Tíminn - 29.11.1941, Side 4

490
TtMIMN, langardaginn 29. n6v. 1941
123. blað
Sextugasta leiksýning
(Framh. af 3. síðu)
Haraldur Björnsson er Skag-
firðingur,' alinn upp í sveit,
systursonur Stefáns skólameist-
ara og Sigurðar prests í Vigur.
Hann stundaði nám á Akureyri,
tók kennarapróf, og var um
stund verzlunarmaður á Akur-
eyri. En þetta nám og þessi
störf fullnægðu ekki þrá hans.
Hann tók þátt i leikstarfsemi á
Akureyri og fanst hann þar
eygja lífsstarf sitt. Haraldur
var þá vel fullorðinn maður,
giftur og átti ánægjulegt heim-
ili á Akureyri. Hann ákvað að
gera meginbreytingu í störfum
og lífsstefnu. Felldi niður at-
vinnu sína- og framavon á Ak-
ureyri, flutti búferlum með sitt
heimafólk til Kaupmannahafn-
ar, gekk þar í fjögur ár í leik-
skóla, án nokkurs styrks eða
uppörvunar heiman frá íslandl.
Að því búnu flutti hann heim til
Reykjavíkur, laust fyrir Al-
þingishátíðina. Menn voru þá
stórhuga og bjartsýnir. Harald-
ur Björnsson var framarlega í
sveit hinna vondjörfu manna.
Hann sneri sér strax að leik-
list og hefir stundað hana síð-
an með óbilandi elju og ráð-
snilld. Öll þessi ár hefir hann
verið óþreytandi starfsmaður í
hinum vanrækta víngarði leik-
listarinnar. Á veturna kennir
hann 6—8 stundir á dag, og
tekur stundum þátt í tveim
leiksýningum sama daginn.
Hann hefir óbilandi heilsu og
lífsfjör. Hvorki mótgangur eða
þreyta hafa enn megnað að
buga fjör hans og þrek.
Haraldi Björnssyni var í
fyrstu ekki tekið vel í Reykja-
vík. Hann var aðkomumaður.
Hann var skólagenginn í leik-
list. Til voru þeir menn, sem
fannst hugsanlegt, að hann
skygði á annað fólk, ef honum
yrði veitt full viðurkenning.
Hann var fyrst og fremst hinn
ágæti leikstjóri með prýðilega
hæfileika til að inna af hendi
einstök en ekki mjög fjölbreytt
hlutverk. Hann varð árum
saman fyrir ranglátum og ó-
mildum dómum. Óvildarmenn
hans settu til höfuðs honum
flugumann, sem hafði skrökvað
þvi upp á sjálfan sig, að hann
hefði unnið sér doktorstign í
Þýzkalandi, og unnið fleiri því
lík hreystiverk. Haraldur
Björnsson lofaði slikum mönn-
um að fjölyrða um leiklist hans
og leikforustu, en lét verkin
tala. Hann hopaði hvergi, tók
ný og ný verkefni til meðferð-
ar. og að lokum var svo komið,
að flestar af leiksýningum hans
vöktu óblandna ánægju áhorf-
enda, bæði í Reykjavík og víða
út um land. Hann mun alls hafa
stýrt fimm eða sex söngleikjum,
sem hafa farið sigurför um land
allt. Með þessu er ekki sagt,
að óvild og reipdráttur í leik-
listarmálefnum Reykjavíkur
hafi verið honum að skapi.
Hann fékk ekkl ráðið við
strauminn. En sigur hans er í
því fólginn að hafa ekki hörf-
að undan þótt á móti blési.
Hann hefir flestum öðrum
fremur svarað í verki, að leik-
list er hjartfólgin og nauðsyn-
leg öllum þörra íslendinga. Bar-
átta hans og margra annarra
dugandi leikenda hér á landi
hefir átt sinn þátt í því, að nú
þorir enginn málsmetandi mað-
ur í Reykjavík lengur að and-
æfa því, að þjóðleikhúsið í
Reykjavík verði fullgert, bæði
sem leikskóli fyrir allt landið
og menningarmiðstöð fyrir
höfuðstaðinn.
Þeir, sem fylgst hafa með þró-
un leikmenntarinnar í Reykja-
vík á undangengnum árum
hafa hlotið að veita þvi eftir-
tekt, að meiri samhugur er
sýnilegur meðal leikenda í bæn-
um, heldur en áður var. Hefir
þessi þjóðstjórnarbragur í leik-
listinni aldrei verið meiri en nú
í vetur. Er helzt svo að sjá, sem
nú muni allir kunnustu og
beztu leikendur bæjarins koma
á leiksviðið í vetur og í hlut-
verkum, sem hæfa gáfum þeirra.
