Tíminn - 03.03.1942, Page 3

9. Mað
TfalIM, þrlðjndaginii 3. marz 1942
35
ANNÁLL
Dánarmiiiiiing.
.. Hér féll grein af góðum
stofni,
grisjaði dauðinn meir
en nóg.
S. S.
Hinn 14. september sl. and-
aðist Pétur Þ. Einarsson á
Blönduósi, eftir langa van-
heilsu og þunga legu. Hann var
fæddur að Gunnsteinsstöðum í
Langadal 18. jan. 1906 og var
því aðeins tæpra þrjátíu og sex
ára, er hann var kvaddur burt
frá konu, þremur ungum börn-
um og aldraðri móður. Er mik-
111 harmur kveðinn að þessum
ástvinum hans.
Foreldrar Péturs sál. voru:
Einar Pétursson frá Gunn-
steinsstöðum og Guðný Frí-
mannsdóttir frá- Hvammi i
Langadal. Bæði eru þau af
merkum húnvetnskum ættum.
Seytján ára fór Pétur til náms
í gagnfræðaskólann á Akureyri.
Að loknu gagnfræðaprófi kom
hann heim í sveit sína aftur og
hugðist að beita kröftum sinum
þar. Gaf hann sig þá mikið við
félagsmálum, einkum í ung-
mennafélögum í sýslunni, og
vann hann þeim allt gagn, er
hann mátti. Hann var kosinn í
stjórn Héraðssambands ung-
mennafél. Húnvetninga 1927.
Starfaði hann að málum sam-
bandsins með brennandi áhuga.
Var á þeim árum mjög um það
deilt innan ungmennafélag-
anna, hvort fella skyldi niður
bindindisskuldbindingu félag-
anna. Barðist Pétur mjög djarf-
lega móti slíku tiltæki. Enda
var hann einbeittur bindindis-
maður alla æfi.
Pétur var prýðilega gefinn og
stórhuga hugsjónamaður. En
vegna fátæktar og annarra erf-
iðra aðstæðna varð árangur
starfs hans minni en ella mundi.
Meðal þeirra sveita og héraðs-
mála, sem hann beitti sér fyrir,
ásamt nokkrum fleiri umbóta-
mönnum, var hafnarbyggingin
á Skagaströnd. Þegar það mál
kom fyrst á dagskrá, mætti það
allmikilli andúð og mótspyrnu,
og þó einkum á Skagaströnd.
En Pétur Einarsson skipaði sér
1 þann flokkinn, sem barðist
fyrir byggingu hafnarinnar.
Lagði hann sig mjög fram um
að afla hafnarmálinu fylgis í
sveit og sýslu. Og fyrstu blaða-
greinina, sem um það mál var
skrifuð, mun hann hafa ritað.
Pétur Einarsson mun hafa átt
allverulegan þátt í að samning-
ar tókust um friðun Vatnsdals-
ár og Húnavatns fyrir laxveiði
um nokkur ár. Var Pétur um-
boðsmaður fyrir enskan auð-
mann, er tók vötn þessi á leigu
í fimmtán ár og skuldbatt sig
til að friða þau að mestu fyrir
laxveiði, en greiða hins vegar
ríflega leigu eftir vötnin. Var
laxveiði mjög til þurrðar geng-
in í vötnum þessum vegna
freklegrar veiði um aldaskeið.
En á friðunarárunum munu
þau aftur fyllast fiski.
Þess má enn geta, að eitt af
áhugamálum Péturs sál. var
stofnun mjólkursamlags í
Húnaþingi. Vann hann ásamt
nokkrum öðrum áhugamönnum
mjög ötullega að undirbúningi
þess. En úr framkvæmdum hef-
ir enn ekki orðið.
Pétur Einarsson var ákveðinn
samvinnumaður. Var hann
þeirrar skoðunar, að alla at-
vinnuvegi þjóðarinnar bæri að
reka á samvinnugrundvelli eft-
ar því, sem við yrði komið. Rit-
aði hann mjög athyglisverða
blaðagrein um samvinnu í
rekstri sjávarútvegsins.
