Kosningablaðið - 19.01.1934, Blaðsíða 1

Kosningablaðið
I. árgangur.
ísafjörður, 19. janúar.
1934.
Hin sanna umhyggja kratabroddanna fyrir
verkamönnum.
Nýjasta afhjúpunin á blekkingum kratabroddanna.
Samkv. fjárhagsáætlunum bæjarins eru alls lofaðar
30 þús. kr. úr bæjarsjóði til verkamannabústaða, en bæjar-
sjóður heflr goldið af því einar 2411 krónur.
í stað þess að sjóður til verkamannabústaða gæti nú
verið yflr 50 þús. kr., ef hið lofaða framlag hefði verið greitt,
er sjóðurinn nú aðeins 5 þús. krónur.
Formaður sjóðstjórnarinnar er Vilmundur Jónsson;
féhirðir Finnur Jónsson. Starfið er launað úr rikissjóði,
Hið ógreidda lofaða framlag sést hvergi í bæjar-
reikningunum.
Fyrsta löggjöfin um verka-
mannabústaði var staðfest af kon-
ungi 14. júní 1929, lög nr. 45,
(stj.tfð. 1929 A 2, bls. 164—167).
Svo verkafólk geti séð hags-
muni þá, sem þvf eru trygðir með
lögum þessum skulu hér tekin
upp 1.—4. gr. laganna:
-- íi' gr.
Stofna skal byggingarsjóð í
kaupstöðum og kauptúnum, til
þess að lána til ibúðarhúsbygg-
inga samkvæmt skilyrðum þeim,
sem lög þessi setja, enda hafi
verið færð rök að því fyrir at-
vinnumálaráðherra af 5 manna
nefnd i kaupstöðum og 3 manna
nefnd i kauptúnum, að þörf sé
slikrar opinberrar aðstoðar. Nefnd-
ir þessar skulu kosnar hlutbundn-
um kosningum af hlutaðeigandi
bæjar- eða sveitarstjórn.
2. gr.
Nú er stofnaður byggingarsjóður
samkvæmt 1. gr., og aflast hon-
um þá fé sem hér segir:
1. Ríkisjóður leggur i sjóðinn ár-
lega upphæð, sem svarar til
einnar krónu fyrir hvern ibúa
kaupstaðarins, i fyrsta skifti
1930.
2. Bæjarsjóður og sveitarsjóður
leggur í sjóðinn árlega upp-
hæð, sem svarar til einnar
krónu fyrir hvern íbúa kaup-
staðarins eða kauptúnsins, í
fyrsta skifti 1930.
3. Ennfremur getur sjóðurinn tek-
ið lán til útlánastarfsemi sinnar.
Lánin ábyrgist rikissjóður og
bæjarsjóður eða sveitarsjóður
í jöfnum hlutföllum.
Nú er kauptún aðeins hluti úr
hreppi, og skal þá tillagi sveitar-
sjóðs til byggingarsjóðs jafnað
niður á íbúa kauptúnsins, þá sem
gjaldskyldir eru til sveitarsjóðs,
eftir sömu reglu og útsvör.
3. gr.
Byggingarsjóður veitir lán til
byggingarfélaga, sem reist eru á
samvinnugrundvelli, til þess að
koma upp íbúðum fyrir félags-
menn sína.
Lán þessi skulu veitt gegn 1.
veðrétti 1 húsum og trygð með
veðskuldabréfi fyrir hverja íbúð,
er nemi *í fyrstu alt að 85% af
því verði, sem hún kostar upp-
komin, og ávaxtist og endurborg-
ist með jöfnum greiðslum, þannig
að árlegt gjald sé 6% af allri
lánsupphæðinni í 42 ár.
4. gr.
Byggingarsjóðurinn skal jafnan
vera í handbæru fé í banka eða
sparisjóði, þar sem ávaxta má fé
ómyndugra, að svo miklu leyti
sem honum er ekki varið til út-
lána“.
Með lögum um verkamannabú-
staði, staðfestum af konungi 8.
sept. 1931, er hinum eldri lögum
breytt og feld að öðru leyti inn í
texta hinna nýju laga, og eru þau
nú I gildi.
Aðalbreytingarnar eru þær, að
rlkissjóður leggur I byggingarsjóð
árlega upphæð, sem svarar til
tveggja króna fyrir hvern íbúa
kaupstaðarins, I fyrsta skifti 1932
(þangað til 1 krónu framlag). Bæj-
arsjóður eða sveitarsjóður leggja
I byggingarsjóð árlega upphæð,
sem svarar til tveggja króna fyrir
hvern fbúa kaupstaðarins eða
kauptúnsins, L fyrsta skifti 1932
(þangað tii lægra framlagið).
í lögunum frá 1931 er og svo
ákveðið, að ríkissjóður ábyrgist
lán byggingarsjóðs með baká-
byrgð hlutaðeigandi bæjarsjóðs
eða sveitarsjóðs (samkv. eldri lög-
unum bar ríkissjóði að ábyrgjast
lánin og bæjarsjóður.