Mér þykir þetta gleðilegur
fyrirboði. Ég vildi mega spá í
þau spil á þann hátt, að nú
muni draugar afbrýðissemi og
sundrungar hverfa úr heimi ís-
lenzkrar leikmenntar og að ó-
sýnileg máttarvöld muni vera
komin á þá skoðun að nú sé
fullt skarð í vör Skíða. Hin
míkla synd þeirra, sem drógu
gráhött vanþekkingarinnar
yfir þjóðleikhúsbygginguna 1932
muni nú vera fyrirgefin, og að
þeir menn, sem verið hafa
verkfæri í höndum refsinorn-
anna, muni taka upp betri
háttu. Mætti þá svo fara, að á
hinum grænu Iðavöllum ókom-
inna ára mætist aðskildir elsk-
endur: Hið fagra en innantóma
þjóðleikhús, og hinir húslausu,
ágætu leikendur. J. J.
tJtvarpsmessnr
(Framh. af 3. síðu)
eisi — og því síður vottur um
tilfinningu fyrir helgi athafn-
arinnar. Mundi þá sjálfsagt
öðru hvoru hafa verið hætt,
messunni eða spilamennskunni.
Menn þyrftu almennt að fara
eins að, þegar um útvarpið er
að ræða — annaðhvort að
skrúfa heiðariega fyrir eða
leggja sig fram við að útiloka
alla ókyrrð.
En jafnvel þó að öllu sé sem
bezt hagað, vantar samt víða
mikið á það, að menn finni
helgiblæ útvarpsmessunnar.
Getur það auðvitað verið undir
mörgu komið, en eitt atriði vil
ég biðja lesandann að íhuga.
Útvarpsmessan er ekki messa
heldur einskonar bergmál frá
messu. Sá sem hlustar, þarf að
geta gert sér í huganum myndir
af athöfninni sjálfi, ijósum og
táknum, öllu þessu, sem gert er
fyrir augað. Og auk þess þarf
hann að geta fundið helgiblæ
þessara mynda og tákna, og á
þann hátt lifað það, sem fram
er að fara í kirkjunni, sem út-
varpað er frá. Þetta getur sá
einn til fulls, sem á helgar
minningar frá þátttöku í guðs-
þjónustu í kirkju, þar sem hann
sjálfur hefir verið einn af söfn-
Eftírburðarsólt
(Framh. af 1. siðu)
Við nánari athugun hefir
þessi aðferð Alþingis nokkuð
til. síns máls í framkvæmdinni,
svo sem viðskiptamálaráðherra
hefir bent á í samtali við Tím-
ann, því að ráðherrar „frjálsu
leiðarinnar" fara með næstum
öll dýrtíðarmálin. Verðlagseft-
irlitið framkvæmir viðskipta-
málaráðherra, en þeir þættir
dýrtíðarmálsins, sem tilheyra
landbúnaðarráðuneytinu, eru í
höndum sérstakra nefnda, sam-
kvæmt lögum frá Alþingi.
Endurfæðingu þjóðstjórnar-
innar lauk á síðasta þingi. Sú
eftirburðarsótt, sem virðist hafa
gripið Sjálfstæðismenn, ef
marka má Mbl., er sjálfsagt ó-
þægileg, en verður ekki við
hjálpað. Yfirlýsingar og skil-
yrðin, sem forsætisráðherra
setti meirahluta Alþingis voru
gerð á þingi, og sá tími er lið-
inn. Þeim varð ekki svarað á
öðrum vettvangi. Vonandi er að
ráðherrum „frjálsu leiðarinn-
ar‘‘ reynist ekki byrðin allt of
þung. En hvernig sem fer, verð-
ur ábyrgð þeirra ekki umflúin.
Við þá hefir verið sagt: „Ber
þú sjálfur fjanda þinn,“ og
þeir hafa gengizt undir það á
réttum vettvangi. Sæmra væri
þeim nú að gera þetta með
nokkurri karlmennsku og reyna
að skila Alþingi sem sæmileg-
ustum árangri af þeirri stefnu,
sem þeir fengu samþykkta og
sögðu þjóðinni, að þeir*tryðu á,
en byrja nú að kveina og segja,
að aðrir eigi að bera með sér
byrðar, sem þeir sjálfir hafa
lagt á sig. Héðan af er það þýð-
ingarlaust og næsta ókarl-
mannlegt.
Á víðavangi.
(Framh. af 1. slðu)
verk hans og stutt hann að þvi.
