Heimskringla - 04.03.1915, Blaðsíða 5

WINNIPEG, 4. MARZ 1*15.
HEIMSKRINGLA
Bl-A. 5
• •
Vér afgreiöum yöur fljótt og greiöilega
og gjörum yöur í fylsta máta ánægöa.
Spyrjiö þá sem verzla viö oss.
THE EMPIRE SASH AND DOOR C0„ LIMITED
Phone Main 2511 Henry Ave. East Winnipeg
Spánnýr
Vöruforði
vigi i hinum mörgu nýlendum
Frakka, að hann fór að verða hrædd
ur um, að hann myndi aldrei annað
gjöra, það sem eftir væri æfi sinn-
ar, en framar öllu öðru langaði hann
til að stýra herliði.
Loks var honum falið það fyrst í
Cochin China (Suður-Kina), og síð-
an í Soudan i Afriku, og fórst hon-
um hvorttveggja vel. Síðan varð
hann prófessor i þessari aðalfræði-
grein sinni, vélafræði og víggirðing-
um, og kendi á hcrmannaskólanum
í Fontainebleau, skamt frá Paris og
munu víst fáir lærisveinar hans þar
hafa ætlað það, að hann myndi sið-
ar verða yfirhershöfðingi yfir öllu
herliði Frakka og mest metinn allra
manna á Frakklandi. Hann er svo
blátt áfram og hrokalaus, og laus
við alla tilgjörð og spjátrungshátt;
þess vegna var hann i litlu afhaldi
hjá fínu frúnum og dansmeyjunum.
Hann var ekki þeirra maður. Hann
var hermaður og vísindamaður um
leið. Og hann skildi hermennina
svo vel og vissi, hvað hann gat
heimtað af þeim, óbreyttu liðs-
mönnunum. Hann er stuttorður og
fáorður, og sem dæmi þess er ávarp
hans til hermannanna i Marne bar-
daganum mikla og langa. Það er á
þessa leið: —
“Þér verðið að deyja, heldur en
að hopa undan. Löðurmenska þol-
ist ekki".
Þetta er mjög ólikt þvi, er Napó-
leon ávarpaði hermenn sina, sem
að vísu ætíð var einkennilegt og
bar vott um frábæra vitsmuni. Þau
voru skáldleg, ávörpin hans, en æf-
inlega full af stóryrðum og fagur-
gala.
Menn þektu Joffre svo sem ekk-
ert, þegar hann tók við yfirher-
stjórn og fáir til þess að gjöra höfðu
heyrt hann nefndan. Þegjandi hafði
hann uunið og starfað öll þessi ár.
Nú eru menn farnir að geta sér
til þess, að Frakkar muni að stríð-
inu loknu taka sér konung eða keis-
»ra, annanhvorn þeirra: Albert
Belgakonung eða Joffre. En fyrst og
fremst er það óvist og svo hitt, að
líklega kærir sig hvorugur um það.
BÆKUR.
Hreinasta furða er það, hvað ís-
lendingar hér halda út að koma
bókum á markaðinn, öðrum eins
örðugleikum og þau fyrirtæki eru
þó bundin. Fyrst eru kaupendurnir
hér fáeinar hræður, og fer altaf
fœkkandi eftir því, sem lengra lið-
■r, jafnvel meðal eldri kynslóðar-
innar. Auk þess feikna annmörk-
nm háð öll viðskifti, sem yfir liafið
liggja, hvort heldur að sækja heim
prentun eða sölu. En prentun ókleyf
hér vegna dýrleika, þó verra verk en
heima. Þá er ægilega þreytandi staut
við alla útsendingu með prívat bréf-
um til ótal manna, meir og miður
kunnugra, til áheits um aðstoð við
útsöluna. Gengur næst kosninga-
hríð að fyrirhöfninni til, en stendur
að eins margfalt lengur. Ekki er að
ræða um útgefendur; heldur verður
hver höfundur að standa útgjalda-
strauminn af sinum andans afurð-
um. En svo er hvergi hjá siðuðum
þjóðum. Hitt hefir að eins til viljað,
að efnarýrum hefir verið “hjálpað”
af fjáðari vildarmönnum, vanalega
þá að eins með láni fyrir kostnað-
inum. Fyrir alla armæðuna fær höf-
undurinn stundum borgaða prent-
un, pappír og burðargjald, oft eftir
æði langan tíma; stundum ekki
nema nokkurn part af “útlögðum
eyri”. Ritlaun eða laun fyrir ómök
i útgálfunnar þágu fást aldrei.
