Tíminn - 31.03.1942, Blaðsíða 1

KITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON:
PORMAÐUR BLAÐSTJÓRNAR:
JÓNAS JÓNSSON
ÚTGEFANDI:
FRAMSÓKN ARFLOKKURINN.
26. úr.
! RITSTJÓRNARSKRIFSTOFUR:
! EDDUHÚSI, Lindargötu 9 A.
| Símar 2353 og 4373.
í AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
| OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI, Lindargötu 9 A.
j Sími 2323.
( PRENTSMIÐJAN EDDA h.f.
£ Símar 3948 og 3720.
Rcykjavík, þriðjudaginu 31. marz 1942
26. blað
Skattafrumvörp frá stjórnar-
flokkunnm lögð fram á Alþingi
Skatfa- og útsvarsirádráttunnn afnuminn,
en tekjuskattsstiginn lækkaður
sem því svarar
Stríðsgroðaskatturinn stórum hækkaður.
Tckjuskattur og stríðsgróðaskattur samtals
90% af skattskyldum tekjum yfir 200 þús. kr.
Dr. Helgi Péturss
sjötugur
Dr. phil. Helgi Péturss er
skagfirzkur að ætt, en fæddur
í Reykjavík 31. dag marzmán-
aðar 1872, og er því sjötugur í
dag.
Hann lagði stund á jarðfræði-
nám við háskólann í Kaup-
mannahöfn, lauk þar prófi og á-
vann sér litlu síðar doktors-
nafnbót fyrir ritgerð um jarð-
fræði íslands.
í ritgerð þessari sýnir hann
fram á með glöggum dæmum,
að fleiri en ein í^öld hafi geng-
ið yfir landið, en milli þeirra
hafi verið hlýindatímabil svo
miki ð, að gróðurfari landsins
svipaði til þess, sem nú gerist í
mið- og sunnanverðri Evrópu.
Þá vöktu skýringar hans á
myndun móbergsins ekki síður
athygli. Margir erlendir fræði-
menn af ýmsum þjóðum höfðu
áður glímt við þá gátu, án þess
að geta ráðið hana. Helgi Pét-
urss sýndi fram á, að móbergið
væri ísaldarmyndun í sambandi
við eldgos.
Flestir jarðfræðingar féllust
þegar á þessa skýringu Helga
og rannsóknir þær, sem síðan
hafa gerðar verið, hafa lagt til
ný gögn og nýjar sannanir til
styrktar henni.
Helgi Péturss hefir skrifað
fjölda greina í erlend jarð-
fræðitímarit, auk þátta um ís-
lenzka jarðfræði í erlendar
handbækur og alfræðiorðabæk-
ur.
Má því fullyrða, að rannsókn-
ir hans og ritverk um jarðfræði
muni verða sígild og nafn hans
þekkt meðal jarðfræðinga um
allan hinn menntaða heim.
Að loknu háskólaprófi tókst
Helgi ferð á hendur til Græn-
lands ásamt Finni prófessor
Jónssyni, til að rannsaka hin
forníslenzku byggðalög þar í
landi. Rituðu þeir bók um för-
ina, sem kom út í Bókasafni
Alþýðu á Akureyri. Auk þess
ritaði Helgi um jarðfræði Græn-
lands í Meddelelser om Grön-
land.
Á síðari árum hefir Helgi
Péturss að miklu leyti iagt
jarðfræðina á hilluna og snúið
sér að rannsóknum á eðli
draumá og hinum hinztu rök-
um tilverunnar.
Um þær rannsóknir fjalla
hinar síðari bækur hans: Ný-
all, Ennýall og Framnýall. Auk
þess hefir hann ritað fjölda
greina um samskonar efni í er-
lend tímarit og íslenzk.
Helgi Péturss er stórlærður
maður og fjölfróður. Hann er
manna málhagastur og eru rit-
gerðir hans, smáar sem stórar,
jafnan stílprúðar, svo að af ber.
Allir Reykvíkingar þekkja
Á fundi neðri deildar Alþing-
is í gær, var lagt fram frum-
varp til laga um breytingar á
tekjuskattslögunum, og annað
frumvarp um stríðsgróðaskatt.
Bæði þessi frumvörp eru flutt
af þingmönnum Framsóknar-
og Sjálfstæðisflokksins I fjár-
hagsnefnd neðri deildar, sam-
kvæmt ósk ríkisstjórnarinnar.
í greinargerð, sem fylgir
frumvörpunum, er tekið fram,
að flutningsmenn áskilja sér
rétt til að flytja tillögur um
breytingar á einstökum atrið-
um þeirra, eða fylgja breyting-
artillcgum, sem fram kunna að
koma.
