
son stofnaði, væri nú ekki lengur
til. Það er þvi ekki ritstjóri Heims-
kringlu, sem ber ábyrgðina, heldur
félagið sjálft, Political Equality
League, sem lét prenta þetta fyrst á
ensku og bað svo Heimskringlu að
taka það. Oss er lítið kunnugt um
Potitical Equality League og vitum
ekkert hverjir eru i Canadian Suf-
frage Association. En eftir grein
Mrs. Pétursson, sem birtist á öðrum
stað í blaðinu, litur svo út, sem hið
islenzka kvenfélag hafi horfið inn í
það félag. Vér vitum eiginlega ekk-
ert um þetta umbeiðslu-skjal, eða
hvort á því eru hundruð eða þús-
undir nafna. En alt fyrir þetta tök-
um vér fúslega og stillilega þessari
leiðréttingu, þvi vér höfum verið
meðmæltir jafnrétti kvenna og látið
það í ljósi oftar en einu sinni.
Það er ljóst sem dagurinn, að
Mrs. Guðrún Pétursson þarf að snúa
sér til Political Equality League hér
í bænum og láta félag það kannast
við, að islenzka félagið er lifandi en
ekki dautt. Það er æfinlega leiðin-
legt, að vera talinn dauður meðan
liftóran blaktir i manni.
Vér viljum gjarnan vera lausir við
deilur i þessu máli og kemur málið
ekki vitundarögn við úr þessu. —
Þær verða að gjjöra út um þau sin á
milli, konurnar.
Seinni hluti bréfsins er pólitik,—
fyrst dálítið persónuleg. Vil eg taka
fram um herbergið eða salinn, þar
sem stjórnarforjnaðurinn tók á móti
nefndinni i. Það er salur eða skrif-
stofa eða bara stofa, þar sem vana-
legt er að taka á móti öllum nefnd-
um, sem koma að heimsækja stjórn-
ina, og einmitt nú, þegar kvenfólk-
ið er að heimta jafnrétti við karl-
mennina, þá má það ekki kvarta, þó
að því sé gjört jafnt undir höfði og
karlmönnunum. Þarna hafa þeir
komið á fund stjórnarformannsins
ár eftir ár og sumir staðið, þeir, sem
ekki gátu sæti fengið að minsta kosti
og aldrei hefir það komið fyrir, að
salurinn hafi ekki rúmað nefndina.
En við því gat ekki Mr. Roblin gjört,
að mikill múgur manns fylgdi nefnd
inni á fund hans, og kvenfólkið hef-
ir náttúrlega ekki getað gjört við
því, að svo margir skyldu fara með
þeim af forvitni, að heyra hvað
þar gjörðist. Herbergi þetta gctur
tekið á móti einum 40 manns og
mannfleiri hefir nefndin tæplega
verið. En siðleysi köllum vér það af
óviðkomandi mönnum, að troðast
inn með nefndinni og gjöra henni
þannig óhagræði og ama.
Hvað undirtektir Mr. Roblins á-
hrærir, þá getur kvenfólkið ekki
kvartað yfir þeiin. Þær vissu, að
persónulega var hann á móti því,
fyrir ári siðan, að veita konum bón
sína, enda var þá fremur sótt af
kappi og hörku mál þeirra en forsjá.
En hið fyrsta skilyrði fyrir, að þær
fái rétt sinn, eða eigi það skilið að
fá hann, er að viðurkenna, að hrer
maður hafi rétt til sannfæringar
sinnar, geti hann rökstutt hana. Þá
er fyrir þær að hrinda rökunum, en
hlaupa ekki á persónuna.
En nú tók Mr. Roblin eins þiðlega
og mjúklega á móti þeim einsog
mögulegt var að hugsa sér. Hann
lofar þeim að yfirvcga málið, lofar
að leggja það fyrir ráðaneyt-
ið; segir þeim beint út, að það sé ef
til vill mögulegt að sannfæra sig.
Hann hrósar þeim fyrir kurteisi og
hógláta meðferð málsins. Þser hafa
þarna unið svo mikið, að enginn
hefði búist við þvi fyrir ári síðan.