Árið 1928 hóf Pétur búskap á
Ytrahóli á Skagaströnd. En ár-
ið eftir fluttist hann að
Fremstagili í Langadal. Keypti
hann þá jörð háu verði. Háði
hann þar baráttu einyrkjans í
þrjú ár við mjög erfið skilyrði.
Varð hann þá að hætta búskap
og selja jörðina. Var hann þá
búlaus nokkur ár. Á þeim tíma
sigldi hann og kynnti sér bún-
aðarhætti á Norðurlöndum.
1937 fluttist Pétur til Skaga-
fjarðar og bjó i Stórugröf til
1940, er hann fluttist til Blöndu-
óss.
Á fyrsta ári sínu í Skagafirði
kenndi Pétur sjúkleika, sem á-
gerðist stöðugt og fékk hann
ekki verulegar bætur, þó að
læknis væri vitjað. Gekk hann
að öllum störfum sem heill
væri og kveinkaði sér ekki.
Var hann bjartsýnn sem jafn-
an, með óbilandi trú á lífið og
framtíðina. Og þrátt fyrir lítil
efni og bilaða heilsu búnaðist
honum vel. En þegar ábúðar-
tíminn í Stórugröf var úti árið
1940, varð hann að fara þaðan,
því að eigandi jarðarinnar
þurfti hennar með. Og þar sem
hvergi var jarðnæði að fá,
neyddist Pétur móti von og
vilja að flytja burt úr sveitinni.
Þar var of þröngt fyrir þá alla,
sem vildu búa.
Þá um vorið fluttist Pétur
hingað til Blönduóss. Um sum-
arið stundaði hann erfiðis-
vinnu, þó ekki gengi hann heill
til skógar. Um haustið fékk
hann atvinnu hjá setuliðinu á
Blönduósi. Fyrst var hann við
verkstjórn en síðar túlkur setu-
liðsins og hélt hann þeirri at-
vinnu þar til hann lagðist
banaleguna í ágústmánuði síð-
astliðnum. Vann hann sér í
því starfi traust og vinsældir
beggja aðila — Bretanna og
landa sinna — enda rækti hann
ljúka dómum að sumarlagi en
fylltu hælið eftir að frost er
komið. Var þá erfitt um arð-
bærar framkvæmdir, en hætt
við að ríkið yrði að mestu að
kosta dvölina, án þess að fá
verulegan afrakstur gagnlegrar
vinnu. Teitur lagði mikla stund
á að stækka búið í því skyni að
geta framleitt sem mest af
þeirri matvöru, sem með þyrfti
í heimilinu. Hann tók við um
50 kúm og hestum, en nú er
þessi búpeningur orðinn um 120.
Hælið framleiðir mikla mjólk,
bæði til heimilisþarfa og sölu.
Þar eru mikil kálfafjós og hest-
hús á hentugum stöðum í
landareigninni. Innan skamms
framleiðir hælið nægilegt kjöt
til sinna þarfa. Garðland er
prýðisgott í sandinum með-
fram sjónum, og fær hælið í
meðalári mörg hundruð af jarð-
eplum. Fangarnir starfa mjög
að því að færa þang og þara
úr fjörunnl í garðana og á*
valllendis grundir mjög víðáttu-
miklar, sem Teitur gerir að túni
eingöngu með þessum áburði.
Eru oft 8—10 karlmenn að verki
dag eftir dag, við að flytja þang,
þara og húsdýraáburð í hest-
kerrúm um hið víðá;ttumikla
ræktarland.
Heyfengur er mikill í Litla-
hrauni, bæði heima fyrir og af
lánuðum engjum. Hefir Teitur
sótt fast heyskap í Kaldaðar-
nes síðan ríkið eignaðist þá
jörð. En því meir, sem ræktun-
in vex heima fyrir, því minna er
þörf slíkra aðdrátta frá öðrum
jörðum.
