Tíminn - 21.06.1942, Blaðsíða 1

Aukablað.
Tfoim, snunndaginn 31. ]Yhií 1943
Aukablað.
Raunaleg herferðarlok
i.
Fyrir nokkru hélt Bandalag
íslenzkra listamanna aðalfund
sinn í Reykjavík, án þess að
minnast einu orði á hernað sinn
á hendur menntamálaráði. Á
þennan fund komu menn, sem
vissu, að þeir höfðu beðið eftir-
minnilegan ósigur. Það var lok-
ið ferðalagi, sem að því er snert-
ir spaugilegheit, á sér ekkert
fordæmi hér á landi, síðan ein
aðalhetjan í Þórðar sögu Geir-
mundarsonar var flutt á kvik-
trjám suður yfir heiði og bónd-
inn í Kalmanstungu sagði hin
eftirminnilegu orð: Berið inn
drjólann.
II.
Hernaðarsaga klessulistarinn-
ar hér á landi er nokkurra ára
gömul. Eftir fyrra stríðið flaut
alda úrkynjunarlistar yfir Dan-
mörku. Þá komu hingað til
lands fáeinar manneskjur frá
Danmörku, sem voru gegnsýrð-
ar af lífsstefnu aldalokaþreyt-
unnar. Þetta fólk myndaði
„klíku“, sem bjó um sig í skjóli
við eitt af blöðum bæjarlns.
Þetta nýstárlega fólk leit með
afbrýðissamri gremju á list
Einars Jónssonar, Ásgríms,
Kjarvals og Ríkarðar. Allir
þessir menn höfðu að vísu num-
ið í Danmörku og viðar.en héldu
í fyllsta máta þjóðareinkennum
sínum. Hin dansklundaða klika
þoldi ekki þetta þjóðlega sjálf-
stæði, enda höfðu danskir úr-
kynjunarmenn alltaf andað
kalt að list Einars Jónssonar.
Þeim fannst ekki eiga við, að
til væri íslenzk list. ísland var
í þeirra augum ekkert nema
dönsk hjálenda, og þeir sjálfir
í listrænum efnum útibú frá
kjöllurum útkjálkahverfanna í
Kaupmannahöfn. Þessi klíka
beitti lævísum undirróðri gegn
hinum framangreindu sígildu
og þjóðlegu brautryðjendum ís-
lenzkrar listar. En gagnvart
Guðm. Einarssyni, Kristjáni
Magnússyni, Eggert Guðmunds-
syni og mörgum öðrum meðal
hinna yngri listamanna beittu
þeir illindum og ranglæti eftir
því sem við varð komið.
III.
Nokkru síðar barst alda kom-
múnismans til íslands og
fáeinir ungir menn, sem feng-
ust við ritstörf, gengu alger-
lega Rússum á hönd, dvöldu
langdvölum í Rússlandi, og
hirtu með kostgæfni molana,
sem féllu af borðum herranna í
Austurvegi. Jafnframt byrjuðu
þeir 1 ritum sínum að gera skop-
legt allt sem íslenzkt var, í því
skyni að draga úr þjóðlegum
viðnámsþrótti íslendinga, gegn
hinni austrænu innrás. Hér var
í fyrstu um litla opinbera mót-
stöðu að ræða gegn stefnu
klessumálara I myndgerð, og
höfunda, sem störfuðu í anda
Rússa. En meðfæddur smekkur
fólksins bjargaði þjóðinni
furðanlega gagnvart báðum
þessum hættum. Fáir menn
vildu eiga klessulist í heimilum
sínum, og fáir kaupa níð um
land og þjóð, þó að það væri
framrétt í austrænum búningi.
Eins og málum var háttað,
höfðu bæði myndgerðarmenn
og rithöfundar úrkynjunar-
stefnunnar ákveðna persónu-
lega ástæðu til að vilja komast
á föst laun hjá ríkissjóði. Og að
því marki beittu þeir kröftum
sínum.
IV.
Það varð hnignunarstefn-
unni til happs, að ómenntaður
fj árbrallsmaður taldi sér hag í
að gera liðsmenn úrkynjunar-
innar að þjónustumönnum sín-
um, til hjálpar í margskonar
fjáraflastarfsemi. Upp úr þvi
réðist það, að Sigurður Nordal,
kennari í íslenkri bókmennta-
sögu, gerðist fyrir ríflega auka-
borgun, fastur áróðursleiðtogi
fyrir þessa nýstárlegu hreyf-
íngu. Þýðing hans lá í því, að
hann var álitinn hlutlaus um
þjóðfélagsmál, og gat dregið
liðsmenn að hreyfingunni likt
og hinn bundni svartfugl á
, flekunum hjá Drangey dregur
sína líka í netið. Þetta hef-
ir tekizt að nokkru, þannig,
að ýmsir menn, mjög fáfróðir
um hin dýpri rök mannfélags-
ins, hafa slæðst í félagsskap
hinnar óþjóðlegu viðleitni, sum-
part af misskilinni trú á Nor-
dal, sumpart vegna meira eða
minna smávægilegra fjárhags-
hlunninda sem í boði eru.