En þær mega ekki undrast yfir
því, þó að Mr. Roblin sjái torfærur
á leiðum þessum. Það er alt annað
mál, að vcita konum jafnrétti á ís-
landi.Svíþjóð, Noregi eða hér í landi
f þessum löndum er að eins ein þjóð
með líkum hugsunarhætti og jafnari
mentun, sérstaklega á fslandi, þar
sem að eins eru um 80 þúsund ibú-
ar, og mentun kvenna þar nokkurn-
vegin sæmileg, þær kunna að minsta
kosti allar að lesa og skrifa. En
hvernig er það hér? Hér eru ótal
þjóðflokkar á mjög mismunandi
mentunarstigi. Sumir vel mentaðir,
sumir laklega og sumir lítið sem
ekkert, bóklega að minsta kosti. Hér
er fólk í stórhópum úr öllum lönd-
um Norðurálfunnar. Vér íslendingar
þekkjum ekki nema suma þeirra, af
þvi að vér tölum ekki tungur þeirra.
Hér eru t. d.: Serbar, Tyrkir, Grikk-
ir, Búlgarar, Rúmenar, Slovakar,
Csekar, Slovenar, Ruthenar, Pól-
verjar, Ungverjar, Svertingjar og
Múlattar, Halfbreeds og Indíánar.—
Um mentun margra þessara flokka
vitum vér lítið; sumir eru mentaðir,
sem kallað er, eða kunna að lesa sitt
eigið mál og klóra nafnið sitt; en
hjá mörgum er hún mjög lítil, og af
því, að konur hjá þjóðum þessum
hafa verið i niðurlægingu, þá eru
þær vanalega miður mentaðar, en
karlar þeirra, eða með öðrum orð-
um: hvorki læsar né skrifandi. Þeg-
ar nú svona undir eins á að fara að
skipa öllum þessum konum á sama
bekk og gjöra þeim jafnt undir
höfði, eða fá þeim hið sama vopn í
hendur, þá geta komið fram ýmsar
spurningar, hvort sambúðin geti
orðið farsæl, með habridunni og
hinni hvítu hefðarfrú, með svert-
ingja konunni og Indíána stúlkunni
og hvítu stúlkunni á silkikjólnum.
Þetta er ábyrgðarhluti, og alt ann-
að en þar, sem menn eru af sama
kyni og með sömu tungu, svo að
hver skilur annan, eða sömu lifnað-
arháttum. Hér eru lifnaðarhættir
þeirra svo ólikir, að þar er himin-
geimur á milli: Sumar búa í 20,000
dollara höllum, en aðrar i loggakof-
um, eða skinntjöldum. Óg kröfurn-
ar til lífsins eru hjá þeim ennþá
meira mismunandi, en hið ytra út-
lit. Og ef að öllu þessu væri svo
hleypt saman í einn kosningaslag,
þar sem engin skilur hugsanir cða
tilfinningar annarar, ekki einu sinni
tungur þær, sem talaðar eru, hverj-
ar yrðu afleiðingarnar? það er varla
hugsandi til þess.
En þegar á þetta er litið, þá má
þær ekki undra, konurnar, þó að
Mr. Roblin sé hikandi. Hefði eins
verið ástatt á íslandi, þá hefðu land-
ar þar verið hikandi, að veita kon-
um jafnrétti. En það er einsog menn
heimti, að Mr. Roblin eigi að vera
fyrstur allra í allri framfaralöggjöf.
Það hafa engin áhlaup verið gjörð
á stjórnarformenn hinna fylkjanna,
út af þvi, að veita ekki konum jafn-
rétti, og engum þeirra komið það til
hugar. Það hefir hvergi nokkurs-
staðar hér nærlendis, og þó viðar
væri leitað, verið gjört jafnmikið
fyrir bindindismál og Mr. Roblin
hefir gjört með lokun hótela og vín-
söluhúsa og local option. Ekkert
fylki hcfir lög, sem komist nokkuð
nærri lögunum hér. í miklura meiri-
hluta fylkisins er vinbann, og það
er skýlaus stefna stjórnarinnar, að
gjöra sitt til, að loka öllu fylkinu
fyrir vini með local oplion. Þær
mega vita það, konurnar, að ef að
Mr. Roblin snýst á sveif einhverja,
þá er hann þungur á henni. Og það
væri meira varið í það fyrir konurn-
ar, að hafa hann með sér, þó að einn
væri, en hcilan hóp »f gjálfurmönn-
um.
Eg er ekki að rita þetta i þeim
skilningi, að setja út á ritgjörð Mrs.
