Tíminn - 03.05.1942, Blaðsíða 4

160
M, smumdaglnn 3. maí 1943
41. Ma0
1}R BÆNUM
Samgöngurnar við
Norðurlantl.
Þær fregnir hafa birzt 1 blöðum
bæjarins uridanfarið, að áætlunar-
ferðir bifreiða milli Borgarness og Ak-
ureyrar myndu hefjast í þessari viku.
En þarna heíir e.tthvað íarið á milii
mála. Talda:- eru litlar líkur til þess
að Oxnadalrheiðin verði fær bifreið-
um fyrr eit um eða eftir miðjan
þennan mánuð. Vatnsskarð er óíært
og vegurinn íiá Hæðarsteini á Holta-.
vörðuneiði tl Sanddalsár í Norðurár-
di.l er líka óiær. Er nú algert umferð-
aibann á þessum tveim vegaköfium,
er standa mun a. m. k. íramundir
e5a fram á næstu helgi. Vegurinn frá
Sanddalsá að Hæðarsteini er mjög llla
íarinn, alluv sundurtættur. Vinna nú
eo menn að lagfæringu hans.
Gullna hliðið.
Aðsókn að „Gullna hliðinu" er allt-
af mjög mikil, þótt auðveldara sé
orðið að ná í miða en fyrstu vikurnar,
sem leikritið var sýnt. Alls hefir leik-
ritið verið sýnt 57 sinnum og verður
sýnt eitthvað ennþá.
Flug:ferðir hefjast til Akureyrar.
Hin nýja flugvél Flugfélags íslands
hefir verið tekin í notkun. AðaUega
verður flugvéUn notuð á leiðinni mUli
Reykjavíkur og Akureyrar. Fer hún
þá leið 4—5 sinnum í viku. Auk þess
er í ráði, að flugvélin fljúgi eina
ferS í viku tU Hornafjarðar, ef nægur
flutningur fæst. Flugvélin hefir farið
aðra leiðina mUll Akureyrar og Reykja-
víkur á 55 mínútum.
Eiríkur Benedikz,
löggiltur skjalaþýðari, hefir verið
skipaður 2. sendiráðsritari við sendi-
ráð íslands í London frá 1. júlí 1942
aö telja.
Vinnuíólksekla
(Framh. af 1. stíSuJ
manna, áð íslenzkir verkamenn,
sem vinna um langt skeið hjá
setuliðunum, verði að öllum
jafnaði lélegri starfsmenn eftir
að hafa unnið hjá hernum.
Ástæðan til þessa er talin sú,
að langtum minni kröfur séu
gerðar til vinnuafkasta hjá
setuliðunum en hjá íslenzkum
vinnuveitendum. Ef þetta er manns í Reykjavík um aðstoð
Þurfa skáld
ad svelta
(Framh. af 3. siðu)
múnista og málefni Rússa. Hygg
ég, að varla verði sagt með réttu,
að ég hafi hætt að efla Laxness
fyrr en öll von var úti um að
hann gæti notið sín sem þjóð-
legur íslenzkur rithöfundur.
VIII.
Ég kynntist Guðm. Hagalín
fyrst með þeim hætti, að hann
var ritstjóri fyrir ihaldsblaöi á
Seyðisfirði. Var það embættis-
skylda hans að flytja um mig,
1 viku hverri, samskonar áróð-
ur, og Jóhann Briem og Sig-
urður Nordal hafa tamið sér
um stund. S'íðar hitti ég Haga-
lín í Noregi og féll vel við
manninn og þótti hann líkieg-
ur til rithöfundaframa á ís-
landi. Hafði hann þá að litlu
að hverfa hér heima. Átti ég
því upptök að því, að hann
fiutti til ísafjarðar og varð þar
bókavörður með landssjóðs-
launum. Þessi ráðagerð lánaðist
vel. Hagalín varð ágætur bóka-
Húsmœðrum í Gnúpverjahreppi, og öðrum sveit-
ungum, votta ég hugheilar þakkir fyrir virðingar-
vott þann, er mér var látinn í té síðasta vetrar-
dag, til minningar um starf mitt sem Ijósmóður
í sveitinni um 35 ára skeið.
Þakka ég mjög veglega gjöf og vinahótin öll.
Hamarskeiði, 25. apríl 1942.
Þorbjörg Erlendsdóttir.
Innilegt þakklæti til allra fjær og nær fyrir auðsýnda
samúð við andlát og jarðarför konunnar minnar og móðir
okkar. 1 |
KRISTÍNAR EYJÓLFSBÓTTIR, Hlíðarenda, Fljótshlíð.