Það þótti Teiti Eyjólfssyni
mest mein, að hann vantaði
hentuga vetrarvinnu fyrir
heimamenn sína. Nú hefir rakn-
að fram úr í þeim efnum. Öifusá
ber stöðugt vikursand ofan úr
öræfum á Eyrarbakkafjörur.
Hafa verið steyptar úr því efni
steinar til sölu í kauptúninu og
sandurinn fluttur burtu. Hér
fann Teitur hið. eftirþráða verk-
efni. Lætur hann nú nokkra
fanga steypa vikursteina og
vikurhellur, en aðrir draga að
efnið. Hefir hann á skömmum
tíma látið steypa sem svarar út-
veggjastærð fyrir 10 sveitabæi.
Mikil eftirspurn er eftir þessum
steinum, og selzt framleiðslan
jafnóðum. Má telja sennilegt,
að vikurstelnar frá Litlahrauni
verði notaðir til húsagerðar
víðsvegar um byggðir Suður-
lands. Fer þar saman nauðsyn
og gagn hælisins og bygging-
arefnisþörf manna í héraðinu.
VI,
Það fólk, sem lagði 1 mikilli
fásinnu og fullkomnu ráðleysi
út í að byggja sjúkrahús á
Eyrarbakka, hefir óviijandi gert
þjóðinni mikinn greiða. Litla-
hraun er vaxið upp af þessum
stofni. Og með byggingu þessa
hælis var bætt úr hinu van-
sæmandi ræfilsástandi refsi-
vistar í landinu. Hundruð
manna, sem annars hpfði grotn-
að niður í hinum óheilnæmu
og dimmu fangakytrum í
Reykjavík, hafa lokið refsivist
sinni á Litlahrauni og komið
þaðan hæfari til að vinna fyrir
daglegu brauði. — Reynslan
hefir sýnt, að náttúruskilyrðin
Hverníg heíir atvínnuleyslnu
(Framh. af 2. síðu)
færu styrkþegar hefðu átt þess
kost að vínnr fyrir sér. En at-
vinnulítið í bænum var ekki svo
fjölskrúðugt þá, að það gæti
veitt þesssum starffæru at-
vinnuleysingjum vinnu. Þess
vegna varð bæjarsjóður að
greiða um 2 miljónir króna á
þessum árum til framfærslu
vinnufærra manna, sem gátu
unnið og vildu vinna, en skorti
ytri skilyrði til þess. Aðgerða-
leysi bæjarstjórnarinnar í at-
vinnuleysismálunum hefir því
reynzt dýrt fyrir reykvíska
borgara á undanförnum árum.
Hér verður ekki rædd menn-
ingarhlið þessa máls, né heldur
rakinn sá þáttur, er tilheyrir
hinum vinnufæru styrkþegum.
Ef til vill er hann svo stór, að
hann verður ekki mældur eða
metinn á neinn mælikvarða.
það starf sitt sem önnur með
einbeittni og drengskap. Fór
hann hvern dag til vinnu sinnar
þót-t sárþjáður væri. Ráðlegg-
ingum vina sinna um að taka
hvíld frá störfum og leita lækn-
is, vísaði hann á bug með þeim
ummælum, að þetta væri bara
lasleiki, sem bráðlega batnaði.
Enda hefði hann engan tíma
til að liggja.
Ástin á fjölskyldunni og um-
hyggja fyrir heimilinu var hon-
um þó fyrir öllu öðru. Það dró
úr þrautunum, og lífsþrótturinn
hafði enn um stund yfirhönd-
ina. En þegar kallið kemur,
fæst enginn frestur. Hann varð
að beygja sig fyrir sjúkdómnum
og leggjast i rúmið, sem áður
segir. Var þá sjúkdómurinn
kominn á það stig, að læknis-
aðgerðir voru þýðingarlausar.
En þegar svo er komið, að von-
lítið virðist um bata, er hann
samt rólyndur og bjartsýnn
eins og áður. Voru það sérstak-
lega sterkir eðlisþættir hans.