Guðrúnar Pétursson, heldur af þvi,
að eg er meðmæltur málstað kvcnna
og vil að hann hafi sem bezta og lið-
ugasta göngu. Konur eiga að hafa
jafnan rétt við kartmenn, en um leið
jafnar byrðnr, jafnar tkyldur. Hitt
er annað, að eg þykist sjá margar
torfærur á leið þeirra, sem flestar
byrja, þegar rétturinn er fenginn.
Og hér á útkjálkunum og i þjóða-
samsteypunni, geta mörg þau spurs-
mál komið fram, sem ekki þekkjast
þar, sem allir eru af sama þjóðcmi,
með sömu tungu, sömu lifnaðarhátt-
um, líkri menningu, og meira eða
minna likum hugmyndum. Það væri
óskandi, að þetta gengi alt sem allra
bezt, og þökk á Mrs. Pétursson skil-
ið fyrir áhuga sinn og starfsemi
fyrir málefni kvenna; hún er ötul
og frmakvæmdarsöm og væri osk-
andi, að hún starfaði lengi og far-
sællega bæði i þeim málum og öðr-
um. ,
Eimskipafélag Islands.
Vera má það innilegt gleðiefni
öllum þeim íslandsvinum, sem með
hlutakaupum i þessu félagi, hafa
stutt að því, að siglingalegt sjálf-
stæði (slands er nú orðinn sannur
veruleikí.
“Gullfoss” tekið til starfa.
Sú fregn hefir borist vestur um
haf, að Suðurlandsskipið, sem
nefnist “Gutlfoss”, hafi komið til
fslands þann 26. febrúar sl., fermt
vörum til landsins.
Norðurlandsskipið, sem á að heita
“Goðafoss” er og langt til fullgjört,
svo að ætla má, að það verði bráð-
lega i förum milli landa, og er þá
félagið í fullri starfrækslu, nákvæm-
lega á þeim tima, sem upphaflega
var ákveðið.
Fjárlánið fengið.
Lántaka félagsins utanlands hefir
og gengið æskilega og samkvæmt
upphaflegum samningum, svo að
hægt er að greiða verð beggja skip-
anna að þeim fullgjörðum.
íslands hluthafar borga að fullu.
Hluthafar félagsins á íslandi hafa
þegar fyrir nokkru borgað að fullu
alt hlutafé sitt, sem er nokkuð á
fjórða hundrað þúsund krónur.
Vestur-íslendingar á eftir.
Það tekur íslands-nefndin fram í
bréfi til bankastjóra Th. E. Thor-
steinssonar, féhirðis Winnipeg-
nefndarinnar — nú nýkomnu hing-
að —, að sér “þyki leitt, að ekki
skuli ganga greiðar með innborgan-
ir á hlutafénu vestra, og verði hún
þvi enn á ný að biðja nefndina hér,
að gjöra alt, sem i hennar valdi
standi til þess að afborganir fari
reglulega fram einsog um var sam-
ið”.
í þessu sambandi óskar íslands-
nefndin þess, að hún megi gefa út
ávisanir á hlutasölu-nefndina hér
fyrir 4 þúsund dollars, sem borgist
15. apríl næstkomandi.
í tilefni af þessu hefir Winnipeg-
nefndin nýlega átt fund með sér, til
þess að ihuga umkvörtun og tilmæli
(slands-nefndarinnar. Á þeim fundi
var samþykt, að verða við tilmælum
(slands-nefndarinnar, I því fulla
trausti, að vestur-íslenzkir hluthaf-
ar reyni af itrasta megni að greiða
áfallnar hlutaborganir sinar til fé-
hirðis nefndarinnar hér, svo tím-
anlega, að féð verði til hans komið
fyrir 15. apríl næstkomandi.
öllum hlýtur að vera það ljóst, að
einmitt nú er fjárþörf Eimskipafé-
lagsins afar brýn, og vér megum
ekki skorast undan þeirri skyldu
vorri, að borga það af hlutafé voru,
sem vér erum frekast færir um að
greiða, og nú er fallið í gjalddaga.
(slands-nefndin hefir i samning-
um sinum öllum og fjárhagslegum
útreikningum algjörlega reitt sig á
hlýhug vorn til félagsins og gjald-
þol vort, til þess að standa í skil-
um, ekki siður en þeir, sem búsettir
eru á (slandi.
