Tíminn - 29.11.1941, Page 3

123. blað
TÍMHVN, langardaglnn 29. nóv. 1941
"K i r k j a n
Útvarpsmessur
Útvarpið er dásamlegt tæki.
Það flytur orð og hljómlist til
fjarlægra staða. Ef stungið væri
upp á því að svifta almenning
útvarpsmessunum, mundu há-
værar raddir mótmæla því, og
við prestarnir mundum kalla
það ofsókn eða árás á kirkjuna
Við lítum svo á, að með útvarp-
inu berist boðskapur kirkjunn-
ar til fjölda manns, sem annars
færi messunnar algerlega á mis.
Hefi ég þar m. a. í huga rúm-
liggjandi sjúklinga, gamalmenni
og einangrað fólk. Það er dá-
samlegt þakkarefni, að vísindin
hafa þarna opnað orði guðs eina
leið enn inn í vitund mannsins.
En þrátt fyrir þetta, sem hér
hefir verið sagt, er því ekki að
neita, að notkun útvarpsins ’í
þágu kirkjunnar þarf athugun-
ar við. Er ekki örgrannt um, að
sumir óttist um, að þetta nýja
vopn ætli að snúast í höndum
kirkjunnar, og verða henni
sjálfri til tjóns. Vonandi er sá
ótti ástæðuminni en margir
vilja vera láta. En þrátt fyrir
það er ekki nema rétt að reyna
að gera sér grein fyrir því, hvaða
rök eru þar fyrir hendi. Það,
sem fundið er að, er í sem fæst-
um orðum þetta:
1. Útvarpið dregur menn frá
safnaðarguðþj ónustunni, eink-
um til sveita.
2. Útvarpið dregur úr tilfinn-
ingu fólksins fyrir helgi mess-
unnar.
Ég hefi fyrir mitt leyti stund-
um haft tilhneigingu til þess að
ætla, að þeir, sem sitja heima
vegna útvarpsins, gerðu það
fremur sér til afsökunar en af
því að þeir tímdu ekki að sjá af
útvarpsmessunni við það að
fara til sinnar eigin kirkju.
Auðvitað má ég samt ekki vera
svo illgjarn, að ætla öllum slík-
ar hvatir. Ég vil gera ráð fyrir
að meiri hlutinn hugsi sem svo:
„Úr því ég á um tvær messur
að velja, aðra nokkrar bæjar-
leiðir i burtu, hina hérna í
baðstofunni, þá tek ég þann
kostinn, sem er fyrirhafnar-
minni fyrir líkamann og krefst
styttri tíma.“ Þetta er mann-
legur og skiljanlegur hugsunar-
háttur. En mér er spurn: Hvað
kemur það oft fyrir, að þú
þurfir að missa af útvarps-
messu vegna kirkjuferðar? Er
messað á sóknarkirkju þinni
nema svo sem þriðja eða fjórða
hvern sunnudag? Er það þá
ekki furðu hjákátlegt að geta
ekki látið sóknarkirkjuna sitja
í fyrirrúmi einn helgan dag af
þrem eða fjórum? Það er í fám
orðum sagt svo hlægilegt, ef
engar aðrar orsakir eru fyrir
hendi, að ég vil helzt komast
hjá að hafa fleiri orð um þá
hlið málsins. En það er til önn-
ur hlið, sem vert er fyrir hvern
og einn að athuga. Veitir ekki
messan í kirkjunni eitthvað,
sem útvarpið skortir? Hvað er
um samfundi við vini og sveit-
unga? Oft hefir samverustund
við söng og bænagerð fært
fólkið nær hvert öðru, gert það
auðugt af samúð og velvild
hvert í annars garð og þannig
orðið undirstaða heilbrig:ðara
andlegs lífs í sveitinni. Ég
þekki íslenzkan bónda, sem
telur það eina af mestu gæfu-
st,undum lífs síns, er hann yfir-
bugaður af áhyggjum opnaði
dyr litlu sóknarkirkjunnar sinn-
ar og fann streyma á móti sér
ylinn í sálmasöng sveitunga
sinna. — Og getur það ekki líka
gert nokkurn mun, hver prest-
urinn er? Hugsaðu þér fagran
sunnudag. Þú situr heima og
hlustar á ræðu einhvers f j arlægs
prests. En á kirkjustaðnum bíð-
ur sóknarpresturinn þinn eftir
þér. Hann hefir búið sig undir
og lagt í það mikla vinnu fyr-
irfram, að gefa þér á þessum
sunnudegi eitthvað af því bezta,
sem hann á þennan dag. Þenn-
an dag ber þér skylda til að
taka hann fram yfir aðra
presta. Ekki í gustukaskyni. —
Ekki af því, að hann hefir ef
til vill ferðast langan veg til
móts við þig — heldur af því,
að þegar þú þarft prests við,
er það hann, en ekki einhver
fjarlægur útvarpsprestur, sem
kemur til þín. Hann uppfræðir
börnin þín. Hann kemur inn á
heimili þitt, ef dauðinn hefir
kallað ástvin þinn. Það er hann,
sem þú sennilega leitar til í
leynum, — oftast í leynum —
ef eitthvað það kemur fyrir þig
á lífsleiðinni, að þú finnir að-
kallandi nauðsyn á viðkynningu
við kristinn trúmann. Auk þess
er það hann, sem sérstaklega
hefir verið falið að vinna að
menningarmálum í sveitinni
þinni, og ef hann einangrast frá
fólkinu, getur engin útvarps-
messa bætt upp það tjón.