Ef þessi kynlega staðhæfing er
sönn, lítur út fyrir, að Nordal
sé sjálfur óánægður með sína
Fornritaútgáfu og dragi því sízt
úr því, að harðsnúinn fjárafla-
maður hefji útgáfu fornrita
með allt öðru sniði undir stjórn
H. K. Laxness. — Alþýða manna
mun hafa vænst þess, að Forn-
ritaútgáfan gæfi fornritin út í
þeim búningi, sem þeim og ís-
lenzkum lesendum hæfir bezt.
En sé það nú skoðun Nordals,
að æskilegt sé að gefa þau jafn-
framt út með öðru sniði, væri
honum skyldast að beita sér
fyrir því, að Fornritaútgáfan
eða önnur menningarstofnun
annaðist það. Flestir munu
kunna því llla, að kommúnistar
breyti þeim eftir sínu höfði og
fjáraflaklær geri þau sér að fé-
þúfu. — Alþingi, sem er nýlok-
ið, bar góðu heilli gæfu til að
bregða fæti fyrir slíkan ósóma.
uðinum. Þannig verður kirkju-
rækni beint skilyrði fyrir því,
að útvarpsmessan komi að full-
um notum. Það ber því allt að
sama brunni, að safnaðarguðs-
þjónustan sjáif verður alltaf
þýðingarmest, þó að útvarps-
messan hafi einnig sitt hlut-
verk. Jakob Jónsson.
290 Victor Hugo:
kynna, að þeir væru staddir á St. Mlkel-
brúnni.
— Ég ætla fyrst að fara með yður lnn
á krána, mælti Föbus. — Síðan sæki ég
meyjuna, sem bíður mín við Petit Cha-
telet.
Förunautur hans svaraði þessu engu.
Hann hafði ekki mælt orð af vörum á
leiðinni til brúarinnar.
Föbus staðnæmdist við lágar dyr, sem
ljósbjarma lagði út um.
— Hver er þar! var hrópað inni fyrir.
— Fjandinn og allir árar hans! anz-
aði liðsforinginn.
Dyrunum var lokið upp. Hinir ný-
komnu menn sáu aldurhnigna konu og
fornfálegan lampa. Aldurhnigna konan
var bogin í baki, tötrum klædd, hrukk-
ótt og hrum. Varir hennar voru þunnar
og fölar. Umhverfis munn hennar uxu
löng, hvít hár, sem urðu þess völd, að
í útliti minnti hún helzt á kött.
Hreysið að innanverðu var engu
síður hrörlegt en eigandi þess. Þar gat
að líta ieirveggi, svarta bjálka, köngul-
lóarvefi í öllum hornum, og í öskustónni
lá óhreinn og tötralegur drengur. Þeg-
ar Föbus sté inn í krá þessa, braut sam-
ferðamaður hans yfirhafnarkragann
upp, þannig að ekki sást í andlit hans.
Liðsforinginn, sem hélt áfram að for-
mæla eins og heiðingi væri, hraðaði sér
Esmeralda 291
að sýna gömlu konunni silfurpeninginn,
sem hann hafði eignazt með svo ó-
væntum hætti.
— Herbergi! hrópaði hann.
Þegar gamla konan sá peninglnn, varð
hún hln lotningarfyllsta í framkomu
sinni við liðsforingjann. Hún ávarpaði
hann sem tignarmaður væri, og hrað-
aði sér að fela peninginn niðri í drag-
kistu.
Þegar hún sneri sér frá, læddist
drengurinn úr öskustónni og gekk að
dragkistunni. Hann lauk upp skúffunni,
þar sem peningurinn var geymdur og
stakk honum á sig. í hans stað lét hann
fölnað blað, sem hann hafði rifið af
grein, er legið hafði milli brennikubb-
anna.
Gamla konan benti gestunum tveim
að fylgja sér eftir. Hún hóf för upp stig-
ann, og þegar hún var komin upp i
efsta þíepið, lagði hún lampann á
kistu eina. Föbus, sem virtist þekkja
húsið næsta vel, lauk upp dyrum, sem
lágu að myrkri herbergiskytru.
— Gerið svo vel og gangið inn fjrrir,
kæri vinur! mælti hann við förunaut
sinn. Skugginn varð við boði hans og
heyrði dyrunum síðan lokað aftur. Fö-
bus læsir þeim og fylgist síðan niður
með gömlu konunni. Ljósið var horfið.
Tónlistarfélagið og
Leikfélag Rcykjavíkur
NITOUCHE
Sýning á morgun kl. 2,30
Aðgöngumiðasala hefst kl. 3
í dag.
Leikfél. Reykjavíkur
Á FLÓTTA
eftir Robert Ardrey
-----GAMLA BÍÓ ---
Maðurinn
frá Dákota
WALLACE BEERY,
DOLORES DEL RIO,
JOHN HOWARD.
Börn yngri en 12 ára fá
ekki aðgang.
