Tíminn - 09.10.1941, Blaðsíða 2

398
TÍMIftN, fimmÉudaginn 9. okt. 1941
100. blað
Tvísöngur Sj állst.flokksins
L i s í s ,v ii i ii 8' i ii
Eftir Ásgeir Bjarnþórsson málara.
fpmirm
Fimmtudaginn 9. okt.
Þríbýlíð
„Fáir lofa einbýli sem vert
er“, er einhver vinsælasti máls-
háttur, sem til er á íslenzku. í
þúsund ár hefir þjóðin yfirleitt
átt kost á einbýli í heimilum,
og algerðu einbýli í landinu
sjálfu.
Á þessu varð breyting vorið
1940. Þá flutti hingað allfjöl-
mennur brezkur her og settist
hér að um stundarsakir. Þá
var komið tvíbýli í landinu.
Enn leið eitt ár. Þá fluttist
hingað her frá Bandaríkjun-
um og fékk hér samkomulag
um dvalarleyfi, þar til lokið er
yfirstandandi styrjöld. Þá var
komið þríbýli í landinu.
Slík sambúð, sem hér er um
að ræða, er ætíð erfitt mál. En
bæði íslendingar og Bretar hafa
reynt að stilla í hóf um á-
rekstra að flestu leyti. Eitt sinn
höfðu nokkrir brezkir liðsmenn
hengt upp gamalt og rifið ís-
lenzkt flagg á birgðaskemmu
sína. Þetta særði íslendinga,
sem urðu varir við tiltækið.
Bretar leiðréttu skjótt þessa
yfirsjón og báðu velvirðingar
vegna þeirra undirmanna, sem
hlut áttu að máli. Nú hefir
vandi borizt til handa íslend-
ingum. Á nokkrum stöðum hafa
miður vel uppaldir unglingar í
Reykjavík gert tilraun til að
sýna erlendum liðsmönnum ó-
kurteisi. Slíkt er hið mesta
glapræðisverk. Sambýli fer illa
nema ef jafnan eru gerðar it-
rustu ráðstafanir til að virða
mannréttindi og þjóðernistil-
finningu mótbýlismannanna.
Allar vonir okkar íslendinga um
að fá sæmilega lausn á tvíbýlis-
og þríbýlismál okkar, er sú, að
virða til fulls rétt annarra og
láta ekki ganga á sinn hlut.
Það er mikil nauðsyn, að for-
eldrar og kennarar brýni það
fyrir börnum og unglingum í
bænum, að sýna útlendingun-
um fullkomið hlutleysi, láta
herinn með öllu afskiptalaus-
an, og forðast að gera nokk-
uð sem særir þjóðernistilfinn-
ingu hinna aðkomnu manna.
Þeir finna til fyrir sínu landi og
sinni þjóð — eins og við fyrir
málstað og sæmd íslands.
íslendingar hafa gert ýmsar
skynsamlegar ráðstafanir til að
forða frá sambúðaróhöppum,
en eiga þó meira eftir. Þegar
það kom í ljós í fyrrasumar, að
sumir ensku hermennirnir og
margir íslendingar drukku hið
sterka áfengi, sem hér var til
sölu, sér til skaða, og almenn-
ingi til leiðinda, þá var tekin sú
leið að skammta áfengi. Með
því tókst að nokkru að hindra
áfengissölu til útlenda liðsafl-
ans, en tilraunin gafst að öðru
leyti miður vel. Þá var áfeng-
isbúðinni lokað og Hótel Borg
ekki látið hafa vínveitingar.