Þá kem ég að hinu atriðinu,
sem ég nefndi. Það er satt, að
víðast hvar, þar sem „opnað er
fyrir“ messur í útvarpinu, er
lítið um það hugsað að skapa
skilyrði til hljóðrar helgi-
um leikhússjóðinn með ræn-
ingjasvip. Framsóknarstjórn
fór þá með völd I landinu. Hún
sá, að hverju fór, sjóðnum yrði
rænt og margir áratugir myndu
líða þar til þjóðleikhús yrði
reist á íslandi. Mikil tregða var
hjá valdamönnum í höfuðstaðn-
um gegn leikhúsbyggingunni.
Þeir báru ófriðarhug til Fram-
sóknarmanna fyrir þann þátt,
sem þeir áttu í lausn þessa
merkilega menningarmáls. Ó-
vildin í bænum kom m. a. fram
í því, að ekki var unnt að fá
lóð undir húsið á þeim stöðum,
sem bezt voru til þess fallnir. En
Framsóknarmenn létu það ekki
aftra sér. Þeir tóku undir hús-
ið það land, sem Alþingi hafði
heimilað í þessu skyni með lög-
um 1923. Þeir festu allan leik-
hússjóðinn í byggingunni, og
höfðu komið henni undir þak,
þegar flokkurinn fór frá völd-
um vorið 1932.
IV.
Valdamenn Reykjavíkur lögðu
á þessum tíma óvild á leikhús-
bygginguna. Með öllum sínum
góða vilja gat Indriði Einars-
son ekki mýkt hin grimmdar-
fullu hjörtu þeirra.
Ekki liðu nema fáir dagar frá
því, að stjórn þinna dreifðu
byggða var felld af stóli þar til
andstæðingar þjóðleikhúshug-
myndarinnar voru búnir að
gera lagabreytingu í því skyni
að fá tekjur leikhússjóðsins í
almennan eyðslueyri. Þannig
liðu átta ár. Stærsta og fegursta
bygging, sem þjóðin hafði reist,
stóð auð og tóm. Tekjur hennar
voru notaðar til annarlegra
þarfa. Leiklistin býr, eins og
fyr, við hin verstu skilyrði. Féð,
sem lagt var í bygginguna mun
að vísu tryggt fyrir hinn upp-
runalega tilgang, en það var
vaxtalaust eða meira en það.
Eftir átta ára bið hafði Al-
þingi vaknað til meðvitundar
um sekt þeirra, sem höfðu ætl-
að að launmyrða þjóðleikhús-
bygginguna og byrjað að veita
fé til framhaldsaðgerða. En þá
byrjaði nýr raunaþáttur í sögu
leikhússins. Aðkomumenn lögðu
hönd á bygginguna til annar-
legra þarfa. Þegar Reykjavík lá
mest á að hafa leikhúsið sem
menningartæki í baráttu fyrir
tilveru sinni, var forráðamönn-
Um hennar bent á hið fyrra
kæruleysi. og að þeim mætti á
sama standa, hvað yrði um
þann gimstein, sem þeir hefðu
sjálfir borið á öskuhaug
gleymskunnar.
