Tíminn - 21.03.1942, Blaðsíða 3

21. blað
TÍMIM, langardagiim 21. marz 1942
79
A IV IV A L JL
ATmæll.
Þann 12. febrúar s. 1. varð Jas-
on Steinþórsson bóndi í Vorsa-
bæ í Plóa sjötugur að aldri.
Þann dag heimsóttu hann
börn hans, sem heiman eru
farin, svo svo og nokkrir sveit-
ungar. Færðu þeir honum
göngustaf gerðan af Ríkarði
Jónssyni, en börn hans færðu
honum málverk af Þjórsárdal
eftir Eyjólf Eyfells.
Menn skemmtu sér fram-
undir næsta morgun með rabbi.
áti, ræðum og söng.
Fjöldi heillaskeyta bárust hon-
um þennan dag. Um kvöldið lét
Jason þess getið, að hann hefði
ekki ætlað að gera neinn daga-
mun, þótt hann ætti þetta af-
mæli. En er honum var bent á,
að hann myndi eiga gesta von.
þótti honum það „góð tíðindi"
og dagurinn einn af sínum
mörgu hamingjustundum, sem
hann hefði átt á lífsleiðinni.
Ég vil nú biðja Tímann fyrir
nokkur orð um Jason bónda á
þessum tímamótum æfi hans.
Jason er fæddur og uppalinn
á Arnarhóli hér í sveit. Faðir
hans, Steinþór Éiriíksson, bjó
þar allan sinn búskap. Þau hjón
vóru fátæk með þunga ómegð.
svo að Jason vandist þegar við
þröngan kost, sbr. endurminn-
ingar hans í Tímanum 12. og
13. tbl. 1939.
Þá lærði hann þegar í bernsku
að meta hlutina að verðleikum.
Lærði að meta hvers virði er, að
hafa fæði og föt, og hvert á-
hyggjuefni er að sjá fram í
tímann, þegar lítið er að bíta
og brenna.
Þótti honum fljótt, sem þetta
mætti fyrirbyggja með forsjálni
og framsýni í vinnu og lifnað-
arháttum. Mun skóli sá, er
hann hafði í föðurgarði, hafa
reynzt honum góður og nota-
drjúgur, þó lítið væri um bók-
legan fróðleik eða kennslu i
þeim greinum.
Það hefir sannazt í fyllsta
lagi, sem Steingrímur Thor-
steinsson segir: „Að þarflaust
hygg ég þó, að leita lengst í
álfum vort lán býr í oss sjálf-
um, í vorum reit, ef vit er nóg“.
Jason hefir ekki leitað lengst í
álfur að gæfunni. Hann er hjá
foreldrum sínum þar til hann
fær sér konu hér úr sveitinni,
eina efnilegustu bóndadóttur-
ina, Helgu ívarsdóttur frá
Vorsabæjarhjáleigu, sem var
bæði gáfuð og góð kona, svo á
orði var haft. Þegar í búskapar-
byrjun ræður hann til sín
þrjár vinnukonur, sem hann
heldur hjá sér enn í dag, en
þær heita: Iðni, Sparsemi og
Reglusemi. Hinar gömlu og
góðu dyggðir, sem engum þeim
hafa brugðizt, sem borið hafa
gæfu til að halda þeim i sinni
þjónustu. En Jason í Vorsabæ
mun vera einn með betri hús-
bændum þessara dyggða. Góð-
um hjúum þótti jafnan mikils
um vert að vel gengi á heimil-
inu, og að hagur húsbændanna
blómgaðist. Þar sem svo er, eru
stallsystur þeirra: Lukka og
Farsæld, tíðir gestir, jafnvel til
með að taka sér aðsetur, og svo
má segja að hafi verið í Vorsa-
bæ. Æfistarfið ber vitni um sí-
fellda framför, efnalega og and-
lega. Allt myndarlegt, sem bezt
við hæfi umhverfisins og jarð-
arinnar, allt með föstum línum,
bar sem lesa má að hér eru
blutirnir hirtir, hér eru hlut-
irnir hver á sínum stað; hér er
nóg til að bíta og brenna fyrir
fénað og menn, hér er öllum
látið líða vel, ekki færst meira
í fang en vel verður við ráðið.