Helgi Erlendsson og börn.
-GAMLA BtO ■

að Gunnari Gunnarssyni yrðu muna. Jafnframt þvl álít ég, að
veitt skáldalaun frá mennta- ríkið eigi að styðja skólann, en
málaráði, þó að hann hefði ekki taka um leið reikninga hans úr
um þau beðið. Auk þess beitti skjalasafni Ragnars smjörlíkis-
heildsala.
Skömmu 'áður en Páll ísólfs-
son lét skrásetja sig í liði Nor-
ég mér fyrir því í orðunefnd-
inni, að hann fengi við heim-
komu sína heiðursmerki Fálka-
vörður7afkastamikiTo"g nökk- f^unnar, hærra stig heldur en dals við hlið Friðriks Brekkan
—a-— ----- og Helga Hjorvar, kom hann
aftur einn einu sinni að máli við
mig, og stakk upp á mjög skyn-
uð vin’sæll rithöfundur, og stoð ísle™*n™. ..andans verkamónn
um“ hafði áður venð veitt.
Ég býst við að Gunnar Gunn-
og stytta bæjarstjórnarmeiri
meirihlutans í fjármálaefnum
Hefir enginn listamaður hér á arsson hefði komizt af án þeirr-
landi á síðari árum, sameinað ar fynrgreiöslu, er hann fekk
jafnvel og Hagalín bókmennta-
störf og pólitískar framkvæmd-
ir. Lagni Hagalíns sést á því,
að þegar Nordal heimtaði af
honum sem öðrum, að hann
tæki þátt í hernaði skálda og
hagyrðinga gagnvart mér, þá
skrifaði hann undir með fyrir-
vara, bæði um efni og orðfæri.
En það jafngilti því, að látast
ganga í herinn, en sitjá þó
heima.
IX.
Þegar Gunnar Gunnarsson
flutti alfarinn til íslands, hafði
hann leitað til mikils valda-
rétt, geta menn sagt sér sjálfir
hvaða afleiðingar þetta hefir,
þegar hrunið kemur eftir styrj-
öldina, ef verkamennirnir þurfa
þá, auk atvinnuleysisins, að
sætta sig við harðari kröfur
um vinnuafköst en hinir er-
lendu vinnuveitendur höfðu
vanið þá við um langan tíma.
Verstöðvarnar á Suðurnesj-
um hafa enga sérstöðu í þess-
um málum, þótt vandræðin
komi þar betur í ljós vegna hins
fjöruga atvinnulífs, sem þar er,
þegar allt gengur með eðlileg-
um hætti. Allsstaðar á landinu
er sami voðinn fyrir dyrum í
þessum efnum. Fólkið kýs held-
ur að vinna hjá setuliðunum
en íslenzkum vinnuveitendum.
Ennþá ætti ekki að vera orð-
ið of seint að bjarga framleiðsl-
unni frá hruni. En ef það reynd-
lst svo, að íslendingar hafi ekki
þrek til að afneita gullkálfin-
um og taki hann fram yfir at-
vinnuvegi, sem hafa haldið líf-
inu í þjóðinnl í meir en þúsund
ár, þá verður þess ekki langt
að bíða, að við verðum vinnu-
menn útlendinga í okkar eigin
landi. A.
til að fá 30 þús. kr. lán í banka
í höfuðstaðnum út á einskonar
veðrétt í Skriðuklaustri. Bank-
arnir neituðu að veita Gunnari
lánið gegn þessari tryggingu.
Hins vegar átti Gunnar erfitt
með að fá flutt fé, er hann átti
í Danmörku, og átti við marg-
háttaða erfiðleika að stríða
sumarið, er hann byggði í
Klaustri. Mér sýndist illa farið,
ef engir sýndu í verki samúð
manni, sem unnið hafði sér rit-
höfundarnafn erlendis og leit-
aði nú heim. Ég var að visu for-
maður menntamálaráðs, en
mér bar þess vegna engin form-
leg skylda til að greiða götu
þessa maiíns. Ég freistaði að fá
hið umbeðna lán. Og mér tókst
eftir langa mæðu að fá bank-
ana þrjá til að lána sín 10 þús.
kr. hver, gegn sameiginlegri
tryggingu í hærri veðréttum í
Skriðuklaustri. Enginn banki
hefði veitt einn eyri að láni í
þessu skyni, nema fyrir heppi-
lega málafylgju. — Hefi ég
hvorki fyr eða síðar beðið láns-
stofnun um „skáldalán" eins og
það, sem hér ræðir um. Síðar um
veturinn bar ég fram tillögu um
við heimkomu sina fyrir minn
atbeina. En erfitt er að reikna
framkomu mína við þennan rit-
höfund sem merki um mikla
óvild I hans garð.