Þetta bar góðan og æskilegan
árangur og verður vafalaust
haldið áfram sölubanni meðan
stríðið varir. En nú reynir á
mótbýlismennina. Bæði enska
og ameríska setuliðið hefir á-
fengi um hönd. Nokkur hætta
er á að einstaka undirmenn í
setuliðinu láti íslenlinga fá á-
fengi, gefins eða til sölu. Reyn-
ir nú á þegnskap yfirvalda
hersins. Þeir munu hafa fullan
vilja á að láta ekki mennina
gerast leynivínsala. Þeim er
mikil þegnskaparskylda að
standa þar vel á verði sín meg-
in, eftir að íslendingar hafa
fyrir sitt leyti byrgt vínbrunn-
inn. Málstaður íslendinga er
hér öruggur og sterkur. Þeir
eiga að hegna hverjum íslend-
ing, sem kemur ölvaður frá
mótbýlisfólkinu, og það á að
gera nauðsynlegar ráðstafanir
til þess, að þjóðin fái að fylgj-
ast með þeim skyssum, sem
kunna að verða í þessu efni.
J. J.
Sjálfstæðisflokkurinn hefir
undanfarið efnt til allmargra
útisamkvæma. Tvísöngur hefir
verið auglýstur sem helzta
skemmtiatriði.
Menn hafa e. t. v. ekki veitt
þ*i athygli, hversu táknrænt
þetta er fyrir Sjálfstæðisflokk-
inn. í öllu stjórnmálastarfi hans
er tvísöngurinn sterkasti þátt-
urinn. Hann syngur sitt lagið
við hverja stétt þjóðfélagsins.
Einu er haldið fram í dag, öðru
á morgun, í sama málinu.
Verkamönnum er sagt þetta og
bændum hitt.
Þessi tvöfeldni, þessi tvísöng-
ur, er ekkert broslegt fyrir-
brigði. Þvert á móti. Hér birt-
ist sorglegt tímanna tákn í ís-
lenzkum stjórnmálum. Þar sem
slkur tvisöngur hefir verið iðk-
aður annarsstaðar, hefir hann
fljótlega breyzt í grafarljóð yf-
ir lýðírelsi og heilbrigðujm
stjórnarháttum. Slíkar blekk-
ingar rugla dómgreind fólksins,
æsa stétt gegn stétt og espa
einstaklingana til ábyrgðarleys-
is í kröfum sínum. Þannig skap-
azt sú galdraþoka um þjóðmál-
in, að fáeinum mönnum getur
orðið fært að hrifsa völdin og
hafda þeim um skelð til að .
þjóna þrengstu hagsmunum
sínum á kostnað fjöldans. En
þegar augu fólksins opnast og
það sér allan leikaraskapinn og
blekkingarnar, missir það trúna
á lýðræöið og hefnir sín með
ólýðræðislegum aðferðum.
Sjálfstæðisflokkurinn stefnir
að þessu með starfsaðferðum
sínum, vitandi eða óvitandi.
Hér skulu nefnd nokkur dæmi
þessu til sönnunar.
Afurðaverðið.
í þinglokin í sumar kröfðust
tveir sveitaþingmenn úr Sjálf-
stæðisflokknum þess bréflega
af forsætisráðherra, að Páli
Zóphóníassyni væri vikið frá
formennsku kjötverðlagsnefnd-
ar, því að hann vildi ekki á-
kveða verðið nógu hátt. Strax
eftir að þessir menn voru komn-
ir heim byrjuðu síaþræðirnir að
titra um endilangt ísland af
símtölum þeirra og flokks-
bræðranna í öðrum héruðum.
Báru þeir saman ráð sín um
fundahöld til að heimta hækk-
að kjötverð. Á fundunum var
síðan samþykkt, að bændur
ættu að fá kr. 3.50 fyrir hvert
kg., en það svarar kr. 3.75 út-
söluverði.
Enginn vafi getur á því leik-
ið, að hér var um að ræða fyrir-
skipaða herferð af hálfu Sjálf-
stæðisflokksins.
En nú víkur málinu til kaup-
staðanna. Fulltrúi Sjálfstæðis-
flokksins í kjötverðlagsnefnd
krefst, að verðið á kg. sé tals-
vert neðan við kr. 3.00. Þegar
Séra Jakoh Jónsson:
Quðm. Daníelsson frá
Guttormshaga: Af jörð
ertu kominn. I. Eldur.