Tveir hafa þó enn á ný lagt á vað-
ið (eða vaðleysuna).
• • •
/. Þorskabitur.
Eg minlist fyrir ekki als löngu á
ritlinga eftir tvö af skáldunum okk-
ar, St. G. St. og Þ. Þ. Þ. — Nú er sá
þriðji fram kominn: Þorskabítur;
alkunnur orðinn af Ijóðum sínum
fyrir fáum árum, og uppáhald eink-
um frjálslyndra alþýðumanna. Er
útgáfa þessi gjörð að tilhlutun Borg-
firðingafélagsins, er stendur straum
af verkinu (prentun og útsölu), og
leggur féð fram; — þó að eins að
láni léð. Er útgáfan gjörð heima, og
hefir verið rúmt ár á leiðinni frá
því handrit var heim sent; sjálf-
sagt meðfram stríðinu að kenna. —
En dágóður er líka frágangurinn,
þegar bókin kemur, bandið snoturt
og prentun þokkaleg. Gallinn helzt
sá, að prentið er of smátt. Verður
bókin þvi bæði of lítil í sniði, og
nær ekki heldur viðunandi þykt;
því pappirinn er þunnur.
Það er tæpast hægt að segja, að
Þorskabítur sé mjög einkennilegur
höfundur, þótt víða sé hann snjall-
máll. Virðist hann einkum hafa
orðið fyrir áhrifum af þeim Stgr.
Thorsteinssyni og Þorst. Erlings-
syni, einnig Gröndal. Skoðanirnar
alveg samstæðar við skoðanir Þor-
steins. Hefir þó óvíða náð þeim létt-
leik í meðferð, sem Erlíngssyni var
gefin; ekki heldur hinum hrífandi
liáðblæ hans, né inargbreytni. Brag-
arhættirnir eru mestmegnis algeng-
ir átta linu bragarhættir.
Efnið i ljóðunum yfirleitt er á-
deilur á trúar-þröngsæi og rangan
þjóðfélagsanda. Auk þess mikið af
hugleiðingum als konar. Fagrar lýs-
ingar á stöku stað, en fátt um sterk
áhrif. Mörg erfiljóð; og eru þau yfir-
leitt bezt gjörð. Skal þar einkum til-
tekið erfiljóðið eftir Árna hrepp-
stjóra á Oddstöðum; afbragð að
öllu leyti, efni, hljóm og orðalagi.—
Ástaljóðin hefir höfundi mistekist
mcð, í samanburði við önnur efni.
Hugfrelsi og hreinskilni skín út
úr hverju ljóði, og þó fyrst og síð-
ast: skynsemi. En talsverður ágalli
er það, hvað höfundur er langorður
víðast. Slikt hefir einkum loðað við
ýms alþýðuskáld. Sárfá kvæðin hafa
eiginlega lyfting í sér fólgna. En
hljómurinn er ágætur, rétt alstaðar,
og orðalagið snjalt og smellið. Á
stöku stað verður þó vart við gam-
aldags alþýðublæ á máli, til óprýði.
Mjög óviða fyndni. Þó bregður
henni fyrir. T. d. að nefna kvæðið
“Himnaförin”.
Yfirleitt mætti vafalaust segja það
með jöfnum rétti um Þorskabít, sem
sagt hefir verið um St. G., að ljóð
hans séu fremur snjallar ritgjörðir
og lýsingar i stefjum, heldur en eig-
inleg orðamálverk. Má vafalaust
segja það um Þorskabít um fram
flesta okkar menn eystra sem vestra,
að skáldskapur hans sé skynsemis-
ljóð (sbr. skynsemistrú).
En þó ljóðasafn þetta heri, ef til
vill, eigi í sér mjög mikið af skáld-
skap í allra hæstu merking, þá er
liinú óneitandi: Bókin er sómi is-
lenzkum alþýðumönnum, hvar sem
hún fer; og Þorskabítur lnngbezta
skáld íslenzkt vestan hafs af þeim,
sem engrar skólagöngu nutu (og
þótt miklu fleiri væru taldir), —
að einum undanteknum, Stefáni G.