V.
Stofnun menntamálaráðs varð
þröskuldur á vegi hinna Jiýju
samtaka. Þar störfuðu saman á
þjóðlegum grundvelli fulltrúar
allra lýðræðisflokkanna, keyptu
listaverk fyrir ríkið, gáfu út
bækur o. s. frv. Dansk-íslenzka
klíkan fann snemma, að ástæða
væri til að ná fótfestu í þess-
ari stofnun. Meðan Nordal var
formaður menntamálaráðs 1929
—1931 byrjaði hann af óþarfri
undirgefni að beygja sig í þessu
efni og fékk þá Þorgeirsbola með
annarri mynd eftir beinu fyrir-
lagi málarans fyrir 3300 krónur.
En aðalsóknin byrjaði ekki fyrr
en áhrif kommúnismans voru
orðin sterkari heldur en bönd
hinna dönsku úrkynjunaryfir-
ráða. Þegar Alþingi afréð að
taka „bitlinga" til skálda og
listamanna úr fjárlagabarátt-
unni, hófu kommúnistar fyrstu
sókn sína. Voru Sigurður Nor-
dal og Sigurður Thorlacius,
skólastjóri í Reykjavík, látnir
safna undirskriftum hjá Páli
ísólfssyni, Alexander Jóhannes-
syni, Jónasi Þorbergssyni o. fl.
þessháttar fólki, þar sem Al-
þingi var gefin landsföðurleg á-
minning um, hversu það skyldi
gegna skyldustörfum sínum. Al-
þingi áleit, að hinir ráðagóðu
leiðbeinendur myndu ekki hafa
of mikla forðanæringu af
stjórnarviti og lagði bréf þeirra
innan um rykug skjöl, til að
bíða þar hins efsta dags.
VI.
Næsta atlaga var gerð vorið
1941. Þar var danska klikan að
verki, en beitti til áhlaupsins
þremur viðvaningum úr nýliða-
hópnum. Alþingi var sent við-
vaningslegt bréf, undirrituð af
þriðjungi þeirra manna, sem
fást við myndlist og myndgerð
á íslandi. Undir þvi voru m. a.
nöfn tveggja af merkustu lista-
mönnum landsins. Ásgrímur
hafði þá um alllanga stund ver-
ið á sjúkrahúsi, og oft þungt
haldinn. Hann virtist ekki hafa
skilið, að hann hafði hér í biii
verið dreginn í dilka með fólki,
sem á bak við tjöldin dró dár
að list hans fyrir það, að hún
var þjóðleg. Kjarval áttaði sig
fljótt á, að hann átti ekki heima
í þessum félagsskap og strik-
aði yfir nafn sitt. Þrír mynd-
gerðarmenn, sem ekki nutu
mikils trausts hjá þjóðinni, rit-
uðu þetta skjal. Það voru þeir
Jón Þorleifsson, .Jóhann Briem
og Jón Engilberts, allir gegn-
sýrðir af hinni austrænu öfga-
trú. í bréfinu lýstu höfundarn-
ir sér sjálfum, sem uppsprettu
þjóðlegrar frægðar og sannar-
lega arftaka þeirra manna, sem
ritað hafa gullaldarbókmennt-
irnar. Þeir sögðu, að engir nema
listamenn eins og þeir, gætu
dæmt um gildi lista. Aðrir
menn væru í því efni jafnhjálp-
arvana eins og ólæs maður, er
dæma skyldi um bækur. Við-
horf þessara manna er síðan
þá táknað með kjörorði hins
heimskasta konungs, sem ríkt
hefir yfir íslandi: „Vér aleinir
vitum“. Af framangreindum á-
stæðum heimtuðu þeir, að
menntamálaráð væri svift frelsi
sinu og ábyrgð gagnvart þingi
og þjóð, og lagt undir stjórn
hinna erlendu áhrifa. Bréf
þetta kom til þingnefndar, sem
sinnti því engu og lagði það til
hliðar við hliðina á skjali Nor-
dals, sem fyrr var um getið.
VII.