Meðan löggjöf þessi var i und-
irbúningi, ætluðu kratarnir alveg
að rifna á meðan verið var að
athuga, hvernig henni yrði hagan-
legast fyrir komið. Alt ráðrúm til
að athuga og undirbúa málið átti
að vera fjandskapur gegn hinum
vinnandi stéttum; hin venjulegu
brögð „íhaldsins" um að vera á
móti öllum hagsbótum verkalýðs-
ins. „íhaldinu“ væri sama þótt
fjöldi íátæklinga biði bana eða
lamaðist andlega og iíkamlega
fyrir heilsuspillandi ibúðir. Það
væri glæpsamlegt að standa á móti
slikri löggjöf; hún þyldi enga bið
o. s. frv.
F.ngir gengu lengra f öllum
þessum hrópum og stóryrðum, en
Vilmundur og Finnur.
Það fór þvf vel á þvi, að þeim
var falin framkvæmd þessara mik-
ilsverðu laga fyrir verkamenn.
Hún hefir ekki tekist ólaglega
hjá þeim körlunum, eða hitt held-
ur.
1930 kom fyrst til kasta ísa-
fjarðarkaupstaðar, að leggja fram
fé i byggingarsjóð, samkvæmt hin-
um eldri lögum. Þegar kom til«ð
ákveða þetta framlag mælti Vil-
mundur Jónsson á þessa leið:
„Við jafnaðarmenn ætlum að sýna,
að við séum vinir og félagar
verkamanna. Við ætlum ekki að
leggja einfalt framlag I bygging-
arsjóðinn, ekki tvöfalt, ekki þrefalt,
heldur sjöfalt“.
A fjárhagsáætlun bæjarins 1930
var og lofað 15 þús. kr. framlagi
til verkamannabústaða.
En af því heflr enn
enginn eyrir verið
borgaður. Alt gert til
að sýnast og blekkja,
enda lágu þá fyrir bæði
bæjarstjórnarkosning-
ar og alþingiskosning-
ar. En þegar búið var
að hafa gagn af áhuga
og velvild fólksins til
þessa máls var alt
gleymt og grafið.
En það er ekki eingöngu á
þessu ári, sem þetta mikla nauð-
synjamál verkamauna, gleymdist,
nema þegar puntað var með þvi
upp á fjárhagsáætlun bæjarins, til
þess að geta náð sem mestum
útsvörum af bæjarbúum,semmarg-
ir létu þau af hendi með ljúfara
geði, þar sem þeim átti að verja
til framgangs nauðsynjamála.
Bæjarbúar hafa alls lagt fram
til verkamannabústaða:
1930 15 þús. kr.
1931 5 — —
1932 5 — —
1933 5 — —
Alls 30 þús. kr.
Þetta fé hafa bæjarbúar raun-
verulega greitt.
Til þess að uppfylla Iagaskyldu
slna um framlag til verkamanna-
bústaða, hefði bærinn þurft að
greiða um 2500 kr. á ári, þannig:
1930 c. 2500 kr.
1931 „ 2500 —
1932*) „ 5000 —;
1933 „ 5000 —
Og bærinn hefir með ákveðinni
fjárveitingu á fjárhagsáætlunum
lofað 30 þús. kr. framlagi, en af
því hefir bærinn aðeins greitt í
febr. 1932 (líkl. af framlagi 1931)
einar 2411 kr. En rikissjóður
greiðir 1933 sitt lögboðna fram-
Iag.
Lögboðið framlag af hálfu rlk-
issjóðs hefði orðið hið sama og
bæjarins til ársloka 1933 alls um
15 þús. kr.. en af þvl hefir rikís-
sjóður greitt 1933 2411 kr. eins
og áður er sagt.
Afleiðingin af því, að bærinn
ekki hefir greitt hið lofaða fram-
lag er sú, að rikissjóður hefir
heldur ekki greitt sinn hluta og
greiðir hann ekki að sjálfsögðu
fyr en bæjarsjóður greiðir sitt.
En hefði byggingarsjóður feng-
ið alt sitt lofaða framlag frá bæ
og ríki væri sjóðurinn nú orðinn
með vöxtum yfir 50 þús. kr. I
stað þess sem hann er í höndum
þeirra Finns og Vilmundar einar
5 þúsund krónur.
Meiri blekkingar við verkamenn,
munu hvergi finnast. Eins og
stendur mun þetta vera met hjá
þessum kratabroddum.
Samkv. lögum, sem kratarnir
kalla sitt eigið glansnúmer, er
verkamönnum trygt að geta feng-
ið lán til húsabygginga alt að
85% af byggingakostnaði sem
endurgreiðist með 6% i afb. og
vexti á 42 árum.
Þegar verkamenn bera þetta
saman við venjuleg Iánskjör geta
þeir séð, hve miklu þeir eru sviftir
með því að heftá og tefja hina
lögmæltu hjálp, sem þeir eiga
heimtingu á samkv. Iögum um
verkamannabústaði.
Áhugi þeirra Finns og Vilmund-
ar fyrir þessu nauðsynjamál verka-
fólks hérna á ísafirði hefir ekki
*) 1932 hækkar framlag bæjarsjóðs og
rikissjóðs upp I 2 kr. fyrir hvern bæjar-
búa, samkv. lögunum, eins og áður er
sagt.