* ¥ *
II.
Þá er nú sira Rögnvaldur með
ferðalýsingar sinar. — Það er oft
eins og rauð dula sé hrist framan i
naut, ef einhverju er haldið á lofti
eftir Únítara, ekki þá sízt, ef Úni-
tara-prestur á i hlut. Hefir þau áhrif
á allan földa lútherskra hér. Meðan
þessar lýsingar komu út í Heims-
kringlu, varð eg þess þó var, að
fjölda fólks af lesandi kynslóðinni
(sú yngri vitanlega undanskilin)
likaði greinarnar mætavel; saknaði
þeirra, þegar höfundurinn varð að
hverfa frá blaðinu, og þær hættu
að koma út Hér áttu hlut að lúth-
erskir sem aðrir. Bendir á ,að eitt-
hvað hafi verið við þessar frásög-
ur.
Eg hefi lesið ekki svo mjög fáar
ferðalýsingar, að öllu samanteknu.
Einkum enskar, þýzkaf og danskar
frá íslandi. Svo frá ýmsum öðrum
löndum og álfum, á þeim fáu mál-
um, sem eg skil (sumar þá þýddar
af öðrum tungum); þar í bækur
þeirra Stanleys, Nansens og Hed-
ins. Flest á islcnzku i ferðasögu-
formi nú siðari árin, hvort heldur
bækur eða blaðagreinar; hér um
heimferðir, heima úm utan- og
hingað-ferðir, svo og innanlands
beggja vegna (þar á meðal frásagan
um veitingar á “heimili” allra
“hjóna” í Álftavatns-, Mountain- og
Argyle-bygð (i Lögbergi), — sem
ágætt þótti, helzt þó auðvitað “hjón-
unum” sjálfum; einnig umgangs-
lýsingar búförumanna, svo sem Sig-
urðar alþýðukennara Þórólfssonar
og Þórhalls bibliulesara Björnsson-
ar milli góðbænda um sláttinn
heima; “Kring um Manitobavatn”;
og svo síðast en ekki sízt ferðasög-
ur þeirra Sigfúsar Pálssonar, Arin-
björns og Aðalsteins). Þetta gjörði
nú talsverðan búnka á borði. Segi
eg það þó sizt mér til miklunar; því
margir hafa lesið hundrað sinnuni
meira. Hitt er annað, að enga ferða-
sögu hefi eg hitt enn, betur ritaða
að vissu leyti, en þá, sem hér er um
að ræða. Víða meiri fróðleikur,
sumstaðar fegra mál i frásögn, all-
viða lýsingar ýtarlegri og frá greint
fleiru. En þá er það, að ljósari sjón
á því, sem við er Iitið, hefir ekki
fyrir mér orðið; einkum þó djúp-
hyggja fágæt og fegurðartignun,
bygð á traustri og vel græddri sögu-
og bókmenta-þekking. Sést þetta
ekki sízt í frásögninni af Lundúnum
og lýsingum Norðurlanda. Ekki
fljota mannúðarmálin ofan á; en vel
verður þeirra þó vart undir í
straumnum, svo sem i “Húsunum á
eyðimörkinni”. Þjóðrækt og þjóð-
ernis- (Norðurlanda-) -rækt skín
út úr allri bókinni. Ekki sýnist höf-
undur leggja neitt kapp á, að sýna
lesendum einstaklinga (merkis-
menn) ofan í kjölinn. En þau tök,
sem hann tekur þá, virðast vera:
glögg skil á aðaleinkcnnum þeirra.
Svo er a. m. k. um þá, sem mér eru
kunnir. — Ekki virðist höfundur
leggja sig fram um aðfinslur eða i-
högg við menn. Fremur samhygðar-
tónn hvar sem farið er.
Frásögnin er létt, fjörug og víða
fyndin; bregður fyrir háði, svo sem
um “þá bláklæddu’. Verður bókin
því miklu læsilegri, heldur en ef
bláköld alvaran færi þar sifeldan
þembing. — Orðaval er sumstaðar
einstakt, sem á var minst í Heims-
kringlu fyrir nokkru. Efast eg um,
að almenningur gjöri sér fulla
grein fyrir gildi sliks orðalags, og
taki það sem .skyldi til fyrirmyndar.