Þorsteinn M. Jónsson,
Akureyri 1941. Verð:
kr. 16 í bandi — 12 ó-
bundin. Bls. 280.
Þetta er fyrsta bindi af þrem-
ur, sem væntanleg eru. Margur
mun hafa beðið með óþreyju
eftir þessari bók, sökum þess,
að rithöfundarferill Guðmund-
ar hefir verið mjög eftirtektar-
verður. Þegar hann gaf út
fyrstu sögur sínar, var það auð-
séð,að hann hafði ekki náð fullu
sjálfstæði, en ritdómarar og al-
menningur voru nokkurn veg-
inn samtaka um að meta kosti
þessa unga manns og örva hann
til dáða. Hefir Guðmundur sýnt
það, að hann kunni að taka
hvatningu velvildarmanna
sinna og hefir tekið skarpar á
með hverri sögu. Stíllinn er lip-
ur og áferðarfagur og mælska
hans mikil. Framan af átti
Guðmundur erfitt með að móta
persónur, sem urðu mönnum
minnisstæðar, en í seinni bók-
urp hans urðu einkennin skýr-
ari og allir drættir gleggri. í
þessari síðustu bók tekst hon-
rætt var um málið í ríkisstjórn-
inni töldu ráðherrar Sjálfstæö-
isflokksins kr. 2.50 til bænda
hæfilegt verö. Þegar kjötverðið
er svo ákveðiö, er kallaður sam-
an fundur í verkamannafélag-
inu „Óðinn“, sem Bjarni Bene-
diktsson borgarstjóri veitir að-
allega forystu. Þar eru verka-
mennirnir látnir samþykkj a
harðorð mótmæli gegn ósvífnu
verölagi á kjöti, sem er þó 10
au. lægra á hvert kg. en leið-
togar Sjálfstæðisflokksins í
sveitunum voru látnir heimta.
Ennfremur eru þeir látnir sam-
þykkja mótmæli gegn því, að
bændur fái verulegar verðupp-
bætur úr brezka sjóðnum á af-
urðir sínar frá fyrra ári.
Ein sönnun þess, að hér er
um skipulega herferð að ræða,
er sú, að „Vísir“ birtir mót-
mæli ÓÖinsmanna, en Morgun-
blaðið og ísafold ekki. Þessi tvö
blöð fara talsvert út um sveitir,
en Vísir er eingöngu bæjarblað.
Þegar opinberlega hefir verið
skýrt frá þessum tvísöng flokks-
ins kemur formaðurinn fram á
ritvöllinn. Ein helzta afsökun
hans er sú, að kjötverðið
eigi ekki að skipta mönn-
I um í flokka. Nei, það skipt-
ir víst engu máli, þótt það
muni næstum þriðjung á því
verði, sem ráðherrar Sjálfstæð-
isflokksins vildu ákveða, og því
verði, sem bændafulltrúar
flokksins voru látnir heimta,
eða samtals milli 6—7 milj. kr.
Hverju myndi það kannske
skipta útgerðarmenn, þótt fisk-
verðið væri lækkað um þriðj-
ung? Þeir færu a. m. k. ekki að
skiptast i flokka út af slíkum
smámunum. Nei, bændur eiga
ekki að vera að hugsa um kjöt-
verðið. Þeir eiga aðeins að lifa
í þeirri háleitu trú, að þeim
muni bezt borgið, ef Sjálfstæð-
isflokkurinn fái völdin, því að
hann tefli einkarekstri gegn
ríkisrekstri og vilji frelsi ein-
staklinganna. Það segir for-
maður Sjálfstæðisflokksins. En
hann gleymir því, að hann hef-
ir efnt til meiri einokunar en
nokkur annar íslenzkur ráð-
herra. Má þar fyrst nefna salt-
fiskeinokunina frægu og síðar
einokun alls útflutnings með
skipun útflutnlngsnefnjdarinn-
ar. Og sennilega mun bændum
þykja varlegra að treysta á
sanngjarnt verð afurða sinna
en það frelsi, sem Sjálfstæðis-
flokkurinn heitir þeim.