Það er ekkert brask eða „speku-
leringar" um gróða af þessu eða
hinu, engin knífni í viðskiptum
á nokkurn hátt, síður en svo.
Allt borgað, sem borga ber, og
vel það. Allt ber vott um ráð-
deild og búvit í fullu samræmi
við umhverfið. Húsakynni og
mannvirki með myndarbrag.
Þétt sett í landið af fénaði um
sumartímann. Allt girt sundur
og notað svo sem hægt er. En
mesta mannvirkið er samt veg-
urinn heim að bænum utan af
Gaulverjabæjarvegi, 3 kílómetr-
ar að lengd. Vegur þessi er
mjög myndarlegt verk, mest-
allur púkkaður, unninn af 4
bændum, sem að honum búa.
Hafði Jason þar alla forgöngu
og framkvæmd. Þó að allmikill
opinber styrkur fengist til veg-
arins, þegar til kom, þá var allt
í óvissu með það, er Jason hóf
verkið. Sannast þar sem oftar,
að hálfnað er verk þá hafið er;
og vegurinn komst á nokkrum
árum. Er hann hin allra bezta
búbót,. sem Vorsabærinn og
þessar jarðir gátu fengið, en
fast sótti Jason verkið með
köflum, ivo að hann stóð stund-
um við annan mann að moka
upp í veginn Mannvirki þetta
mun minna á dugnað og
framkvæmd Jasonar langt
fram í ókominn tíma.
Svo sem vænta má hefir Ja-
son gegnt mörgum störfum fyr-
ir sveit sina. Úttektarmaður og
sáttamaður hefir hann verið
alla tíð. Hefir verið lengi í
hreppsnefnd og skattanefnd frá
þvi þau lög voru sett o. m. fl.
Við þessi störf er hann sami,
gætni og hollráði drengskapar-
maðurinn, eins og í sínum eig-
in málefnum. Það mætti margt
fleira segja um þennan merka
mann, en ég sleppi því; ætla
aðeins að geta þriggja atriða,
sem öll lýsa manninum, hvert
á sinn hátt, handlægni, hygg-
indum og innræti. Það fyrsta
er, að svo sem kunnugt er,
stendur bærinn Arnarhóll við
gamla þjóðveginn, sem lá nið-
ur Flóann, Ásaveginn, sem kall-
aður var. Allt þar til að nýju
bifreiðavegirnir komu um þess-
ar sveitir var öll umferð upp-
sveitamanna til kaupstaðar
meðfram túninu á Arnarhóli.
Eitt af því, sem ég man sérstak-
lega eftir frá því að ég var ung-
lingur og fór Ásaveginn niður
á Bakka og heyrði þá marga
tala um, var nýbyggður
bæjarhúsaveggur á Arnarhóli.
Hann blasti við vegfarendum
og var listaverk til að sjá, og
stakk í stúf við bæjarhúsin, sem
voru fornleg og fremur lágreist.
Og veggurinn var listaverk í
raun og veru, því að hann stend-
ur lítið haggaður enn í dag, eft-
ir full 50 ár. Þennan vegg gerði
Jason, þá unglingur, ásamt
bræðrum sínum. Þetta var vit-
anlega ekkert stórvirki, en það
sýndi verklægni og handlag í
bezta lagi, enda hefir Jason
marga veggí hlaðið síðan, bæði
á heyhlöðum og öðrum húsum.
Annað er það, að Jason hefir
jafnan átt fallegan, vel fram-
genginn fénað og alltaf nóg
hey, aldrei orðið heytæpur eða
nokkuð líkt þvi. Heyfyrningar
hans hafa verið minni seinni
árin, síðan slægjan var vissari
og mannafli meiri, en fyrri bú-
skaparár sín mun hann hafa
fyrnt að jafnaði V4 til y3 ár-
lega. Fyrir það gat hann alltaf
haldið sama búinu, hvernig sem
lét í ári; varð aldrei fyrir af-
urðatapi sökum fóðurskorts. Ár-
ið 1914 var sérstaklega slæmt
hér sunnan lands, og flest-
um bændum hrakaði í afkomu.