Það er sárt til þess að vita, að
kaldhæðni örlaganna skyldi
leika höfuðstaðarbúa svo grá-
lega. Einmitt á þeirri stund,
sem þeir gátu og jafnvel vildu
bæta fyrir afbrot fyrri ára, og
einmitt þegar bænum lá mest
á vegna þúsunda unglinga, sem
hvergi áttu athvarf um heil-
brigða félagslega gleði, þá féll
yfir borgarbúa hinn þungi á-
fellisdómur. Valdamenn bæjar-
ins höfðu ekki skilið sinn vitj-
unartíma, og leiddu hegninguna
yfir sig og það fólk, sem falið
var forsjá þeirra.
V.
Það er erfitt að spá um for-
489
Mjólkursamsalan
tilkynnir:
1. desember næstkomandi opnum vér mjólkur- og
brauðabúð á Ásvallagötu 1 hér í bænum.
Frá og með sama degi neyðumst vér hins vegar til
að leggja niður mjólkurbúðina á Hverfisgötu 42, fyrir
þá sök, að oss hefir verið sagt upp húsnæðinu, en
annað húsnæði reynst ófáanlegt í þess stað.
Þeir viðskiptavinir vorir, sem við þessa búð skipta,
eru vinsamlegast beðnir að beina viðskiptum sínum,
eftir þann tíma, til mjólkurbúðanna á Hverfisgötu 59
og Bergstaðastræti 4.
KJörikrá
til bæjarstjórnarkosmngar í
Reykjavík, sem fram á ad
fara 25. janúar 1942, liggur
frammi almenningi til sýnis
í skrifstofum bæjaríns, Aust-
urstræti 16, frá 28. þ. m. til
27. desember n. k. að báð-
um dögum meðtöldum, kl.
10—12 f. h. o g kl. 1—5 e. h.
(á laugardögum þó aðeíns
kl. 10 -12 f. h.
Kærur yfir kjörskránní séu
komnar tii borgarstjóra eigi
síðar en 5. janúar 1942.
Borgarstjórínn í Reykjavík 25. nóvember 1941
Bjarni Benediktsson.
stundar. Dyrabjöllur og síma | stendur. Ekki alls fyrir löngu
A ð v i s ii
voru vörurnar trygðar, en það er ekki nóg.
Greiða þarf vinnulaun og ýmsan kostnað, þótt verzl-
unin, eða verksmiðjan sé brunnin í rústir.
En hygginn kaupsýslumaður, eða iðjuhöldur tryggir
sig einnig gegn þessari hættu með rekstursstöðvunar-
tryggingu.
Spyrjist fyrir hjá oss um hvað rekstursstöðvunar-
trygging kostar.
iii
Sjóvátryqqi
aq Islands
ræður enginn við. Það getur-
líka verið erfitt að komast hjá
bollaglamri, umgangi og ýmsu
þess háttar á mörgum heimil-
um. En margt er þó fólkinu
sjálfrátt, svo sem það að skrafa
saman, meðan á messunni
lög þjóðleikhússins. Ef til vill
verður því skilað innan skamms
frá leyfislausum og óviðkunn-
anlegum afnotum. Ef til vill á
það eftir að verða fórn styrjald-
arinnar, ef eldregn fellur á
bæinn. En hver sem saga
þessa húss kann að verða, þá
verður minning þess ekki máð
úr hugum dugandi manna á ís-
landi. Menn munu minnast
þess, að þjóðin hafði reist leik-
menntinni hið fegursta must-
eri, sem byggt hefir verið á ís-
landi. Aðdáun á leiklist mun
lifa í hugum fólksins, og ef hið
fyrsta musteri er hrunið og
jafnað við jörð, þá mun lista-
þrá landsmanna knýja fram
annað hof, engu óveglegra hinu
fyrra. Þýðing hinnar glæsilegu
en óvirtu þjóðleikhúsbygging-
ar er í því fólgin að leiklistin
hefir fengið þar fyrirheit um
viðurkenningu, sem ekki er
hægt að komast hjá að efna.
VI.