Nokkrum mánuðum siðar tók
ég hið fáránlega skjal „Vér al-
einir vitum“ til meðferðar í ít-
arlegri greinargerð í Tímanum
og rakti áhrif aldalokaþreyt-
unnar, stríðsæsinguna og bylt-
ingaráróðurs Rússa í þessu efni.
Hér var vettvangur fyrir for-
ráðamenn erlendu stefnunnar
að standa fræðilega fyrir máli
sínu. Það gerðu þeir ekki. Þeir
Eftir J ó n a s
höfðu óljósan grun um, að mál-
staður þeirra væri ekki sterkur
í opinberum umræðum. Auk
þess hafði forráðamönnunum
skilizt, að bréf kommúnistanna
þriggja væri svo barmafullt af
vanþekkingu og yfirlætismerkj -
um, að ekki væri auðvelt að
nota þá vígstöðu. En nokkru
eftir nýár byrjaði blað komm-
únista að ympra á því, að innan
skamms yrði Alþingi send vold-
ug kæra á hendur mennta-
málaráði, og væri þar ekki um
smáar sakir að ræða. Leið enn
nokkur stund. Þá kom skjalið,
undirritað með 66 nöfnum.
Undir því var eitt nafn, sem
hefir varanlega og lofsamlega
þýðingu í sögu andlegra mála á
Islandi; auk þess fáeinir vel lið-
tækir menn. Allt hitt var fólk,
sem hafði svo að segja verið hirt
upp af götunni, viðvaningar og
þýðingarlausir gleymskumenn.
Meðal rithöfunda voru taldir
menn, sem ekki geta ritað
sæmilega blaðagrein, meðal
skálda fólk eins og Helgi Hjör-
var og Friðrik Brekkan, meðal
listamanna Snorri Arinbjarnar.
Fullkomnara tilviljunarúrval
var tæplega hægt að leiða fram
á sjónarsviðið.
Nú var sóknin komin í hend-
ur kommúnista, og hinn fasti
ráðunautur við bókmennta-
starfsemina, Sigurður Nordal,
var nú látinn stíla bréfið. Það
var líkt eins og deilugreinar
hans í blöðum eða útvarpsfyrir-
lestrar hans um dauðann og ei-
líft lif, loðmullulegur og til-
þrifalaus samtýningur. Hér átti
að vera um að ræða þungvæga
kæru á þingnefnd. En þar var
ekki borin fram nein efnisleg
rökstudd gagnrýni. Dr. Guðm.
Finnbogason skoraði á Nordal
og lið hans að beita efnislegum
rökum gegn menntamálaráði,
ef málefni væru til. En þá var
algerð þögn og steinhljóð. Það
var ekki tilgangur Nordals og
kommúnista að tala af viti um
málið. Þeir ætluðu sér eingöngu
að dreifa út dylgjum, og traust-
spillandi kviksögum um
menntamálaráð og einstaka
nefndarmenn, i því skyni að
geta náð í sínar hendur, og til
sinna þarfa, þeim fjármunum,
sem þessi nefnd hefir um stund
haft til meðferðar.
VIII.
Út úr loðmollu Nordals mátti
draga þrjú árásarefni. Fyrst að
menntamálaráð myndi ekki
hafa hreint mjöl i poka um
fjármeðferð, og þrjózkaðist
þess vegna við að senda reikn-
inga fyrirtækisins í endurskoð-
un. í öðru lagi, að ég hefði
misnotað aðstöðu mlna með
því að borga dóttur minni af fé
bókadeildar fyrir efnissöfnun
við tiltekinn kafla hinnar ráð-
gerðu íslandssögu. í þriðja lagi
leyfði menntamálaráð sér að
breyta sumum persónustyrkj -
um frá því sem verið hefði á
Alþingi. Með þessu hefðu þiggj-
endur peninganna ekki neitt
„atvinnuöry ggi“.
Reikningsskilamálið hefir
mjög snúizt við í meðferðinni.
í stað þess að menntamálaráð
hafi í minni formannstíð, frá
1934—42, vanrækt að senda
reikninga menningarsjóðs til
endurskoðunar, hefir sannast,
svo að ekki verður um deilt, að
öll þessi ár hafa reikningarnir,
eftir beinum fyrirmælum stofn-
laga menningarsjóðs, farið
beina leið til endurskoðara rík-
isins og fengið þar löglega af-
greiðslu. Hitt, að ritstjóri
stjórnartíðindanna hefir ekki
tekið reikningana til bir,tingar á
prenti, er hans mál 'en ekki
menntamálaráðs. En allt öðru
gegnir um afstöðu Nordals.