Er mér það minnisstætt, er eg
og fleiri vinir hans, vorum
staddir hjá honum fáum dögum
áður en hann dó. Var hann þá
enn málhress og átti að flytja
hann til Reykjavíkur í sjúkra-
hús. Sagði hann þá brosandi:
að nú væri hann að taka sér
sumarleyfi og kæmi bráðum til
okkar aftur.
Pétur Þ. Einarsson var
kvæntur Ingibjörgu Þórarins-
dóttur frá Skúfum í Húna-
vatnssýslu. Áttu þau þrjú börn,
einn dreng og tvær stúlkur, öll
ung. Eiga þau að baki að sjá
ástríkum heimilisföður, sem
öllu vildi fyrir þau fórna. Vinir
og samstarfsmenn Péturs geyma
minningu hins hugprúða og
góða félaga.
12. des. 1941.
Stgr. Davíðsson.
Útsvörin og skuldir bæjar-
sjóffs.
Að vonum hafa framlög bæj-
arsjóðs til atvinriubóta og sí-
vaxandi styrkþegaframfæris,
aukið verulega á útsvaraupp-
hæðina í Reykjavík. Árið 1934
voru álögð útsvör í Reykjavík 2
miljónir og 445 þúsund krónur.
Árið 1940 nema þau 5 miljón-
um og 757 þúsundum, og árið
1941 er álögð útsvaraupphæð
komin upp í rúmlega 9 milj-
ónir króna.
Hér er um mjög verulega
hækkun að ræða, og er það út
af fyrir sig ekki ámælisvert, ef
telja má að tekizt hafi að verjú
fénu vel. Hér að framan hafa
verið leidd rök að því að styrk-
þegaframfæri vinnufærra
manna ásamt framlögum bæj-
arins til atvinnubóta, hafi síð-
ustu árin fyrir stríðið kostað
bæjarsjóð Rvíkur nokkuð á aðra
miljón króna á ári hverju, án
þess þó að þessi miklu framlög
sköpuðu nokkra raunhæfa
iausn í þeim málum.
Til viðbótar má svo geta
þess, að á síðustu árunum fyrir
stríðið, fer fjárhagur bæjar-
Tilkynnmg
frá gjaldeyris- og ínoílulníngsnefnd.
Hér með tilkynnist öllum þeim, er nú hafa í höndum gjald-
eyrisleyfi fyrir greiðslum til Bandaríkj anna og Canada, að -eir
þurfa, áður en þeir geta snúð sér til bankanna til kaups á
gjaldeyri samkvæmt leyfum þessum, að leggja þau fram til
skrásetningar á skrifstofu Gjaldeyris- og innflutningsnefndar
og gera þá um leið grein fyrir því hjá hvorum bankanum gjald-
eyririnn óskast keyptur.
Skrásetningu þessari, sem aðeins tekur til þeirra leyfa, sem
nú eru í umferð, skal lokið fyrir 15. marz næstkomandi, og verða
þau leyfi, sem ekki hefir verið komið með til skrásetningar fyrir
þann tíma, feld úr gildi.
Jafnframt skal vakin athygli þeirra, sem hafa í höndum gjald-
eyris- og innflutningsleyfi, sem féllu úr gildi 31. desember 1941
eða fyrr, að ef þeir hafa gert ráðstafanir til vörukaupa sam-
kvæmt þeim, þurfa þeir að gera skriflega grein fyrir því við
nefndina og sækja um framlengingu á leyfunum fyrir 15. marz
næstkomandi, enda verða umsóknir um slíkt, sem fram koma
eftir þann tíma, ekki teknar til greina. "
Enn fremur skal það tekið fram, að framvegis þegar sótt er
um gjaldeyris- og innflutningsleyfi fyrir vörum frá Bandaríkj-
sjóðs versnandi með hverju ári. I unum eða Canada skal tilgreina magn (þunga) vörunnar, eftir
rið 1934 eru skuldirnar tæp- því sem yið ver3ur komið, svo og fob-verð að viðbættri vátrygg-
ingu og einnig í hvaða banka gjaldeyririnn óskast keyptur.
eru álveg óvenjulega góð á Eyr-
arbakka til að geta skapað
fangaheimili, sem vinnur að
mjög verulegu leyti fyrir sér, og
getur með vikursteypunni, og
ýmiskonar annarri framleiðslu
fengið nokkrar tekjur til að
mæta útgjöldum við innkaup á
vörum, sem ekki verða fram-
leiddar heima fyrir.