Sýnd ki. 7 og 9.
Framhaldssýning
klukkan 3Vz—6Y2:
Hræðilegur
draumur
Sakamálamynd með
PETER LORRE.
-----^^nYja BÍÓ ,—,
GRÍSEA
ÆFINTÝRIÐ
(The Boys from Syracuse).
Amerísk skopmynd með
fjörugum söngvum.
Aðalhlutverkin leika:
ALLAN JONES,
ROSEMARY LANE,
JOE PEUNER.
Sýnd kl. 5. 7 og 9.
(Lægra verð kl. 5.)
Sýning annað kvöld kl. 8.
Aðgöngumiðar seldir frá kl.
4 til 7 í dag.
IBezta þakklæti fyrir auðsýnda samúð við fráfall MÖRTU
MARÍU NÍELSDÓTTUR, Álftanesi.
VANDAMENN.
»Lagarfoss«
fer væntanlega vestur og norð-
ur eftir miðja næstu viku. Þeir,
sem ætla að senda vörur með
skipinu, tilkynni oss það í síð-
asta lagi fyrir þriðjudagskvöld
3. desember. Viðkomustaðir:
ísafjörður, Siglufjörður og Ak-
ureyri.
Fornsögurnar .. .
Ritgerðasafn
Jónasar Jónssonar
Áskrifendur, sem ekki hafa enn fengið VORDAGA og FEG-
ITRÐ LÍFSINS, vitji þeirra sem fyrst til umboðsmanna, annars
verða þær seldar öðrum.
Áskriftarverð bókanna verður hækkað 10. des. 1941.
Aðalumboð í Reykjavík:
Tíminn, Lindargötu 9 A. Sími 2353.
Akureyri: Árni Bjarnarson frá Mógili.
Beztu bókakaup ársíns.
(Framh. af 2. siðu)
efnis við atkvæðageiðslu klukk-
an að ganga tvö um nóttina.
Mun þjóðin ekki þurfa að horfa
á þá sorgar sjón að kommún-
istar dragi fornbókmenntir
þjóðarinnar til sín niður í svað-
ið. J. J.
Aðstoðarlæknisstaðan
við Vífilsstaðaliælið er laus til umsóknar.
Umsóknir sendist til Stjórnarnefndar ríkisspítalanna, Arn-
arhváli, fyrir 31. des. n. k.
Svar . . .
(Framh. af 2. siðu)
engu leyti réttminni en aðrar,
og getur það engu breytt í þvi
efni, þótt einhverjir kunni að
vera þar á anriarri skoðun, enda
ætla ég að þeir muni fáir vera.
Frú Sigríður segir, að ég hafi
slegið því föstu, að hún færi
með öfgar, eftir að ég hafi feng-
ið að vita, að afgreiðslustúlk-
urnar vissu sig ekki sekar um
það, sem hún hafði haldið fram
í grein sinni.
Ekki er þetta rétt ályktað hjá
frúnni. Hins vegar er það rétt,
að ég viðhafði orðið öfgar. En
hvort mun ekki fleirum en mér
hafa komið það orð í hug, af
þeim, sem lesið hafa grein frú-
arinnar, þar sem m. a. eigi varð
annað séð, en fullyrt væri, að
nálega helmingur af allri þeirri
mjólk, sem seld er í mjólfcur-
búðum samsölunnar sé skólp.
Frú Sigríði hlýtur að vera það
ljóst, að fyrir slíkum staðhæf-
ingum verður að færa fleiri rök
en hún hefir gert, eigi þær ekki
að teljast öfgar eða þó öllu
heldur staðlausar fullyrðingar.
Halldór Eiríksson.
Anglýsið í Tímannm!
26. nóv. 1941.
Stjórnarnefnd ríkisspítalanna.
Frá stúdentaráði.
1. desemberskemmtun
í hátíðasal Háskólans
kl. 3y2 e. h.
DAGSKRÁ:
Ávarp, prófessor dr. Ágúst H. Bjarnason.
Einsöngur, Þorsteinn H. Hannesson.
Ræða, prófessor Guðmundur Thoroddsen.
Einleikur á flygel, Guðríður Guðmundsd.
Upplestur, Lárus Pálsson leikari.
Kórsöngur, Stúdentakórinn, stjórnandi
Hallgrímur Helgason tónskáld.
Aðgöngumiðar seldir í dag og til hádegis á mánu-
dag í Bókaverzlun ísafoldar.
tÚTBREIÐIÐ TÍMANN +
V'V'V'V'WW'V'V'W'W'V'V'V'V'V'V'V'V'V'V'W'V'W'V'V''
HELGI PÉTURSSs
FRAM^ÝALL
— merkasta bók ársins.
Fæst hjá bóksölum.