Hann er I þrjú ár formaður
menntamálaráðs. Öll þessi ár
ber hann ekki við að lesa lög-
gjöfina um þann sjóð, er hann
stýrir. Öll þessi ár vanrækir
hann beina lagaskyldu, og send-
ir skjöl sín aldrei til endurskoð-
enda landsreikninga. Þegar
Barði Guðmundsson tók við
formennsku 1931, varð hann
i J ó n s s o n
þess var, að engin endurskoðun
hafði farið fram á reikningun-
um í undangengin þrjú ár.
Hann vildi hafa hreint borð, og
krafðist af fjármálaráðuneyt-
inu, að það léti endurskoða
reikningana samkvæmt lögum.
Fjármálaráðuneytinu bar að
senda reikningana til endur-
skoðenda landsreikninganna, en
það gerði það ekki, heldur end-
urskoðaði öll þrjú árin, og gaf
Barða kvittun fyrir. Nærri má
geta hvort fjármálaráðuneytið
hefði farið að endurskoða fyrir
Barða Guðmundsson þau plógg,
sem áður hefðu gengið gegnum
endurskoðun. Þessari meginá-
rás lauk þannig, að Nordal einn
var sekur um vanrækslu á því
atriði, sem hann hafði ranglega
borið á núverandi mennta-
málaráð.
IX.
Öllu minni frægðarför fór Nor-
dal í sambandi við heimilda-
söfnun í íslandssöguna. Sjáifur
hafði hann í menntamálaráði
þrásinnis borgað fé til manna
sem voru að vinna verk fyrir
ráðið, en höfðu ekki lokið þeim.
Sjálfur hefir hann um mörg ár
litað á fyrirframgreiðslum i
sambandi við vinnubrögð sín
hjá kommúnistum. Allir meiri-
háttar forleggjarar borga fólki,
sem vinnur hjá þeim, fyrir
vinnu sem verið er að leysa af
hendi. Ég hafði þess vegna,*á
allan hátt, og allramest gagn-
vart Nordal, rétt til að greiða
slíka vinnu. En auk þess var fé
útgáfunnar raunverulega aldrei
lagt í hættu í þessu efni, því ég
geymdi í öðrum sjóði útgáf-
unnar ámóta upphæð til trygg-
ingar, ef ég skyldi falla frá, áð-
ur en umrædd bók kæmi út.
Varasemi mín í þessu efni mun
vera fordæmalaus, eins og rætni
Nordals og meðsektarmanna
hans við þessa árás er for-
dæmalaus nema hjá brennu-
liði Sturlungaaldarinnar, sem
hikaði ekki við að ráðast á varn-
arlausar konur, ef talið var lík-
legt, að með því næðist betur
til vígra andstæðinga.
X.
Krafan um atvinnutrygg-
ingu skálda og listamanna var
skiljanlega í samræmi við van-
kunnáttu Nordals og hinn
kommúnistiska hugsunarhátt
meðstarfsmannanna. Aftur er
hún í algerðu ósamræmi við
sögu bókmennta og lista, því að
hún sannar, að allt það sem
bezt hefir verið gert í þessum
efnum, hefir orðið til af innri
þörf en ekki sem ríkisiðnaður.
Allir sæmilegir menn vita, að
Passíusálmarnir, Eldgamla ísa-
fold, Gunnarshólmi, Ó, guð
vors lands og Dögun Einars
Jónssonar hafa orðið til án
atvinnutrygginga höfundanna,
svo að aðeins séu tekin fá
dæmi af óteljandi Hér koma
hins vegar fram byltingahreyf-
ingar, sem fyrr er að vikið.
Myndgerðarmenn, sem ekki fá
kaupendur að leiðinlegum og
ósmekklegum verkum, klessu-
skáld og ruddamenni, sem
ekki selja bækur sínar, geta
sameinast um tvennt: að vilja
lifa á ríkisframfærslu og að
engir nema þeir sjálfir hafi vit
á að mieta gildi sinna útskúfuðu
verka. Kjarninn í baráttu Nor-
dals og liðsmanna hans, er
fólginn í kröfunni um að koma
sem flestum af veizlugestum
kommúnista á opinberan fram-
færslustyrk.
Alþingi hafði sömu aðferð við
skjal hinna 66 eins og fyrri
stallsystra. Enginn maður
minntist á það á þingi, ekki
einu sinni kommúnistar. Það
bíður efsta dags hulið dusti og
blámóðu aldanna.
XI.