Deilurnar um Litlahraun eru
nú fyrir löngu þagnaðar. Þjóð-
in viðurkennir, að það, sem með
þurfti til að reisa refsivistar-
hælið, var fyrst og fremst heil-
brigð skynsemi og löngun til að
sjá verk frekar vel gerð en illa.
Það fer enganveginn illa á að
minnast á við bæjarstjórnar-
kosningar þær, er í hönd fara
i Reykjavík, hvilíka þýðingu
Litlahraun hefir fyrir þennan
bæ. í hinu hraðvaxandi þétt-
býli verður mörgum unglingi á
að stranda á hættulegum skerj-
um. Langflestir þeir, sem dval-
ið hafa á vinnuhælinu, koma úr
hringiðu höfuðborgarinnar. Það
skiptir ekki litlu fyrir bæinn,
að geta fengið framkvæmt eðli-
legt aðhald gagnvart þeim, sem
ekki hlýða settum reglum. Það
er mikilsvert, að margir hafa
greitt sektarskuldir sínar við
bæjarsjóð, fremur en að gista
Litlahraun. En ef til vill skiptir
það mestu, ekki sízt fyrir hina
mörgu unglinga, sem villast í
þokunni, að geta jafnað skulda-
reikninginn við þjóðfélagið á
þessu stóra sveitaheimili, við
holl og nauðsynleg störf, sem eru
þess eðlis að þau bæta og styrkja
hvern þann mann, sem er nokk-
urs virði. J. J.
lega 4 miljónir króna, en í árs-
lók 1939 eru þær komnar upp í
nálega 7 miljónir og 500 þús-
und krónur. Skuldir bæjarsjóðs
hafa því hækkað á 5 árum um
nálega hálfa fjórðu miljón
króna samtals, eða sem næst
700 þúsund krónur á ári að með-
altali.
Á móti þessari skuldaraukn-
ingu, er að vísu færð fram til-
svarandi eignaviðbót hjá bæj-
arsjóði, eða liðlega það. En þess
ber um leið að minnast, að
mjög verulegur hluti þeirrar
eignaaukningar, eru óarðbær-
ar eignir, sem engar tekjur gefa
af sér og verða sennilega aldrei
veðhæfar. Þar til má nefna t. d.
gatna-, vega- og holræsakerfi
bæjarins, sem er fært til eignar
á rúmar 4 miljónir króna, í árs-
lok 1939. Það má því með mikl-
um rétti segja, að mjög veruleg-
ur hluti af skuldaraukningu
bæjarsjóðs á fyrnefndu tíma-
bili, séu eyðslu- og rekstrar-
skuldir.
Reikningur Reykj avíkurbæj -
ar árið 1939, ber það með sér, að
í árslokin hafa lausar skuldir
bæjarsjóðs verið komnar upp í
nær 4 miljónir króna. Megin-
hluti þessara lausu skulda eru
bráðabirgðavíxlar og reikn-
ingslán í bönkunum, sem voru
að smáhlaðast upp árin á und-
an. Ennfremur nokkur hundruð
þúsund krónur í vangreiddum,
lögboðnum gjöldum til bygg-
ingasjóðs verkamanna og
Sjúkrasamlags Reykjavíkur.