Þá gaf hann gömul hey og fann
ekki til harðærisins. Sama var
og eftir rosasumarið 1920; það
gerði honum ekki mikið' til.
Hann setti á lömb eins og vant
var. Þá má nú e. t. v. segja, að
þetta gerir margir og sé sjálf-
sagður hlutur að hafa nóg hey,
en það eru ekki margir, sem
sumri sent út sína erindreka til
þess að efla og glæða trúar- og
kirkjulegan áhuga meðal safn-
aðanna og kveikja nýtt iíf í
kulnandi glæðum. Hún þarf að
fá aðstöðu til að hefja skipu-
legt starf til andlegrar vakning-
ar I landinu í gegn um hið
voldugasta menningartæki nú-
tímans, útvarpið. En allt þetta
kostar nokkurt fé. Og þar kem-
ur enn til kasta löggjafarvalds-
ins. Annað hvort með því að
lcgleiða almennan kirkjuskatt,
er kæmi að einhverju leyti 1
stað prestsgjaldsins, sem nú er
loks afnumið með lögum, en
mætti vera mun lægra en það
var, eða, að kirkjunni yrði veitt
árleg upphæð í þessu skyni á
fjárlögum. Og þyrfti hvort-
tveggja þetta, ef vel væri.
Nú ganga ragnarök yfir
heimsbyggðina. Öll veröld leik-
ur á reiðiskjálfi. Stærri vá og
ægilegri hörmungar eru fyrlr
hvers manns dyrum en nokkru
sinni fyrr. Enginn veit, hvort eða
hvenær léttir til og hinni nýju-
jörð skjóti upp úr kafi og kólgu.
En ef sú jörð á að verða iðja-
græn og betri bústaður börn-
um sínum í framtiðinni, þá
verður menning fólksins sjálfs
einnig að taka stórfelldum
breytingum. Orsök hins mikla
hruns og stóru hörmunga, sem
nú dynja yfir, liggur að mínu
viti fyrst og fremst í þessu, að
menningin hefir margfaldað
getu og vald mannsins, en um
hitt hefir ekki verið jafnframt
hirt, sem þó var höfuðatriði, að
góðleikur hans og siðrænn
þroski efldist í réttu hlutfalli
við valdið. Þessvegna er nú
þeim reginöflum, sem maður-
inn ræður yfir, beitt til eyði-
leggingar og ófarnaðar.
Hlutverk framtíðarinnar hlýt-
ur því að verða þetta, að koma
á auknu jafnvægi milli þess
valds, sem vélamenningin hefir
fengið mönnunum í hendur
annarsvegar og siðþroska þeirra,
góðleiks og trúar hins vegar.
Og þá er ekki hægt að ganga
fram hjá kirkjunni. Hin and-
lega og siðræna þróun er og
verður henni nátengt og bund-
ið. Fleiri og fleiri raddir hinna
mætustu og ágætustu manna
víðsvegar um heim heyrast nú
í þá átt, að það sé kristindóm-
urinn, sem einn sé þess nú
megnugur að bjarga þessari
sárum flakandi veröld. Þaðan
vænta nú æ fleiri og fleirl
björgunar og líknar.
En hvað gerir hin íslenzka
þjóð? Skilningurinn á gildi
kirkjunnar og hinu mikla hlut-
verki hennar í nútíð og fram-
tíð, er áreiðanlega að aukast.
Afstaða löggjafarvaldsins 1
landinu til kirkjunnar er allt
önnur nú, en hún var fyrir fá-
um árum. En hér þarf stærri
og skjótari átök til eflingar
kirkjunni, einmitt vegna þess,
að mál hennar hafa verið van-
rækt um mörg ár, og áhrif henn-
ar verið rýrð meira en hollt var
og rétt.
Það, sem mér virðist einna
mest aðkallandi nú, að hafizt
verði handa um, er i stuttu
máli þetta:
1. Að kjör prestanna verði
bætt þannig, að þau þurfi ekki
að hamla því, að gáfuðustu og
fjölhæfustu menn veljist til
þessara ábyrgðarmiklu starfa og
að prestaefnunum verði tryggð-
ir þeir beztu kennslukraftar
sem völ eru á.