X.
Tveir af kunnustu tónlistar-
mönnum í liðsveit Nordals eru
Björgvin Guðmundsson tón-
skáld og Páll ísólfsson. Björg-
vin vann að söngmennt
í Winnipeg og átti við þröngan
kost að búa, og var allfús til
heimferðar, þegar gagnfræða-
skólinn á Akureyri var gerður
að menntaskóla. Var Björgvin
Guðmundssyni þá gefinn kostur
á, fyrir minn atbeina í þáver-
andi landsstjórn, að koma
heim og taka við íöstu emb-
ætti sem kennari við skól-
ann. Var það hliðstæð ráð-
stöfun við það að gera Haga-
lín að bókaverði á ísafirði.
Björgvin fékk fast starf í sinni
samlegri, en nokkuð erfiðri aö-
ferð, sem menntamálaráð gæti
haft til að hjálpa tónlistarfólki
í sýnilegu vandamáli. Tillaga
Páls ísólfssonar var þess eðlis,
að hann hefði aldrei borið hana
fram, nema ef hann hefði þá
trúað menntamálaráði vel til að
leysa úr miklum vanda fyrir
tónmennt landsins.
XI. 1 ,
í landsmálum skiptist á traust
og vantraust. Meir en 12 þúsund
íslenzk heimili hafa tekið með
fuilu trausti útgáfustarfsemi
menntamálaráðs. Þegar Nordal
stóð fyrir menntamálaráði,
grotnaði bókaútgáfan niður í
höndum hans, og þegar ég tók
sæti hans í menntamálaráði,
var bókadeild í 25 þús. kr.
skuldum, var hætt að gefa út,
og naut einskis trausts. Mér
þykir traust hinna mörg þús-
und heimila, sem skipta nú með
bækur við menntamálaráð,
miklu skipta, því að þar er
byggt á frjálsri ákvörðun. öig-
mennt, og Akureyri fékk sitt urður Nordal hefir hins ve
tónskáld. Nú í vetur veitti B
menntamálaráð honum, með
góðu samþykki allra nefndar-
manna, fjármunalega viður-
kenningu, sem hann hafði ekki
áður notið, en var vel að kom-
inn.
Páll ísólfsson hefir engin
skipti haft við menntamálaráð,
nema að fá ókeypis far til og
frá útlöndum, þegar hann þurfti
þess með. Ég hafði þar á móti
greitt götu hans tveim sinnum,
fyrst með því að koma þvi til
leiðar á Alþingi, að músiksjóður
Guðjóns Sigurðssonar tæki til
starfa, og gæti m. a. orðið til
eflingar tónlistarskólanum, sem
Páll stýrir, og í öðru lagi í bæj-
arstjórn Reykjavíkur í vetur
sem leið, að framlag bæjarins
til skólans væri hækkað til
474
Victar Uugo:
Esmeralda
475
óhugnanlegum óhljóðum í allar áttir.
Um stund var torgið framan við kirkj-
una algerlega mannlaust. Enda þótt
smiðirnir væru í vari af hvelfingunni
yfir dyrunum, höfðu þeir sig eigi að síð-
ur á braut. Klopin dró sig meira að
segja í hlé og kaus þann kostinn að
halda sig í hæfilegri fjarlægð frá
klrkjunni.
— Ég slapp vel! hrópaði Jóhann. —
Ég heyrði þytinn í loftinu, þegar hann
kom.
Það er ekki unnt að lýsa með orð-
um ógn þeirri, sem bjálkinn vakti með-
al umrenninganna. Þeir stóðu um hríð
hljóðir og störðu upp í loftið og virt-
ust vera mun meira undrandi yfir
bjálka þessum, en þótt þeir hefðu stað-
ið andspænis nokkrum þúsundum hinna
konunglegu bogmanna.
— Satan í heitasta helvíti! tautaði
hert,oginn af Egyptaiandi. — Þetta eru
dáfallegir galdrar!
— Hann hlýtur að hafa komið frá
tunglinu, mælti Andry le Rouge.
— Þó er því haldið fram, að mán-
inn sé vinur hinnar heilögu meyjar,
mælti Francois Chanteprune.