Af þessu er ljóst, að hjá bæj-
arsjóði Reykjavíkur hefðu orð-
ið samskonar greiðsluvandræði,
eins og urðu hjá ýmsum öðrum
bæjar- og sveitarfélögum á
landinu á þessum tímum, ef
bankarnir hefðu synjað bæjar-
sjóði Reykjavíkur um viðbótar-
(Framh. á 4. siðu)
Reykjavík 28. febrúar 1942.
Gjaliíeyris- og' iiiiiflutiiiiigsiiefiid.
SIGLINGAR
milli Bretlands og Islands halda áfram,
eins og að undanförnu. Höfum 3—4
skip í förum. Tilkynningar um vöru-
sendingar sendist
Cullíford & Clark Ltd.
BRADLEYS CHAMBERS,
LONDON STREET, FLEETWOOD.
Ilafið þér
veitt |»vi athjgli
hvaffa áhrif dýrtíffin hefir á verffgildi innanstokksmuna
yffar? Athugiff aff hækka brunatrýggingu yffir, ef hún er
til, effa kaupa nýja tryggingu hjá
V á try j*gi nga r skr if stofu
Sigfásar Sighvatssonar
Lækjargötu 2 — Sími 3171.
360
Victor Hugo:
Esmeralda
357
trúarskoðun en var mjög hjátrúarfull-
ur eins og hérmanna er siður, spurði
sjálfan sig, hvernig máli væri varið
með þetta æfintýri, er hann hafði rat-
að í, gat hann alls ekki glöggvað sig
á atferli geitarinnar, kynnum sínum af
Esmeröldu, ástartjáningu hennar eða
háttum vofunnar. Það var skoðun
hans, að hér hefðu fremur verið galdr-
ar en ást að -verki. Augsýnilega var
hún galdranorn, ef til vill djöfullinn
sjálfur. Allt kom honum þetta næsta
undarlega fyrir sjónir. En sárast sveið
honum það, hversu hlutur hans í dul-
arleik þessum gat talizt lítill. Honum
var óneitanlega gramt í geði. Hann
skynjaði blygðun áþekka þeirri, sem
Lafontaine*) hefir lýst svo snilldarlega
með þessum orðum:
Skelfdur sem mús, er hrafninn greip
í gógginn.
Hann vonaði þó, að mál þetta myndi
ekki komast i hámæli, og nafn hans
ekki einu sinni verða nefnt, er hann
væri sjálfur fjarri — að minnsta kosti
ekki utan dómsalarins.
En þessi von hans brást. Þetta var um
þær mundir, þegar engin blöð voru til
og þegar engin vika leið svo, að galdra-
*) Jean de Lafontaine frægasti ævintýra-
sagnahöfundur Frakka, fæddur 1621. í
setukonan og titraði af æsing. — Hvort
ég hata galdrakvendi og barnaræn-
ingja! Þeir hafa myrt litlu dóttur mína,
einkabarn mitt. Þeir hafa rænt mig
hjarta mínu.
Hún fór hamförum. Munkurinn virti
hana rólegur fyrir sér.
— Það er einkum ein Tatarastelpa,
sem ég hata og forsmái, hélt hún á-
fram máli sínu. — Hún er á líkum
aldri og dóttir mín myndi vera, hefði
henni orðið lífs auðið. í hvert sinni,
sem ég sé þennan ungling dansa hér á
torginu fær hún blóð mitt til þess að
ólga.
— Jæja, systir mín. Þá hafið þér á-
stæðu til þess að gleðjast! mælti erki-
djákninn iskaldri röddu. — Það er
einmitt hún, sem er dæmd til að deyja
í dag.
Hann lét höfuðið hníga niður á bók-
ina og gekk á braut hægum skrefum.
Einsetukonan klappaði saman lóf-
unum af gleði.
— Ég spáði henni þvi, að~ þannig
myndi fyrir henni fara! æpti hún. —
Sú hlaut makleg málagjöld!
Hún tók að ganga um gólf í klefan-
um löngum skrefum myrk á svip og
með leiftrandi augu. Hún minnti helzt
á langsoltinn úlf, sem væntir sér fórn-
ardýrs.