(slenzkir hluthafar hafa reynst
skilvísir. útlendir auðmenn hafa
staðið nákvæmlega við loforð sín
um lán til félagsins; og þeir, sem að
sérstöku smíði skipanna hafa unnið,
hafa einnig staðið við samning sinn
við félagið. Vestur-íslendingar einir
standa völtum fæti á sviði skilvís-
innar við félagið. Þess vegna send-
ir stjórnarnefnd félagsins hingað
hverja umkvörtunina á fætur annari
og þess vegna hefir hcnni hug-
kvæmst það ráð, að senda á oss á-
vísan fyrir nokkrum hluta þess fjár,
sem átt hefði fyrir nokkru að vera
i hennar höndum, en hefir til þessa
tíma ekki greiðst.
í raun réttri stendur málið hér
vestra þannig, að ýmsir þeir, sem
leyft höfðu, að láta rita nöfn sín
fyrir hlutakaupum, hafa enn ekkert
borgað í þeim hlutum, og sumir
beint út tjáð sig fráhvorfna kaupun-
um; aðrir eru ekki finnanlegir, svo
tilkynninga-bréf, sem þeim eru send
koma ekki til skila, en mennirnir
gefa sig ekki fram til greiðslu á af-
borgunum sem þeir skulda.
Nýjir hluthafa óskast.
Af þessu leiðir, að um 25 þúsund
króna virði af hlutum þarf enn að
seljast hér vestra, svo að fullnægt
verði óskum íslends-nefndarinnar,
og til þess verða nýir hluthafar að
bætast félaginu.
Alvarleg áskorun.
Winnipeg-nefndin skorar þvi hér
með alvarlega á alla þá hluthafa,
sem ennþá eiga ógreiddar afborgan-
ir á hlutum þeirra, að þeir nú reyni
af ítrasta megni, að sinna kröfum
félagsins og þörfum, með því að
greiða áfallnar afborganir af hlut-
um þeirra til féhirðis vors hér, svo
timanlega, að hægt verði að mæta
4,000 dollara ávisaninni þann 15.
april næstkomandi.
Sömuleiðis óskar nefndin, að
þeir, sem unna stofnun félags þessa
og finna sig efnalega færa til þess
að styrkja það, vildu gjörast hluthaf-
ar í félaginu sem allra fyrst, og að
senda hlutapantanir sínar með af-
borgunum til féhirðis nefndarinnar
hér.
Hlutabréf félagsins nú útgefin.
Látið Skal þess getið, að nýkomin
eru hingað vestur lögformleg hlut-
eignarbréf til allra þeirra, sem bún-
ir voru að borga hluti sína að fullu
svo tímanlega, að féð væri komið í
umsjá stjórnarnefndarinnar i Rvík
við árslokin síðustu. Framvegis
verða hluteignarbréfin send til
hluthafa hér eins ört og fullborgan-
ir frá þeim koma i hendur stjórnar-
nefndarinnar í Reykjavik.
Winnipeg, 1. marz 1915.
B. L. Baldu’inson.
Mœling hitaeininga.
Uppfinding Thorbergs Thorvalds-
sonar, prófessors við háskóla
Saskatchewan fylkis.
1 febrúarheftinu af Journal of the
American Chemical Society er prent
uð grein ein, sem hlýtur að hafa
mikla þýðingu fyrir allar efnafræð-
is rannsóknir, og er einn af höfund-
unum herra Thorbergur Thorvalds-
son, sem nú er prófessor við háskól-
ann í Saskatchewan.
Um það, hvað mikilsvirði þessi
uppgötvun Th. Thorvaldssonar sé,
geta menn ráðið af ritdómi Dr. N.
S. Davis við háskólann í Manitoba,
í blaðinu The Manitoban.
Dr. Davis farast þannig orð:
“Til þess að geta metið, hve mik-
ils virði þessi uppgötvun sé, þarf
fyrst að gjöra mönnum það ljóst að
í mörg ár hafa efnafræðingar um
allan heim verið í vandræðum hin-
um mestu, að mæla einingar hitans.
I Vísindamenn á Þýzkalandi komust
að alt annari niðurstöðu en vísinda-
menn á Frakklandi eða Rússlandi.
Og oft var það, að ef að þeir reyndu
aftur að endurtaka hinar sömu til-
raunir sínar, þá komust þeir að alt
annari niðurstöðu, en þeir höfðu
sjálfir fengið rétt áður. Varð úr
þessu glundroði mikill og óvissa.