-- Svona, þegið þið bara! hrópaði
Klopin. — Þið eruð öll sömu heimsk-
ingjarnir! En þó hefði honum verið ó-
gerlegt að skýra, hvernig á komu
bjálkans gæti staðið.
Honum var engan veginn unnt að
sjá neinn uppi á kirkjunni, þvi að
bjarminn frá kyndlunum náði ekki svo
langt. Bjálkinn lá á steinbrúnni, og
harmakvein þeirra, er slasazt höfðu,
bárust hvaðanæva.
Þegar mesti óttinn hafði dvínað, gaf
konungurinn af Thunis skýringu, sem
féll samherjum hans hið bezta í geð
— Guð minn góður! Skyldu munk-
arnir hyggjast að veita viðnám! Á-
hlaup! Áhlaup! hrópaði hann.
— Áhlaup! æpti allur hópurinn og
lét hið ófriðlegasta. Drífa af örvum og
steinum skall á framhlið kirkjunnar.
Þessi ægilegi hávaði vakti hina frið-
sömu íbúa húsanna í grenndinni af
blíðum blundi. — Gluggar voru opnað-
ir. Nátthúfum og höndum með ljósker-
um brá fyrir.
— Skjótið á gluggana! hrópaði Kló-
pin. Á svipstundu var öllum gluggun-
■um lokað' að nýju. Vesalings borgar-
arnir, sem alls ekki höfðu glöggvað sig
á því, hvað um væri að vera, leituöu í
bólin aftur skelfdir og undrandi og
spurðu hvern annan, hvort galdranorn-
irnar hefðu nú valið torg Frúarkirkj-
unnar að samkomustað eða Burgund-
arnir gert uppreist eins og foröum.
sent menntamálaráði vantraust
með 66 undirskriftum. Af þeim
er mikiu meira en helmingur
fólk, sem aldrei verður nefnt
með nafni, í nokkurri bók-
mennta- eða listasögu. Það eru
hinir síðfengnu boðsgestir Nor-
dals. Vantraust þessara manna
skiptir engu fyrir menntamála-
ráð, eða einstaka nefndarmenn.
Við höfum ekkert að sækja til
þessara undirskriftarmanna.
Þeir hafa engin rök fært fram
fyrir óánægju sinni nema það,
að þeim líkl illa við mig.
XII.
Fyrir 40 árum heyrði ég rosk-
inn og vitran fræðimann halda
fram kenningu, sem benti á, að
skáld, og þá væntanlega lista-
menn, gætu ekkl notið yfir-
burða sinna nema með því að
vera svangir. Mér líkaði ekki
þessi kenning. Ég hugði, að hún
væri röng. Ég hefi með nokkuð
mikilli vinnu reynt að afsanna
hana í verki. Mér hefir orðið
nokkuð ágengt I þá átt að bæta
kjör íslenzkra „andans verka-
manna“ með stuðningi frá þjóð-
félaginu. Mér hefir orðið það
vel ágengt í þessu efni, að ég
efast um, að þó að hinir 66 und-
irskrifendur leggi saman á-
rangur verka sinna á þessu
sviði þjóðmálanna, að hlutur
þeirra verði öllu stærri. Raunar
er ekki mikið sagt með þessum
samanburði, þvi að áhrif hvers
einstaklings í þessu liði, til and-
ófs gegn samkeppnisstefnunni,
hafa verið býsna lítil.
XIII.
En þó að mér hafi þannig
orðið nokkuð ágengt 1 þessu
efni, þá getur verið, að ein-
hverjir annmarkar fylgi því, að
þjóðfélagið létti til muna undir
lífsbaráttu þeirra, sem vilja
fást við andlega, skapandi iðju.
Þegar ríkissjóður byggir vínnu-
stofu handa málara, þá flýtur
Jón Þorleifsson með Ásgrími
Jónssyni og Jóni Stefánssyni.
Þegar Davíð Stefánsson fær
skáldalaun að verðleikum, tekst
hagyrðingi, eins og Sigurjóni
Friðjónssyni, að láta mola detta
„Dr. Cyclops*4
Amerísk kvikmynd með
ALBERT DEKKER,
JANICE LOGAN.
Aukamynd (fréttamynd):
STRANDHÖGG í NOREGI
Sýnd kl. 5, 7 og 9.

►NÝJA BÍÓ.
RITZ-BFÆÐURNIR
og
ANDREWS-SYSTUR
1
Argentínskar
. nætur
(Argentine nights).