En þetta mál sýnir greinilega
tvísöng Sjálfstæðisflokksins.
Bændum er sagt þetta og verka-
mönnum hitt. Skrif formanns
sýna, að aðeins er gripið til
nýrra blekkinga til að verja ó-
sómann, þegar hann er orðinn
uppvís. Ef Sj álfstæðisflokkurinn
hefði viljað leysa málið, átti
um þó bezt. Þar kemur hann
með eina persónuna af annari,
sem ekki mun gleymast, held-
ur geymast í minningunni, eins
og kunnugt fólk, sem lesandan-
um dauðlangar að frétta eitt-
hvað meira af. Ekki er þar með
sagt, að allar séu þær jafnvið-
felldnar og engin þeirra er alveg
eins og fólk er flest. Raunar er
erfitt að finna upp þá atburð-
arrás eða skapgerð í sögu, sem
er ótrúlegri en lífið er sjálft með
köflum. Margt er það, sem gert
er og sagt, sem talin mundi
hreinasta fjarstæða í skáld-
sögu. Almenningur veit ef
til vill sjaldnast um þau
einsdæmin, sem verst eru, en
af því að það hefir verið til-
hneiging nútímahöfunda, að
taka til meðferðar hið sjúka og
geggjaða hjá mönnum, ber
meira á slíku í skáldsögum en
lífinu sjálfu. Guðmundur er enn
snortinn af þessari tízku, og
aðalpersónur sögunnar eru því
fólk, sem að einhverju leyti
hefir lent út af eðlilegu spori.
Annað, sem er mjög rikt í
skáldum nútímans, er að ganga
nærri kynferðislífi fólksins. Án
þess að ég vilji láta telja mig
þröngsýönan mann í þeim efn-
hann að leita álits beggja arm-
anna í flokknum og bera síðan
fram ákveðna kröfu, er flokk-
urinn stæði saman um. En
Sjálfstæðisflokkurinn getur ekki
unnið þannig, vegna tvísöngs-
ins. Hann reynir að blekkja
báða aðila og æsa þá upp, því
að það telur hann sér vænleg-
ast til fylgis. En með því gerir
hann sjálfan sig ábyrgðarlaus-
an og getulausan og ýtir undir
úpplausnina og sundrunina,
sem leiðir af blindum hags-
munadeilum í þjóðfélaginu.
Áfengismálið.
í fyrstu barðist Sjálfstæðis-
flokkurinn fyrir afnámi bann-
laganna. Blöð hans áttu drýgsta
þáttinn í afnámi þeirra. Meðan
Eysteinn Jónsson var fjármála-
ráðherra linntu blöðin hins veg-
ar ekki látum, heimtuðu lokun
vínbúðanna og völdu ráðherr-
anum hin hraklegustu nöfn. En
þessi skrif hættu jafnskjótt og
Jakob Möller varð fjármálaráð-
herra og síðastliðinn vetur
skýrði Mbl. frá — eins og til að
sýna yfirburði Jakobs Möller yf-
ir fyrirrennara sínum — að
tekjurnar af áfengissölunni
hefðu aldrei verið meiri en síð-
astliðið ár.
Snemma í sumar var vínbúð-
unum lokað, sökum vínskorts.
Drykkjuskapur minnkaði þá
stórum. Þegar vínföng komu
aftur til landsins voru verzlan-
irnar opnaðar á ný. Þá hefjast
ádeiluskrif í Mbl. og Vísi og
þess er krafist, að lokað sé á
ný.
Nokkru síðar var áfengis-
verzlunum lokað aftur. Menn
gátu haldið að íhaldsblöðin
myndu taka þeirri ákvörðun
þakksamlega. En því er ekki að
fagna. Mbl. birtir nú daglega
árásargreinar á ríkisstjórnina,
telur að hún sé með þessu að
efna til lögbrota og spillinga
og leiði konur í fang setuliðs-
manna.