Aðalbreytingin á tekjuskatts-
lögunum, sem þetta frumvarp
felur í sér, er sú, að tekjuskatt-
ur og útsvar skuli ekki dragast
frá tekjum gjaldenda áður en
skattur er á þær lagður. Þetta
er sú breyting, sem Framsókn-
arflokkurinn hefir lagt aðal-
áherzlu á að koma fram. Með
því að nema „frádráttarregl-
una“ úr lögum, er tryggð stór-
kostleg hækkun á skattatekjum
ríkisins árið 1942.
Vegna þessarar breytingar,
að hætt er að draga greidda
skatta og útsvör frá tekjum,
áður en skattur er á þær lagð-
ur, hefir almenni tekjuskatt-
stiginn verið lækkaður. Kemst
hann nú hæst í 22% af skatt-
skyldum tekjum, í stað 40% í
núgildandi lögum. Hins vegar
er stríðsgróðaskatturinn hækk-
aður mjög mikið. Er hann nú
68% af skattskyldum tekjum
yfir 200 þús. kr., en var áður,
samkvæmt lögum frá þinginu í
fyrra, 35% á hæstu tekjunum.
Samanlagðir tekjuskattur og
stríðsgróðaskattur eru því, sam-
kvæmt frumvarpinu, 90% af
skattskyldum tekjum, sem eru
umfram 200 þús. kr., en óheim-
ilt er að leggja tekjuútsvör á
þann hluta af hreinum tekjum
gjaldenda, sem er umfram 200
þús. krónur. Stríðsgróðaskattur-
inn á að skiptast milli ríkisins,
sveitarfélaga og sýslufélaga.
Ríkið fær 50% af skattinum,
bæjar- og sveitarfélög, þar sem
skatturinn er á lagður, 45% en
önnur bæjarfélög og sýsluíélög
5%. Áður fengu bæjar- og
sveitarfélögin 40% af stríðs-
gróðaskattinum, en sýslufélög-
in 6%.
Um aðalbreytinguna, sem hér
Helga Péturss í sjón. Þótt hann
hafi nú fyllt hinn sjöunda tug
ævi sinnar og sé grár fyrir hær-
um, er hann teinréttur og létt-
ur á fæti. Flesta eða alla daga
mun hann fara í Sundlaug-
arnar, hvernig sem viðrar.
Sjaldan notar hann strætis-
vagna, heldur hleypur við fót
báðar leiðir.
Næstu daga mun koma út af-
mælisrit tileinkað dr. Helga.
Skrifa í það ýmsir þjóðkunnir
menn, auk afmælisbarnsins
sjálfs, en útgefandi er Guðjón
Ó. Guðjónsson prentari.
J. Ey.
er lagt til að gerð verði á skatta-
lögunum, að afnema skatta-
frádráttinn, segir m. a. svo í
greinargerð frumvarpsins:
„Þá skal bent á það, að ein-
mitt nú er þannig ástatt í þjóð-
félaginu, að sérstök ástæða er
til að gera þessa breytingu á
skattalögunum. Árið 1940 voru
tekjur margra einstaklinga og
félaga mjög háar, sérstaklega
hinna stærri atvinnufyrirtækja.
Af því leiddi það, að skattgreiðsl-
urnar voru háar árið 1941. Verði
skattalögunum ekki breytt,
koma þessar háu skattgreiðslur
til frádráttar tekjum ársins
1941, áður en skattur er á þær
lagður, og mundi það valda stór-
kostlegri rýrnun á skattatekjum
ríkisins árið 1942 og fella und-
an skatti mikinn hluta af stríðs-
gróðanum 1941. Er hér tekið
dæmi, sem sýnir, hver áhrif sú
skattalagabreyting, sem hér eru
gerðar tillögur um, muni hafa
á skattgreiðslu tekjuhárra fyr-
irtækja á þessu ári. Tekið er t.