Hvar, sem þessar tilraunir eru
gjörðar, þá eru þær allar komnar
undir því, að finna rétt hitastig á
hitamælana. Hnífréttir hitamælar til
þessa eru lögákveðnir (standard-
ized) í Frakklandi, Þýzkalandi og
nú seinast i Bandaríkjunumá skrif-
stofum þjóðarinnar, sem stjórnin
hefir eftirlit með, og eru þeir seldir
háu verði. Efnafræðingar hafa bor-
ið fullkomið traust til þeirra. Það
var sem heiðindómur og óhæfa, að
hafa hinn minsta grun á verkfærum
þessum.
Thorvaldsson gjörði nú margar
tilraunir eða mælingar, er voru ná-
kvæmari, en nokkrar mælingar, sem
áður hafa verið gjörðar, en komst
að fullri vissu um, að niðurstaðan
var óskiljanleg og óskýrandi, nema
þvi að eins, að hinir lögboðnu
frönsku og þýzku hitamælar væru
rangir eða ónákvæmir. En h;.nn lét
ekki hér við staðar nema, heldur
fann hann upp alveg nýja aðferð til
mælinganna, eða hvernig hitamælar
þessir skyldu gjörðir. Og þegar
hann fylgdi þessari hinni nýju að-
ferð sinni, þá fyrst gat hann gjört
nákvæmar mælingar, sem ekki
skeikuðu.
“óðara var farið að nota þessa
nýju aðferð hans, og urðu menn
þess þá visari, að við það skýrðist
margt, sem hafði verið óskiljanlegt
áður. Og það er meira: Það er eins
og þetta sé byrjunin á algjörðri bylt-
ingu á nýrri tíma “Thermo-Chem-
istry”.
“Dr. Thorvaldsson er fæddur á
íslandi, og kom ungur hingað til
Canada. Hann gekk á Wesley Col-
lege í Winnipcg og varð Batchelor
of Arts árið 1906- Fór hann síðan
til Harvard háskóla við Boston,
Mass., U.S.A., og varð þar Doctor í
heimspeki árið 1911, og tók að verð-
launum Sheldon Travelling Fellow-
ship. Næstu tvö árin fékst hann við
nám á Englandi og Þýzkalandi. —
Árið 1914 fór hann til Harvard aft-
ur, og tók að vinna þar í félagi við
Prof. T. W. Richards við það, að
halda áfram rannsóknum í Thermo-
Chemistry, og árangurinn af rann-
sóknum þessum er sá, sem getið er
um hér að ofan.
“Nýlega hefir prófessor Richards
við Harvard háskóla skrifað hon-
um, að allir þeir, sem hjá sér lærðu,
væru að fást við rannsóknir þessar,
og gat Thorvaldsson þess við rit-
stjóra blaðsins Phoenix í Saskatoon,
að ef þessi aðferð hin nýja reyndist
vel, þá mundi hún víða verða upp-
tekin, því hún væri létt numin og
handhæg.
Joffre yfirhershöfðingi Frakka,
Menn eru nokkuð farnir að kynn-
ast honum, þessum þögúla, ötula og
varkára, en stálharða hershöfðingja
Frakka. Sumir líkja honum við
Napóleon gamla. En þeim er eigin-
lega ekkert sameiginlegt, og hern-
aðaraðferð þeirra er svo ólík, sem
nokkuð getur verið. Napóleon hefði
aldrei barist einsog Joffre gjörði við
Marne og Aisne. Einfeenni Napóle-
ons voru þau, að koma óvinum sín-
um að óvörum, ráðast á þá þar, sem
þeir áttu ekki von á neinni árás. —
Það er nú orðið ómögulegt. Flug-
mennirnir sjá nú úr lofti ofan, hvar
herskararnir fara og geta i tækan
tima gefið vinum sínum vitneskju
um það, hvcrt þeir stefni. Allir eru
því viðbúnir.