2. Að, á meðan við ekki íáum
sérstakan kirkjumálaráðherra,
er hafi sérþekking á málefnum
kirkjunnar, verði vald biskups-
ins aukið verulega frá því, sem
nú er, og lögð undir hann ýms
þeirra mála, er nú heyra undir
kirkjumálaráðuneytið, enda
hefði þá biskupinn sérstakan
skrifstofustjóra eða fulltrúa.
Jafnframt sé þá og komið á
betra og heilsteyptara skipu-
lagi á alla stjórn kirkjunnar.
3. Að komið verði á almenn-
um kirkjuskatti, og kirkjunni
sé jafnframt ætluð rífleg fjár-
hæð á fjárlögium til útgáfu-
starfsemi og andlegrar vakn-
ingar meðal þjóðarinnar bæði
í gegn um útvarp og með ferða-
lögum til þess að efla áhuga
safnaðanna um gjörvallt landið.
Fjallagrös
fást í heildsölu hjá
Sambandi
ísl. síimviimufélaga
Kopar,
aluminium og fleÍTÍ málmar
keyptir i LANDSSMIÐJUNNI.
hafa verið jafnvel byrgir alla
sína búskapartið eins og Jason.
Samskonar fyrirhyggju gætir í
hvívetna í búrekstrinum.
Það þriðja er minna áberandi,
en er þó nokkuð sérstakt, svo
að framhjá því vil ég ekki
ganga, þegar þessa manns er
minnst. En það er sá háttur
hans, að sýna þeim nágrönnum
eða sveitungum, sem verða fyr-
ir missi ástvina sinna eða lenda
í þrengingu á einhvern hátt,
hug sinn með því að vikja
að þeim myndarlegri pen-
ingagjöf. Það kannske gera
nú fleiri, en ég hygg, að
þetta hafi Jason gert oftar
og ríflegar en aðrir hér, og meir
en menn gruna. Hvort hann
lætur nafn síns getið, veit ég
ekki, en hitt veit ég, að slíkt
kemur í góða þörf við þau tæki-
færi. Því þarf ekki að lýsa. Þar
getur hver farið í sinn eigin
barm.
Ég hefi þá minnst lítillega á
helztu heimilishætti í Vorsabæ.
Þess má geta til viðbótar, að
jörðin er fremur lítil. Slægjur
og landkostir rétt eins og ger-
ist og sízt betri. Engin hlunn-
indi eru þarna á nokkurn hátt,
en bóndinn hefir verið nú um
mörg ár langbezti gjaldandi
þessa hrepps.
Jason er tvíkvæntur. Fyrri
konu sína, Helgu ívarsdóttur,
missti hann eftir 13 ára sam-
búð frá 5 ungum börnum. En
fékk nokkru síðar Kristínar
Helgadóttur frá Súluholti, sem
er húsfreyja og búkona I
fremstu röð, og hefir reynzt
honum og börnum hans hin á- I
gætasta. Þau eiga '3 börn sem
lifa, svo alls á Jason 8 börn
uppkomin, en þrjú missti hann
ung. En svona er þetta, hann
hefir aldrei verið talinn ó-
magamaður. Afkoman var svo
góð og traust, að slíkir smámun-
ir, sem að ala upp 8 börn, „var
ekki mikið fyrir hann Jason“.
Jason er ennþá beinn i baki,
léttur í hreyfingum og gengur
að allri vinnu sem ungur væri.
Lífsgleði og ánægja móta líf
hans og útlit.
Á 70 ára afmæliskvöldið sitt ■
þakkaði hann guði fyrir alla j
handleiðslu á sér gegnum lífið.1
Hann kvaðst gjarnan vilja lifa
upp aftur líf sitt ,og hann ætl-
aði ekki frá Vorsabæ, nei, hann
vildi þá vera þar áfram. Hann
bjóst við, að víðar væri gott að
vera, en honum hafði liðið vel
þar, og hann hafði átt þar svo
margar ánægjustundir, sem
hann vildi gjarnan finna aftur
og lifa upp að nýju.
í landsmálum fylgir hann
Framsóknarflokknum. Er þar
heill og óskiptur, eins og í
hverju því, er hann leggur að
hug eða hönd.