d. útgerðarhlutafélag, sem hef-
ur 200 þús. kr. innborgað hluta-
fé og hafði í hreinar tekjur ár-
ið 1940 kr. 600000.00. Félagið
dregur frá tekjunum 5% af
hlutafénu, kr. 10000.00, en legg-
ur eftirstöðvar teknanna, 590
þús. kr., í varasjóð, og er helm-
ingur þeirra upphæðar undan-
þeginn skatti. Skattskyldar tekj-
ur félagsins eru því 295 þús. kr.,
og skattgreiðslur þess árið 1941
sem hér segir:
Tekjuskattur .... kr. 112980,00
Stríðsgróðask.....— 59250,00
Útsvar ca.........— 100000,00
Samtals kr. 272230,00
Sé gert ráð fyrir, að þetta félag
hafi aftur 600 þús. kr. ágóða
árið 1941, áður en skattar og
útsvar er greitt, og leggi 1 vara-
sjóð 315 þús. kr.. sem eftir verð-
ur af gróðanum, þegar búið er
að greiða útsvar og skatta og
5% af hlutafénu, ætti félagið að
greiða í skatta árið 1942 eftir
núgildandi skattalögum (Skatt-
skyldar tekjur þá kr. 160250,00):
Tekjuskatt......... kr. 59080,00
Stríðsgróðask.....— 14812,50
Samtals kr. 73892,50
Ef hins vegar þetta frumvarp
verður samþykkt, ásamt frum-
varpi til laga um stríðsgróða-
skatt, sem er lagt fyrir Alþingi
samhliða þessu frv., og skattar
reiknaðir samkvæmt þeim árið
1942, mundu skattskyldar tekj-
ur félagsins verða kr. 393300,00
og skattarnir verða sem hér
segir:
Tekjuskattur .... kr. 83476,00
Stríðsgróðask......— 172044,00
Samtals kr. 255520,00
Þetta dæmi ætti að nægja til
að sýna það, að þessi tvö skatta-
frumvörp miða að því að auka
skatta af háum tekjum á árinu
1942.“
Víðtækari samanburöur á
Afstaða Indverja í stríðinu
Með hverri viku sem líður
teygja Japanir sig lengra og
lengra vestur á bóginn, bæði á
sjó og landi.
Er þess vegna um þessar
mundir margt rætt og ritað um
Indland og þá hættu, sem að
3ví steðjar.
í „Norsk Tidend“, blaði, sem
Norðmenn gefa út í Lundúnum,
birtist nýlega grein um þetta
mál. Er hún í samtalsformi. í
megin greinum er hún á þessa
leið:
— Eru Indverjar hlynntir
Bandamönnum?
— Indverjar eru eindregnir
fylgismenn Bandamanna í
pessari styrjöld. Þeirra á með-
al er enga njósnara né svikara
að finna. Löngu áður en stríð-
skattgreiðslum félaga og ein-
staklinga eftir þessum frum-
vörpum og gildandi lögum,
verður gerður hér í blaðinu
innan skamms.
Sú breýting er gerð á vara-
sjóðshlunnindum félaga, að i
stað þess að þau höfðu áður
skattfrjálsan helmjinginn af
þeim upphæðum, er þau lögðu
í varasjóð, fá almenn hlutafé-
lög nú skattfrjálst varasjóðstil-
lag, er nemur y5 af hreinum
tekjum þeirra, áður en skattar
og útsvar er frá þeim dregið,
en útgerðarfélög og samvinnu-
félög fá skattfrjálst varasjóðs-
tillag, sem nemur y3 af tekjun-
um. Útgerðarfélögin eiga að
leggja helminginn af varasjóðs-
tillaginu í nýbyggingarsjóð. —
Einstakir útgerðarmenn geta
fengið skattfrjálst nýbygging-
arsjóðstillag, sem nemur y5
af útgerðartekjum þeirra.
Eins og áður er getið, hafa
flutningsmenn áskilið sér rétt
til að flytja breytingartillögur
við einstakar greinar frum-
varpanna. Framsóknarmenn
munu flytja nokkrar breyting-
artillögur, þ. á m. um skatt á
gróða af fasteigna- og lausa-
fjársölu og um að sérstakur
dómari verði skipaður til þess
að rannsaka skattaframtöl, eft-
ir því sem þurfa þykir.
Úr Borgarfirði eystra var Tímanum
skrifað: — Hér hefir verið árgæzka að
undanförnu og afli góður síðastliðið
ir. Þrír hreyfilbátar voru smiðaðir hér
i fyrra; smíðaði Sigurður Jónsson á
Sólbakka einn, en Sigurður Sve.nsson
tvo. Gengu héðan tíu bátar út í
sumar.