Það er auðséð, að höfundur lætur
sér ant um málskjarna og málstign,
reynir af alefli að ná sem bezt stilt-
um tökum i þeim efnum.
Eg finn ekki, að neitt sé ofmælt,
þótt eg láti í ljós þann huga rninn,
að ferðalýsingar þessar séu ein
bezta bók íslenzk, er út hefir komið
nýlega. Set hana næst postillu Jóns
Bjarnasonar af Vesturheims-bókum
(islenzkum) i óbundnu máli. Tel al-
víst, að höfundurinn geti orðið með
hæstu bókmenta-tindum, ef hann fer
að gefa sig af alhug við þeim efn-
um. Lakast, að hann skuli þá ekki
njóta sín meðal langt um fjölmenn-
ara lesendaliðs, heldur en islenzki
hópurinn er.
Þorsteinn Björnsson.
Bréf frá Thor Blöndal.
Salisbury Plain, 28. jan. 1915
Kæri Skaptason! —
Það hefir dregist fyrir mér, að
senda þér línu siðan eg kom til Sal-
isbury Plain, og átt þú það þó skilið
að heyra frá mér, fyrir að senda
mér “Kringlu” gömlu með svo góð-
um skilum; eg fæ hana oftast viku-
lega, og er það allgott, þvi langt er
á milli.
Það eru nú ekki margar fréttir
héðan af sléttunum annað en það,
að hér hefir verið versta hundaveð-
ur alla heilu tíðina sem við höfum
verið hér. Við höfum verið á eilíf-
um flutningi fram og til baka um
slétturnar, og erum við nú í sein-
asta plássinu, sem við verðum i
á Salisbury Plain, þvi að við höf-
um nú fengið skipun um, að vera
tilbúnir að fara frá Englandi á
mánudaginn; en ekki veit eg neitt,
hvort við förum til Frakklands, eða
á einhvern annan stað, þar sem
mest þarf við; en þó er liklegt, að
það verði Frakkland. Og er það oss
sannarlega velkomið að losna héðan
Allir eru því nú glaðir, og ólmir, og
hafa bölvað minna nú í siðastliðna
tvo daga en áður, — þótt að rigndi.
Við höfum alls verið á fjórum
stöðum síðan við komum á Salis-
bury Plain. Pon Farnu var okkar
fyrsti staður og lifðum við þá i
tjöldum, og var jiað hundalíf, því
að alt af rigndi þar dag og nótt. Það
var stundum þurt á kveldin, þegar
við gengum til hvilu; en vanalega
rigndi einhverntima nætur og vökn-
uðum við oft við það, að það lak of-
an á hausana á okkur, og urðum
við þá að vefja okkur i segldúk eða
hverju öðru, sem við náðum i. Þvi
að þetta voru sumartjöld, sem við
vorum í, og voru þau ekki vatns-
held. Siðan vorum við fluttir til
Bulford og voruhi við þar i smáhús-
um, sem voru bygð fyrir herinn;
þar höfðum við það gott; það voru
mörg smáherbergi í hverju húsi, og
vorum við 8 í .hverju þeirra, og við
höfðum þar eldivið, svo okkur leið
þar vel.
Við höfum gengið hart fram i her-
æfingum, og hefir það ekki ætið
verið sem skemtilegast, þvi að aur-
inn og bleytuna veður maður þar í
hné á mörgum stöð'um. En dreng-
irnir hafa þolað það alt vel, og þeg-
ar heim kom, verið glaðir og skemt
sér vel.
Við höfum haft mjög lítil veikindi
í okkar herdeild, og er það furða,
því að menn eru blautir í gegn allan
daginn, og verða oft að fara i blautt
á morgnana. Mitt aðalverk er að sja
um, að menn gangi ekki með of
langt hár, því að það hefir oft illar
afleiðingar, þar sem margir búa
saman; og stend eg þar vel i stöðu
minni. En heyrt hefi eg, að eg eigi
að gefa upp þá góðu atvinnu og i
staðinn fá að keyra motor-ambu-
lance, þegar við komum til Frakk-
lands, þvi mest af hestum okkar hef-
ir verið tekið frá okkur og við feng-
ið mótor-vagna í staðinn, og eru
þeir mikið betri.