Amerisk skopmynd,
Sýnd kl. 3, 5, 7 og 9.
Aðgöngumiðar að öllum
sýningunum seldir frá kl.
11 f. h.
Allt á sama slart
Neðantaldar vörur útvega ég frá Ameriku:
Rennibekki frá South Bend.
Rafsuðutæki „Greyhound".
Rafsuðuvír „Greyhound".
Rafmagnsbora „Sioux“.
Margskonar verkfæri til bíla.
Skrúfstykki.
Slípivélar.
Logsuðutæki.
Skiptilyklar og tengur „Crescent“.
Losunartæki á vörubfla „Calica“
og margt fleira.
Útvegum einnig allar fáanlegar vörur til bíla.
Vörurnar eru aðeins frá fyrsta flokks firmum.
Egill Vilhjálmsson.
Erlendlr ullársokkar hafa verið auglýst-
ir hér undanfarið af miklu kappi. —
Vér höfum ávalt fyrirliggjandi fjöl-
breytt úrval af íslenzkum ullarsokkum,
sem eru alveg eins fingerðir og þeir er-
lendu, en auk þess mjög hlýir, ódýrir og
endingargóðlr. — íslenzku sokkarnir
eru seldir í verksmiðjuútsölu Iðunnar
og Gefjunar í Aðalstræti og ýmsum öðr-
um vefnaðarvöruverzlunum i Reykja-
vik. Út um land fást sokkarnir hjá
flestum kaupfélögum og mörgum kaup-
mannaverzlunum. — í heildsölu hjá
Sambandi ísl. samvinnufél., Reykjavík.
ænmm:
sér í skaut. Þjóðin byggir með
gleði yfir verk Einars Jóns-
sonar, en horfir með hryggð á
klossafólk Ásmundar Sveinsson-
ar. Það má telja ýmislegt til
gildis tregðu Jóns Þorl. við að
blanda ríkisstyrk inn í störf
skálda og listamanna. En að
öllu samtöldu þykir mér vænt
um þá stefnú, sem ég tók í þessu
efni fyrir 40 árum, eftir að
hafa heyrt kenninguna um
nauðsyn þess að láta Þorstein
Erlingsson vera svangan til þess
að hann gæti ort sem allra
fegurst ljóð. Mörgum kann
að þykja mín leið 1 þessu efni
fremur torveld. Það má vel
vera, að búhyggnum mönn-
um þyki ófýsilegt að hætta
á mikið fyrir kynstofn skálda og
listamanna. En sú varasemi nær
ekki til min. Ég hefi ekki unnið
að nýskipun þjóðfélagsins um
þessa hlið andlegra mála, af því
að ég gæti haft nokkurn per-
sónulegan eða flokkslegan
hagnað af aðgerðum mínum.
Sagan um skipti okkar Guðm.
Hagalín ber þar glöggan vitn-
isburð. Ég hefi unnið að fram-
gangi hinna listrænu mála af
þjóðfélagslegri nauðsyn, eins og
vegagerðum og brúasmíði.
En alveg eins og þingið endur-
metur með vissu árabili þörf-
ina fyrir vegi og brýr, og breyt-
ir um starfsaðferðir i ljósi nýrr-
ar þekkingar, þannig er senni-
legt, að forráðamenn þjóðar-
innar taki áður en langt um
líður til rökstuddrar endur-
skoðunar landnámsverk okkar
Jóns heitins Þorlákssonar, að
því er snertir hín heppilegustu
gagnkvæmu skipti andlegra
verkamanna og þjóðfélagsins.
J. J.
Nýtt stúdentaheimili
(Framh. af 1. síðu)
óskir gervallrar þjóðarinnar og
lög og rétt.
Hið nýja hús mun að visu
leysa úr sárustu vandræðum
stúdenta, er það rís af grunni,
en eigi að síður munu þeir hafa
ótvíræða þörf fyrir báðar bygg-
ingarnar. Stúdentar eru nú
orðnir miklu fleiri en áður.
Nýjum deildum hefir verið bætt
við háskólann. Mörgum, sem
kosið hefðu að stunda háskóla-
nám erlendis, er nú ókleift að
komast þangað, er þeim hefði
þótt æskilegast, og verða því
að Ijúka námi hér. Þurfa þeir
þvi gamla Garðs við, þótt vel og
greiðlega takist með nýbygg-
inguna, sem vonandi verður.
Vinnið ötulleqa furir
Tímann,