t t t
18. september reri Vigfús Helgason
formaður með tvo háseta, Guðna
Árnason og Helga Jónsson, á „Súl-
unni“. Héldu þeir út og suður um
Gletting, sem kallað er. Er þeir voru
nýbúnir að renna færi í sjó, kom einn
beirra auga á eitthvert ferlíki í nokk-
urri fjarlægð. Athuga þeir þetta nú
og reyn'st það vera nýdauður hnúfu-
bakur. Hafði hann drepist á sprengi-
dufli. Höfðu þeir ekki annað til að
festa í hvalinn en færin og reyndu
þannig að draga hann til lands. En er
vinda tók af vestri, urðu þeir að skilja
hvalinn eftir. Komu þeir á land í Glett-
nganesi og sendu mann norður til
þess að fá annan bát. Fór Vigfús
síðan aftur á sjó með annan mann til
þess að vita um hvalinn. Var þá kom-
ið vestan rok. Voru þeir hjá hvalnum
-ílla nóttina. Hinn báturinn kom á
vettvang og drógu þeir þá hvalinn 1
land og voru komnir í höfn í Glett-
inganesi 24 klukkustundum eftir að
hann fannst. Var hann skorinn þar og
fluttur til Borgarfjarðar. Segja þeir,
er hvalinn skáru, að eigi hafi þeir
bragðað ljúffengari feiti en innanfeit-
ina í hvalnum, nema smjör. Hval-
ið skall á, höfðu Indverjar and-
úð á fasistaríkjunum. Fyrir
fáum árum var Javaharlai Ne-
hru, sem nú er leiðtogi Ind-
verja, staddur I Rómaborg.
Hann sýndi Mussolini þá lítils-
virðingu að láta viðhafnarvagn
hans bíða sín í klukkustund og
neita síðan að koma á fund
einræðisherrans. Indverjar hafa
aldrei aðhyllzt einræðisríkin
né getizt að aðgerðum þeirra.
Bæði Indverjar og Kínverjar
trúa á þingræðið. En þeir eiga
mál á hendur Bretum. Indland
var leitt í stríðið, án þess að
leitað væri um það ráða hjá
Indverjum sjáifum og yfirráð
hergagnaiðjunnar eru ekki í
þeirra höndum.
— Er Indverjum ljós hættan,
sem þeim stafar af einræðis-
ríkjunum?
— Allir menntaðir menn í
Indlandi sjá hættuna, sem staf-
ar af Japönum. Sérstaklega
drógst hugur manna að því.
eftir heimsókn Chiang Kai
Sheks. Enginn hefir sannfært
indversku þjóðina jafn vel um
það, hvað gerast kann af þeirra
hálfu, sem hann. Brottflutning-
ur fólks úr borgunum, sem far-
ið hefir fram síðustu vikur,
sýnir hve vel menn eru á verði.
Þjóðþingið indverska er önnum
kafið við að skipuleggja loft-
varnirnar í samráði við Mú-
hameðstrúarmenn. Það er í
fyrsta skipti, sem Hindúar og
Múhameðstrúarmenn starfa
saman af fúsum vilja.
— Er veruleg hergagnafram-
leiðsla í Indlandi?
— Já, mikil. Þar eru stærstu
iðjuverin, sem framleiða her-
gögn handa Bretum í Asíulönd-
um. í Tata í Jamstridpur er t.
d. stórkostleg stáliðjuver.
— Hvaða þátt getur Indland
átt í þvi, að stuðla að sigri
Bandamanna?
— í indverska hernum er nú
meira en miljón manna. Fjórði
hluti þessa hers er nú víðsveg-
ar utan lands, allt frá Libyu til
kínversku landamæranna, frá
Nýju Gineu til Kákasus. Á
hverjum mánuði bjóða 50 þús-
skurðurinum var lokið eftir viku. Unnu
fjórir menn að honum, nema fyrsta
daginn voru þrettán við starfann, en
hvalurinn var 45 álna langur.
t t t
Hinn 15.—17 febrúar s. 1. var haldinn
aðalfundur Ungmennasambands Norð-
ur-Þingeyjarsýslu að Laxárdal í Þistil-
firði. Mættir voru á fundinum 16 full-
trúar frá 6 félögum. S. 1. ár hafði sam-
bandið meðal annars haft á sínum veg-
um í félagi við Ungmennasamband ís-
lands, íþróttakennara í 3 mánuði og
gengzt fyrir veglegri héraðssamkomu
og íþróttamóti í Ásbyrgi s. 1. vor. Þess-
ar ályktanir voru meðal annars gerð-
ar á fundinum: „Fundurinn óskar þess
eindregið, að stjórn U. N. Þ. hafi á
vegum sínum íþróttakennara á næsta
starfsári sambandsins og leiti eftir
samvinnu við barna- og unglingaskóla
sýslunnar, um almenna þátttöku og
kostnað af kennslunni. Vill fundurinn
sérstaklega benda á nauðsyn þess, að
kenndar verða vetraríþróttir eftir þvl,
sem ástæður leyfa". 2. „Þá vill fundur-
inn óska þess, að hægt verði að undir-
búa fimleikasýningu fyrir væntanlegt
héraðsmót n. k. sumar og jafnframt
ýmiskonar útiíþróttir". Þá skoraði
fundurinn á sambandsdeildirnar að
gangast fyrir sundnámskeiðum á kom-
andi sumri, enda styðji sambandið þá
viðleitni eftir föngum. Þá ákvað fund-
urinn, að sambandið styrkti eftir föng-
um væntanlegar sundlaugarbyggingar
á Þórshöfn og í Kelduhverfi. Svolát-
(Framh. á 4. siðu)
A víðavangi
ÁSGEIR SKRÍÐUR ÚR
HÍÐINU.