Canadiskum hermönnum hér hef-
ir verið gefið mikið fri til að fara
heim til átthaga sinna, og öðrúm til
að sjá sig um, og hafa þeir víst haft
góða skemtun af. Eg hefi nú verið
þrisvar sinnum i London og i fyrstu
tvö skiftin hafði eg 4 daga í hvert
sinn, og skemti eg mér vel; fór um
þessa stóru borg eins mikjð og eg
gat, sá alla helztu staði, sem þar eru.
En i siðasta sinnið var eg sendur
inn á eitt sjúkrahúsið þar til upp-
skurðar við varicose veins, og var
eg þar i 3 vikur. Þetta var um jólin,
svo að á jólunum var eg á sjúkra-1
húsinu og var eins vel af þar og
þótt að eg hefði verið á Salisbury
Plains. Eg var á sjúkrahúsi, þar sem
ekki eru nema hermenn, og eru það
mestmegnis menn, sem særðir voru
i striðinu. Eg kyntist mörgum þeirra
og eru jieir flestir ^góðir drengir, og
marga er hægt að finna i þvi liði,
sem hafa haft góða stöðu á friðar-
tímum, ekki siður en í canadiska
hernum.
Margar hroðasögur höfðu þeir að
segja úr striðinu, og voru margar
þeirra Þýzkum ekki til heiðurs; sér-
staklega, hvernig þeir fara með
fólkið, sem ekki tekur neinn þátt i
stríðinu, svo sem börn, kvenfólk og
gamalmenni, og segja þeir, að mörg
um hörðum manni hafi vöknað um
augu, að sjá þá meðferð, sem það
fólk hefir orðið að þola af hendi
þýzka hundsins.
Það var farið mjög vel með okk-
ur á sjúkrahúsinu. Jólin komu og
fengum við þá rnargs konar jóla-
gjafir, bæði frá blöðunum og öðr-
um. Konungur sendi okkur mynd
af sér og drotningunni, og eru nöfn
þeirra árituð. Fjöldi fólks kom að
sjá okkur þar, og hafði það nög af
tóbaki og öðru góðgæti að gefa okk-
ur. Eg þurfti aldrei að kaupa neitt
tóbak eins lengi og eg var á sjúkra*
húsinu. — Drotningin af Portúgal,
sein einu sinni var, kom einn dag-
inn að sjá okkur, og gaf hún hverj*
um box af góðum cigarettum. Svo
var Hall Caine gamli þar einn dag-
inn að sjá okkur, og talaði hann við
okkur alla. Honum þótti skrítið að
mæta íslendingi, og átti eg tal við
hann æðistund; hann veit meira um
lsland en nokkur annar útlcnding-
ur, sem cg hefi talað við, cnda hefir
hann skrifað um land vort 2 sögur.
— Það voru haldnar söngsamkoinur
fyrir okkur á sjúkrahúsinu, og var
mest til þess fengið fólk frá leikhús-
unum; það var vanalega þriðja
hvert kveld. Rikt fólk sendi bifreið-
ar sinar til að taka þá út fyrir
keyrslu, sem á fætur voru komnir;
og varð eg tvisvar fyrir þvi láni, að
keyra um borgina á þann hátt og
var það gaman. Eg kyntist mörgu
góðu fólki þar á sjúkrahúsinu, og
hefi þvi marga fleiri kunningja í
London en áður, og eg á mörg heim-
boð þar, sem erfitt verður að fá
tækifæri til að nota það, þvi mjög
er nú stutt, þangað til við förum
úr þessu landi. — Það sýnist, að
enska fólkið geti ekki gjört of mik-
ið fyrir hermenn sina.
Eg hefi ekki hitt neina cinn landa
i herbúðunum um langan tíma; en
eg er viss um að þeir eru allir þar,
sem einu sinni lögðu af stað. Mér
þótti vænt um að heyra hr. S. J.
Austmann taka í strenginn, þegar
verið var að gefa þær sögur út, að
sumir þeirra hefðu strokið, og veit
eg sjálfur, að i þvi er engin tilhæfa.