Hvað veldur þessum kynlega
málflutningi? Skýringin er ein-
föld. Þegar vínbúðirnar voru
opnaðar í sumar urðú templ-
arar óánægðir. Þessvegna var
um að gera að reyna að not-
færa sér óánægju þeirra. Þeg-
ar vínbúðirnar voru lokaðar
urðu drykkjumennirnir óánægð-
ir. Þá var að biðla til þeirra.
Reynslan er sú, að það er auð-
veldara að vinna fylgi þeirra
óánægðu, en hinna ánægðu.
Þessvegna reyna íhaldsblöðin
jafnan að þóknast þeim ó-
ánægðu, enda þótt það kosti þau
að segja eitt í dag og annað á
morgun. Stefnan er að skrifa
fyrir hina óánægðu án tillits
til þess, hvort málefnið er illt
eða gott, rétt eða rangt. Mál-
efnið sjálft er aukatriði. Meg-
um, verð ég að hafa leyfi til
að láta í Ijós þá ósk, að við og
við komi út skáldsögur, sem
fjalli þannig um þau mál, að
unglingar á viðkvæmasta skeiði
geti lesið þær án þess að fá þá
hugmynd, að kynferðisleg ó-
stjórn sé jafn-sjálfsögð og al-
geng og nútímabókmenntir
gefa í skyn. Um þessa sögu
Guðmundar Daníelssonar er
það að segja, að þrátt fyrir þá
viðkvæmu fegurð, sem sum-
staðar er tengd við ástalífið,
eru kaflar í bók hans, sem ekki
eru hæfir til lesturs öðrum en
þroskuðum lesendum. En það
þykir mér vænt um að geta
sagt, að höfundur leikur sér
aldrei að því að gera neitt ó-
viðfelldnara en málefni standa
til, og hver sá, sem veit, hvað
hann er að lesa, og hugsar um
það, fær í sögunni sterkan
stuðning við siðferðilega lífs-
stefnu. Jóhannes gamli í
Breiðuvík er dæmi þess,
hvernig
„eitt einasta syndar augnablik,
sá agnarpunkturinn smár,
lengist í æfilangt eymdarstrik,
sem iðrun oss vekur og tár.“
Þó er það ekki fyrr en um
seinan, að Jóhannes tekur til á-
kveðinna ráðstafana til að gera
gott úr afleiðingum syndarinn-
ar. Þá er kominn sá þröskuld-
ur í veginn, sem ekki varð yfir-
stiginn, nema heil mannsæfi
yrði rakin til baka og lifuð að
nýju, eins og þegar rakið er upp
Sunnudaginn 5. okt. Anno
Domini 1941 bar það við í
Reykjavík, að sýning á mynd-
list var opnuð í skálanum mikla
við Garðastræti.
Þann sama dag heyrði ég af
tilviljun, gegn um útvarpið,
prest vera að flytja ræðu. Prest-
ur kvað sinnuleysi fólks gagn-
vart kirkjp guðs svo mikið, að
fyrir kæmi, að kirkja, sem stæði
við bæjar- eða peningshúsahlið,
liti út sem beiningamaður hjá
stórhöfðingja. Og prestur mun
hafa haft mikið til síns máls.
En honum láðist að geta orsak-
anna til þessa ófremdarástands
kirkjunnar.
Það vill brenna við, að maður
heyri sungið við sama tón með-
al íslenzkra listamanna og ekki
að ástæðulausu. Hagur þeirra
er þröngur og fáir, sem vilja
gefa þeim gaum.
í báðum þessum tilfellum
stafar fálæti almennings af
sömu orsökinni. Og orsökin er
sú, að hvorugur þessara aðila
hafa lifandi boðskap að flytja.
Þeim liggur ekkert á hjarta og
þeir gæta ekki þess, að list og
kirkja er til orðin vegna fólks-
ins, en ekki fólkið vegna listar
og kirkju. En kirkjuna tek
ég nú út af dagsskrá, því mein-
ingin var að ræða um listsýn-
inguna.