Sumir halda því fram, að
framliðnar sálir eigi oft erfitt
með að átta sig á því að þær séu
komnar úr hérvistinni og neiti
allra bragða til að vekja á sér
eftirtekt.-----
Síðan Ásgeir kom í Alþýðu-
flokkinn og fékk feita banka-
stjórastöðu, hefir verið dauða-
hljótt um hann sem von er. —
Nú er hann að reyna að vekja
á sér eftirtekt með því að ger-
ast málpípa fyrir hinn versta
óskapnað, sem fram hefir verið
borinn á Alþingi.
Síðast í gær gerði Ásgeir
bandalag við kommúnista við
kosningu nefndar í kjördæma-
rpálið
Sigldi hann inn í nefndina
fullum seglum — með Einar
Olgeirsson sem doríu í eftir-
dragi.
HVERNIG ÞEKKIR DROTT-
INN SÍNA?
Hvernig þekkir drottinn sína?
Sumir myndagerðarmenn
halda því fram, að núverandi
menntamálaráð viti ekki skil
góðs og ills í málaralist — af
því að enginn málari sé í ráðinu
né í ráðum með því.
Gott og vel. Látum svo vera.
En hvernig stendur á því að
Jón Þorleifsson trúir þá Sigurði
Einarssyni til að annast um út-
gáfu af myndasafni sínu og
skrifa við það skýringar?
Ekki er hann málari, þótt
hann sé vel að sér i mörgum
fornum dyggðum.
Hvernig stendur á því að Guð-
laugur Rósinkranz var fær um
að gefa út myndir og skýringar
af verkum Ásmundar Sveins-
sonar?
Ekki er Guðlaugur mynd-
höggvari, þótt margt sé honum
til lista lagt.
Og einu sinni þótti Guðmundi
Finnbogasyni takast vel útgáfa
á verkum Einars Jónssonar, þótt
Guðm. væri jafn lítill mynd-
höggvari þá og hann er nú.
und manna sig fram til her-
bjónustu.
í liðsforingjaskólunum sitja
Tndverjar og Bretar hlið við
hlið. Á ári hverju hljóta 2000
Indverjar liðsforingjamenntun.
40000 Indverjar eru í sigling-
um.
— Hvernig er indverski her-
inn búinn?
— Fyrir stríðið varði brezka
stjórnin 50 miljónum sterlings-
punda til þess að koma hermál-
unum í nútímahorf og búa her-
inn vopnum. Þeir, sem þekkja
Indverja, undrast leikni þeirra
í að fara með hin nýju vopn.
— Hvernig er líklegt, að á-
rásum á Indland verði háttað?
— Hartley hershöfðingi komst
svo að orði að gera mætti ráð
fyrir að ráðizt yrði á Indland
bæði úr lofti og af sjó. Missi
Bandamenn yfirráðin á Ind-
landshafi, vofir mikil hætta
yfir.
Erlendar fréttir
Tillögur Stafford Cripps og
brezku stjórnarinnar í Ind-
landsmálunum hafa verið gerð-
ar. heyrinkunnar. Er lagt til, að
Tndland fái sjálfstjórnarrétt-
indi eins og Kanada, Suður-
Áfríka, Ástralía og Nýja-S.iá-
land og geti, hvenær sem það
bykir henta, sagt sig úr lögum
við brezka heimsveldið.
Indverska ríkið á að vera
bandaríki á svipaðan hátt og
suðurafríkanska ríkjasam-
bandið. En ekkert ríki eða fylki
vrði þvingað til þátttöku í
ríkjasambandinu, heldur verði
beim í sjálfsvald sett, hvort
þau vilji vera aðili að því. Her-
afli Breta í Indlandi skal kvadd-
ur brott, þegar hin nýja stjórn-
skipun er ráðin.
-A_ K^OSSO-OTTJAÆ
Úr Borgarfirði eystra. — Hvalsaga. — U. M. F.
— N.-Þingeyjarsýslu. —