Fort Garry Horse eru nú i sömu
herbúðum og við, en ekki veit eg
hvenær þeir fara í bardagann.
Jæja, eg þakka þér fyrir blaðið
aftur, en ekki veit eg nú, hvernig eg
fæ það eftir þetta; en það verða ein-
hver ráð með póstinn. Utanáskrift
min er ennþá sú sama, sem verið
hefir. — Eg skal senda þér línu,
þegar eg get.
Thor Blöndal.
Kaupendur Heimskringlu.
eru vinsamlega beðnir, að geta þess
við auglýsendur, þegar þeir hafa
viðskifti við þá, að þeir hafi
séð auglýsinguna i Hkr. Það gjörir
blaðinu og þeim sjálfum gott.
AFURÐIR OG MATVÆU
EPLI 1 TUHNtíM
Baldwins $4.50 Spies $5.00.
HVEITI—Bezta tegund$5.0« upp 1
$3.25 100 pundin. Fyllilegra jafn
gott og Five Roses a'Ö lit.
VIDUR—Vit5 getum skaffaTJ allar
tegundir af Tamarak, Jack Pine og
Poplar. Hvert sem er i vestur-
landinu, og vit5 höfum æfinlega
nægar byrgöir.
KORN TIL FÓDURS—Bændur og
aörir geta sparaö sér peninga meD
því aö slá sér saman og panta
“carload”. Vert5 veröur 85c til 86c
busheli'ö, símiö eftir ver?5i. Skrifit5
eftir veröi á öllum matvælum. All-
ir ofangreindir prísar eru F.O.B
Wlnnipeg.
Sendið okkur bús afurði ykkar.
ViÖ seljum þær ykkur í bag, sölu-
laun aöeins 5 prósent
Ný egg 25c tll 30c dúsíniÖ;verö
gildir í 10 daga. Hirnini 12c tll 13c
pundiö. Fuglar í)c til tOc pundiö.
(án hausa og fóta) Knlkunnr 15c
og 16c pundio. Andir og GiPHlr 13c
og 14c pundiö (óverkaöar meö haus-
um og fótum). Smjðr No. 1 mótaö.
23c til 24c. Krukku smlör 21c tli
22c. No. 1 Dairy Bricks í krukkum
eöa kollum l«c tll lSc. Vegna þess
hvaö markaöurinn er óstööugur er
ráölegt aö bændur sendi afuröi sína
til markaös í umboði:
D. G. Mc BEAN CO.
241 Príncess SL, Winnipeg.
JOHN SHAW
VINSALI
(áöur ráösmaöur Hudson's Bay
Company’s Brennivíns deildar-
innar)
328 Smlth St., Wlnnlpefg, Man.
Gegnt nýja Olympia Hótelinu.
suöur af Walker leikhúsinu,
Winnipeg, Man.
Ný opnuö verzlun á ofangreind-
um staö og æskir eftior viöskift-
um yöar. VerÖ mjög ranngjarnt
Pantanir fljótt afgreiddar. Sim-
iö pantanir yöar. Sími Maln
4160
Póst pantanlr — Undirbúnings
veröskrá er nú til. SendiÖ eftir
ukeypis veröskrá. Allar Póst
Íiantanir eru vandlega og tafar-
aust afgreiddar. SendiÖ mér
eina pöntun til refnslu.
Hérna sjáið þér mynd af víkinga
skipinu þýzka Emden sem sökti
svo mörgum verzlunarskipum Bret-
lands og skipinu Australíumanna
Sidney sem loksins elti það upp og
svo af Von Muller, kapteini á Em-
den, sem æfinlegai sá um að menn-
irnir kæmust af skipunum áður en
hann sökti þeim, heiðarlegum og
hugprúðum þýzkum manni.
THE HMPEN
the: SVDtMEV
Símið pantanir.. . Sími Main
4160
™ Bættu útlit þessa Jakka og Vestis
með nýjum og fallegum buxum. Við höfum
einmitt það sem þú þarft, á réttu verði; meir
að segja, Tweed og “Worsted” buxur með
smekklegu sniði. Verð$2.00; $2.50; $3.00
til $5.00. Venjið yður á að verzla við:
WHITE & MANAHAN LTD. soo M.h sir»t