Það er að mestu hægt að
sleppa umræðum um þátttak-
endur sýningarinnar hvern fyr-
ir sig. Þeir eru allir af líkum
skóla og á líku andlegu reki.
Hér er á boðstólum útþynntur
dansk-þýzk-franskur tízku-
grautur úr moðsuðu íslenzkrar
sveitamennsku. Persónuleiki eða
hressandi blær af íslenzkum
uppruna finnst varla. Þess í
stað lélegar eftirlíkingar af út-
lendri list og af lakari endan-
um. Framleiðendur þessara
verka gætu jafnt verið upp-
runnir í Grönnegade og úr ís-
lenzkum sveitum.
Það hefir borið við, að þegar
fákunnandi sveitastúlkur frá
íslandi hafa komið til Kaup-
mannahafnar og séð á Vester-
inatriðið er að blekkja menn í
raðir Sjálfstæðisflokksins. Til
þess er tvísöngurinn sunginn.
Dýrtíðarmálið.
Blöð Sjálfstæðismanna hafa
lengi haldið því fram, að nauð-
synlegt væri að gera víðtækar
ráðstafanir í dýrtíðarmál-
inu. Þau hafa áfellst ríkis-
stjórnina fyrir aðgerðaleysi í
þeim efnum. En um hitt hafa
þau jafnan þagað, hvað gera
ætti til úrlausnar.
Á síðasta þingi lögðu Fram-
sóknarmenn fram frv. um lausn
(Framh. á 4. slðu)
brugötu pelli skrýddar meyar
ráfa fram og aftur á gatnamót-
um, þá hafa þær í hjartans ein-
feldni sinni haldið þetta vera
hefðarkonur á skemmtigöngu
og reynt svo að líkja eftir þeim
látbragð og annað, sem þær
gátu.
Líkt hefir farið fyrir íslenzk-
um listamönnum í erlendum
borgum. Foreldrar mannkynsins
hafa tvímælalaust ekki fengið
nóg af skilningstré góðs og
ills.
Að undanförnu hefir mikið
verið rætt um istöðuleysi stúlkn-
anna gagnvart setuliðinu.
Stúlkurnar eru ekki einar í sök-
inni. Almenn vanmáttarkennd
okkar íslendinga hefir gert okk-
ur ístöðulausa gagnvart útlend-
um áhrifum og fáir hafa þar
kunnað að velja og hafna. Lista-
menn vorir eru sennilega ekk-
ert öðrum fremur undir þá sök
seldir, en þeir hafa tekizt þann
vanda á hendur að vera ljós-
berar íslenzkrar menningar Og
vandi fylgir vegsemd hverri.
Þess skal getið, að undanskil-
in því, sem ég hefi hér ritað, eru
verk Jóhannesar Kjarval, þó
oft hafi hann haft betra á boð-
stólum en að þessu sinni. Kjar-
val er drengur, sem alltaf rís
upp úr flatneskjunni, og heið-
arleg viðleitni í vinnubrögðum
finnst á stökum stað, svo sem
hjá Baldvin Björnssyni, Guö-
mundi Einarssyni og Kristínu
Jónsdóttur. Þó verður tæpast
sagt, að „andríki þeirra blossi
upp yfir húsaþökin." En dýpst
í forarvilpu ístöðuleysisins sitja
þeir Scheving og Þorvaldur
Skúlason.
Ef til vill verður einhverjum
á að líta á þessi orö mín sem
fjandsamlega árás á íslenzka
myndlist, en slíkt er fjarstæða.
Sá er vinur er til vamms segir.
Og myndlistamennirnir verða
að gera hærri kröfu til sjálfs
sín, ef þeir ætla sér að vinna
virðingu og vináttu þjóðarinn-
ar, svo sem skáldin hafa gert.
Við höfum orðið og verðum
enn að sækja menntun okkar til
útlendra þjóða, en menntunin
er fólgin. í því, að kunna að
velja og hafna, en ekki liggja
marflatir fyrir hverju sem er,
bara ef það er útlent. Útlenda
þekkingu skal nota til að þroska
innlendan kjarna.