Ég vil enda þessar línur með
því, að þakka þér, Jason, fyrir
mína hönd og allra sveitunga
þinna og vina fyrir langt og
ágætt starf, fyrir tryggð við
byggð þína og bú. Þú hefir ver-
ið okkur, samverkamönnum
þínum, styrkur i starfi, bæði
andlega og fjárhagslega. Þú
(Framh. á 4. slðu)
o——n — o —n —— n—n —n—.0-. , — n — n ■. n —-.„ — o —n
Samband ísl. satnvinnufélatja.
Gefið fóðursalt og fóðurkrít, ef þess gerist þörf
að áliti kunnáttumanna.
ÍSIGMM GAR
milli Bretlands og íslands halda áfram,
eins og að undanförnu. Höfum 3—4
skip í förum. Tilkynningar um vöru-
sendingar sendist
Culliford & Clark Ltd.
BRADLEYS CHAMBERS,
LONDON STREET, FLEETWOOD.
hinar
pekktu
tvegum
Srá
Ameríku
,ZEFH¥RATOR«
ikilYÍndnr
CdíILTlJM^IUS^
Aðalstræti 16 — Simi 2484.
Ik. Jk. Jk. A. Jk. Jk. Jk. Jk. Jk. Jk Jk. Jk. Jk. Jk. Jk. Jk Jk. Jk Jk Jk Jk Jk Jk*. J
+ÚTBREIÐIÐTÍMANNf
400 Victor Hugo:
við það, að skipið kennir grunns, og svo
missti hún meðvitund.
Litlu síðar rankaði hún við sér. Hún
sá, að hún var í Frúarkirkjunni og
mundi þá líka eftir því, að hún hafði
verið hrifin úr böðulshcndum, að Föbus
var enn á lífi, þótt hann elskaði hana
ekki lengur. En þetta olli henni sárum
þjáningum, og mitt í sálarkvölum sín-
um sneri hún sér að Kvasimodo, er
stóð hjá henni, og stundi:
— Hvers vegna bjargaðirðu mér?
Hann horfði á hana með þjáningar-
svip, eins og hann væri að reyna að
grufla upp merkingu þessara orða. Hún
endurtók spurninguna. Þá leit hann á
hana með hryggð í augunum og hrað-
aði sér síðan brott.
Hún varð steinhissa.
Að andartaki kom hann aftur með
lítinn böggul, sem hann fleygði að fót-
um hennar. Það var fatnaður, sem ein-
hver hugsunarsöm og góðhjörtuð kona
hafði lagt á kirkjuþrepin handa henni.
Þá varð henni litið á sjálfa sig. Iíún
roðnaði af blygðun. Og nú færðist fjör
í hana að nýju.
Kvasimodo skynjaði hugsanir hennar
og tilfinningar því hann brá ferlegum
hc-ndunum fyrir augun og haltraði út
með þungum og virðulegum rykkjum.
Esmeralda 897
i lifandi lífi. Hann heyrði gerla skrjáf-
ið í hvítum kyrtli hennar, en fannst
tunglið helzt skína í gegnum hana.
Þegar hún var horfin, forðaði hann
sér niður stigann. Svartamyrkur var,
því að dautt var á lampanum. Á leið
sinni niður heyrði hann greinilega, að
einhver hló illkvitnislega og hvíslaði 1
eyra hans:
„Og andi leið framhjá mér, og vind-
gustur straukst framhjá andliti mínu,
hárin risu á líkama minum.“
n. KAFLI
Griðastaður.
Á miðöldunum var einhver griða-
staður til í hverjum bæ. Þar voru frið-
helgir þeir, er þangað komust. Svo var
þetta og í Frakklandi fram á daga Lúð-
viks XII. Þessir griðastaðir, sem sekir
menn og dómfelldir áttu, mitt í harðn-
eskju viðurlaga mikilla hegningará-
kvæða og miskunnarlausra dómstóla,
voru eins og grænar vinjar í eyðimörk
þess réttarfars, er menn höfðu sett með-
bræðrum sínum. Slíkir griðastaðir voru
hallir konungann^, dvalarstaðir kon-
ungssona og þó fyrst og fremst kirkj-
unnar.
Hver, sem i griðaskjól komst, var