Nú víkur sögunni að hinum
vinsæla söngleik; sem búið er
að sýna 60 sinnum í Reykjavik
og víða utan bæjarins, án þess
að nokkuð dragi úr aðsókn á-
horfenda. Þegar dæma skal um
minni sigra, þá eiga margir rétt
á viðurkenningu. En sízt af öllu
má þó gleyma foringjanum, sem
undirbjó sóknina. Samræmdi
margþætt öfl og ber höfuðá-
byrgð á þeim úrslitum, sem.
fengizt hafa. Hér er það leik-
stjórinn, Haraldur Björnsson,.
sem á mikinn þátt i þeirri vakn-
ingu og viðreisn, sem leiklistin
hefir hlotið hér á landi hin síð-
ustu ár. (Framh. á 4. síðu>
var fólk að hlýða útvarpsmessu
um borð í strandferðaskipi.
Nokkrir menn, sem þó vilja láta
telja sig af betri endanum,
kunnu ekki mannasiði betur en
svo, að þeir spiluðu á spil með
sköllum og háreysti í sama saln-
um og útvarpið var. Þetta sagði
mér maður, sem viðstaddur var
og vildi njóta útvarpsins. Ef
samskonar háttailag hefði verið
í frammi haft við húslestur,
hvað þá messu, er hætt við, að
það hefði ekki verið talin kurt-
(Fxamh. á 4. síðu)
Dráttarvextir
af útsrörnm.
Þeir útsvarsgjaldendur í Reykjavík, sem hafa ekki greitt
útsvör sín að fullu fyrir 3. desember næstkomandi, verða að
greiða dráttarvexti af þeim.
Þetta nær þó ekki til þeirra einstaklinga, sem hafa greitt
upp í útsvör sín með hluta af launum samkvæmt lögum nr. 23,
12. febrúar 1940.
Bae j arg j aldkerinn.
292
Victor Hugo:
Esmeralda
289
Áttunda bók.
I. KAFLI.
Oft er í holti heyrandi nær.
Lesandinn hefir sjálfsagt rennt grun
i það, að hér var ekki annar draugur á
ferli en sjálfur erkidjákninn. Claude
Frollo þreifaði fyrir sér i myrkrastofu
þeirri, sem liðsforinginn hafði lokað
hann inni í. Þar var hvorki að finna
glugga né vindauga, og vegna þaksins
gat maður vart staðið uppréttur þar
inni. Claude tyllti sér þess vegna á
hækjur sínar. Hann verkjaði í höfuðið.
Á gófinu fann hann rúðubrot, sem hann
þrýsti að enninu til að kæla sig.
Hvað var erkidjáknanum efst í huga
þessa stund?
Það veit guð einn og erkidjákninn
sjálfur. Stundarfjórðungur leið, en
Claude Frollo fannst það vera heil öld..
En allt í einu heyrði hann braka í
stigaþrepunum. Einhver kom upp stig-
ann. Hurð var hrundið upp, og birta
flæddi nú gegnum rifu á þilinu, sem
aðskildi kytru þá, er erkidjákninn var
í, og stofuna fyrir framan. Hann þrýsti
andlitinu að rifunni og gægðist fram
fyrir.
Sú gamla með kattarsmettið stóð á
gólfinu með ljós í hendinni. Föbus kom
Skyndilega varð Föbus vandræðalegur
á svip.
— Dauði og djöfull! Ég gleymi því, að
ég á ekki skilding til þess að greiða
gömlu pútnastýrunni með, og nornin
krefst fyrirframgreiðslu. Hún lánar mér
ekki eyrir.
— Hér eru peningar!
Föbus skynjaði, að köld hönd ókunna
mannsins lagði pening í hönd síria.
Hann gat ekki látið vera að veita þeim
móttöku.
— Þér eruð óneitanlega drenglyridur
maður! varð honum að orði.
— Ég læt yður hafa þessa peninga
með einu skilyrði! mælti maðurinn. —
Sannið mér, að ég hafi haft á röngu að
standa, og að þér hafið sagt sannleik-
ann. Leyfið mér að leynast í einhverri
kránni, svo að ég geti sannfærzt um,
hvort þetta er sami kvenmaður og þér
nefnduð.
— Jæja, við skulum þá fara að kom-
ast af stað. Ég veit raunar ekki, nema
þér séuð djöfullinn sjálfur i mennskri
mynd, en við skulum eigi að síður vera
góðvinir i kvöld. Á morgun skal ég svo
borga yður að fullu bæði með pening-
um og korða.
Þeir héldu af stað. Eftir skamma
stund gaf straumniðurinn þeim til