íslenzku listamenn, sem dreif-
ið ykkur sumarlangt, víðsvegar
um byggðir lanlsins! Ef ykkur
tekst að tileinka ykkur og flytja
þjóðinni í verkum ykkar, hress-
andi blæ, hreinleik oð tign ís-
lenzkrar náttúru og þjóðlífs, þá
mun ykkur ekki skorta skilning,
virðingu og ást þjóðarinnar og
þið munuð hljóta öndvegissess
utan lands sem innan.
Ásgeir Bjarnþórsson.
og prjónað að nýju til. En þetta
reyndist ekki mögulegt, og
sorgarleikurinn um „sóldýrk-
andann í Skuggabjörgum" var
leikinn til enda, án þess að
gamli hreppstjórinn fengi rönd
við reist. En hann verður les-
andanum sjálfsagt minnis-
stæður, undarlegt sambland af
viðkvæmni og hörku, máttug-
ur og vanmáttugur á víxl, eins
og mennirnir oftast eru. Jó-
hannes verður því eðlilegri og
heilsteyptari sem lengra líður á
söguna. Við fyrstu viðkynningu
er hann svo mikið fúlmenni í
framkvæmdum sínum, að les-
andinn krefst ósjálfrátt skýr-
ingar á því frá höfundar hendi,
hvernig slíkur ótuktarskapur
varð til í honum. En skáldinu
hefir nú ekki þóknast að lýsa
aðdraganda þessarar ógeðslegu
nætur, heldur afleiðingum
hennar, og það gerir hann vel.
Má segja, að bókin er ekkert
nema í meðallagi til að byrja
með, en tökin því festari sem
lengra liður á, og í heild sinni
svarar hún þeim kröfum, sem
gerðar eru til söguskálds í
fremstu röð.
Tvær persónur verða lesand-
anum minnisstæðastar allra, og
er hvor um sig fulltrúi eða i-
mynd ákveðinnar stefnu eða
tilhneigingar. Annar þessarra
manna er Gísli í Gröf, hinn
séra Gylfi. —
Gísli er fjötraður af moldinni,
ruddalegur og dýrslegur á köfl-
um; hann er eins og maðurinn,
sem Einar Jónsson sýnir með
hramm ófreskjunnar á öxl sér.
Inni fyrir bærist þrá eftir því
máttuga, fagra, göfuga, barns-
lega, en minnimáttarkend hans,
áhrif uppeldisins i Gröf, gerir
honum ókleift að sækjast að
mun eftir öðru valdi en valdi
hnefans og hrottaskaparins.
Jaf.nvel ást hans verður að
nema staðar við óþroskaðan
ungling, og veldur þeirri ó-
hamingju, sem eðlileg er, mið-
, að við allar ástæður.
j Séra Gylfi er alger andstæða
Gísla, en fellur þó ekki inn í
ramma þess þjóðfélags, sem
hann lifir í. Hann er draum-
lyndur, skáldhneigður og óeig-
ingjarn. Hann lifir í sínum
hugsjónahimni, án þess að
hafa fótfestu á jörðinni; þess
vegna verður hann eins og
kjáni í brjóstgæðum sínum,
óraunhæfur í ástalífi sínu og
hneykslanlegur í barnaskap
sínum. Séra Gylfi verður sem
von er, utanveltu í mannlífi
byggðar sinnar, og tilraunir
hans til að nálgast fólkið, hvort
sem er í alvöru eða skemmtun,
verða fálm út í loftið. Þó dylst
það ekki, að séra Gylfi er sú af
söguhetjunum, sem skáldið ætl-
ar sér að taka betur til með-
ferðar í næsta bindi sögunnar,
og mun fleirum en mér leika
hugur á að vita, hvað úr honum
verður. Verður hann að lokum
raunhæft jarðarbarn, án þess
„Aí jörð ertu komíim“