Nú snúast herflokkarnir hver um
annan, og hver veit af öðrum. öll
striðsaðferð er breytt orðin. Joffre
sést varla nokkurntíma á hestbaki,
einsog Napóleon, en meirihlutann
af degi hverjum er hann í hrað-
skreiðum mótorvagni, frá einum
enda fylkinganna til annars, og öku-
maðurinn dugir honum sjaldan
lengur en hálfan daginn, þá verður
annar að taka við. En þegar hann
er ekki á ferðinni, j)á situr hann yf-
ir landabréfum inni i bóndabæ ein-
hverjum eða í hlöðu, eða í ein-
hverri skotgröfinni að baki her-
deilda sinna, og með honum heill
hópur aðstoðarmanna hans og hers-
höfðingja. Þar hafa þeir kortin á
stórum borðum og merkja þar á með
prjónum hverja hersveit sína og ó-
vina sinna. Þangað liggja svo raf-
þræðir frá öllum herdeildunum, og
nú færa þeir til prjónana með flögg-
in, einkum ef bardagi er; og vilji
þeir láta eina eða tiu herdeildir
færa sig til og ráðast á óvinina, þá
senda þeir skipanir með rafþráðum
eða loftskeytum til foringjanna, og
þegar deildin er komin á nýjan stað,
þá er prjónninn sá fluttur á kort-
inu. Þarna veit Joffre á hverri mín-
útu hvar hver einasta deild þessara
2 millíóna Frakka er á liinum langa
vígvelli, og þurfi hún hjálpar við, þá
er hjálpin komin á stað á sömu mín-
útunni frá sveitum þ eim,sem eru á
bak við þá, sem eru i skotgröfunum.
Aldrei má Joffre fara svo langt frá
þessum stöðvum, að hann geti ekki
innan fárra mínútna fengið fregnir
um það, ef að eitthvað sérlegt bæri
við, eða ef að Þjóðverjar gjörðu
skyndilega áhlaup. Napóleon átti
hvorki kost á jafnskjótum sendiboð-
um og rafmagnið eða loftskey.tin
eru og ekki heldur á öðrum eins
njósnarmönnum og flugmennirnir
eru, sem heita mega altsjáandi eða
alskygnir. — Það eitt er líkt með
þeim báðum, að Joffre er heldur
smár maður og feitur nokkuð, eins-
og Napóleon var á fyrri árum. Er
það nokkuð einkennilegt, að flestir
hinir mestu hershöfðingjar heims-
ins hafa verið smáir menn, svo sem
Alexander mikli, Gengiskan, Atli
Húnkonungur, Genseric, Tamerlan,
Pipin litli — voru allir litlir vexti
og sumir haltir.
Joffre er enginn hégómamaður og
hirðir ekkert um lofgjörð blaða-
mannanna; honum er meinilla við
allan vind og blástur; hann er ekk-
ert gefinn fyrir að sýnast. Honum
er alveg sama, hvort hann er hafinn
upp til skýjanna, eða hann er atyrt-
ur og skammaður. Hann fyrirlítur
orðróminn. Það sem honum er ant
um, er að gjöra skyldu sina og vera
að gagni.
En þó að hann skifti sér ekkert af
því, sem um hann er sagt, þá lítur
hann eftir öðrum og hlustar á leið-
beiningar annara, og er sérstaklega
kurteis. Hann er mjög vandlátur að
því að öll fyrirtæki séu vel hugsuð
út í æsar, hvert eitt einasta smáat-
riði; og einmitt fyrir það hefir hon-
um aldrei verið “á kné komið”.
Hann er þjóðveldismaður og fri-
múrari.
Það, sem hann fyrst lagði mikl»
áherzlu á, var það, að fá góða fyrir-
liðasveit (gencral staff). Er sagt að
hann hafi hina skörpustu og gáfuð-
ustu fyrirliða, sem til eru á Frakk-
landi, og hlýða þeir honum orða-
laust og tafarlaust. Alla pólitík hef-
ir hann þverbannað í herbúðunurm.
Og beztu hershöfðingjar hans og að-
stoðarmenn eru andstæðingar hans
i pólitík. Mest traust ber hann til
hershöfðingjanna De Castelnau og
Pau, hins einhenta. Fimm yfirhers-
höfðingja rak hann undir eins og
hann tók við yfirstjórninni og fjölda
annara, sem höfðu fengið stöðu sina
•fyrir fylgi hinna pólitisku flokka.—
Hann vildi ekki taka í mál, að hafa
þessa inenn.
Uppgangur Joffre.
Hann varð baccalaureus (Batche-
lor of Science) 16 ára gamall; 17 ára
gamall fór hann á fjöllistaskólann.
Þá koin striðið 1870. Fékk hann þá
þegar orð á sig fyrir framkomu sina
og var gjörður að undirforingja;
síðan var hann látinn fara að byggja
víggirðingar. Um Parísarborg var
hann látinn starfa að víggirðingum
og likaði Mac Mahon hershöfðingja
það svo vel, að hann gjörði hann að
kaptein, þcgar hann var 22. ára. Úr
þvi fékst liann mest við þetta starf,
og tókst svp vel að byggja varnar-