Dr. G. F. og ég höfðum gefið
Nordal rækilegt tækifæri til að
rökræða opinberlega aðstöðu
listamanna. Hann hafði ekki
gert það. Hinar lítilfjörlegu á-
sakanir hans höfðu snúizt gegn
horium sjálfum og málstað
hans. Margir af helztu mönn-
um, sem lokkaðir höfðu verið
út í að skrifa undir, einkum
gegnum símann, þóttust svikn-
ir og voru stórreiðir upphafs-
mönnunum í Reykjavík. Sumir,
þar á meðal nokkrir leikarar,
höfðu ritað undir skjalið ólesið.
Beztu leikararnir vildu ekki
koma nærri þessu athæfi. Hinir,
sem minnimáttar voru, létu
lokka sig út á hálan ís, að troða
illsakir við menn, sem þeir
höfðu engin skifti átt við. Nöfn
þeirra leikara, sem hér gerð-
ust forhleypísmenn, munu lifa í
leikmálasögunni við hliðina á
nafni Ásgeirs Ásgeirssonar, sem
lagði óholla hönd á byggingar-
sjóð Þjóðleikhússins við valda-
töku sína 1932, og gerði það fé
að eyðslueyrLNiðurlæging Þjóð-
leikhússins síðan þá er nú
skiljanlegt. Ásgeir Ásgeirsson og
núverandi notendur Þjóðleik-
hússins vita við hverja þeir
eiga. Sú kemur tíð, að þeir sem
svikið hafa hugsjónir Þjóðleik-
hússins, en þó viljað hafa per-
sónulegan hagnað af leiklist,
munu fá þann dóm, sem þeir
verðskulda.
Ekki jók það heldur almenna
trú á hernaðarmátt Nordals,
þegar hann afneitaði tvisvar
opinberlega, að han hefði rit-
að skjal það sem liðsmenn hans
fullyrða, að hann hafi gert, og
sem bar öll séreinkenni hans og
sem hann sjálfur hafði undir-
ritað og lokkað til fylgis við
undirskrfit sina viðvanniga,
sem ekki báru skyn á til hvers
þeir voru notaðir. Hliðstæður
kjarkleysisvottur kemur fram í
því, er hann vill þvo af sér á-
byrgð fyrir að hafa sagt vísvit-
andi ósatt um aðdraganda há-
skólabyggingarinnar, og reynir
að koma vansæmdinni á læri-
svein sinn, sem var I þjónustu
hans og Dungals. Yfirleitt ber
mikið á því, að Nordal vantar
borgaralegan kjark meir en
gerist um sæmilega menn.
XII.
Úr því Nordal og lið hans vildi
ekki þreyta rök um málstað
sinn, afréð ég að láta verkin
tala. í páskavikunni hafði ég
sýningu fyrir þingmenn á
klessumálverkum eftir hina
ungu liðsmenn kommúnista.
Auk þess var Þorgeirsboli þar,
sem talandi tákn um afleiðingu
þess að láta listamenn velja
sjálfa myndir handa væntan-
legu listasafni. Englnn þing-
manna mælti bót þeirri stefnu,
sem fram kom í myndum þess-
um. Fékk ég nokkurt ámæli hjá
sumum fyrir að sýna svo Ijóta
og leiðinlega hluti í virðulegu
húsi. Eftir nokkra daga var sýn-
ingin flutt í sýninðarglugga á
fjölförnum stað í bænum. Þús-
undir manna flyktust að sýn-
ingunni á öllum tímum dags.
Voru dómar manna, nema kom-
múnista og nokkurra persónu
legra kunningja Nordals, svo
sem annars af ritstjórum Mbl.,
mjög á sömu lund, eins og þing-
mannanna. Flestir sogðust ekki
vilji hafa þess konar skripa-
myndir í húsum sinum. Sumir
fullyrtu jafnvel, að kolakjall-
arar þeirra væru of virðuleg
heimkynni fyrir þessa furðu-
legu gripi. Ég vildi ekki skilja
við sýningargesti með óbragð í
munninum og lét þess vegna
sýna á sama stað nokkrar af
beztu myndunum, sem land-
ið á. Var þessari sýningu mjög
fagnað. Skildu menn nú full-
komlega, að hér var barizt um
tvö mjög ólík stefnumörk í
listinni. Annars vegar var ijót-
leikinn tignaður en hins vegar
sjálf fegurðin. Engin listsýning
í höfuðstaðnum hefir hlotið
jafn míkla aðsókn og umtal og
engin gert jafn mikið gagn.
Bölsýnisstefnan hefir aldrei
orðið fyrir öðru eins áfalli eins
og þegar fegurð og ljótleiki
töluðu til skiptis úr glugga
Gefjunar til höfuðstaðarbúa.
xm.
Nordal og lið hans hafðl frá
upphafi neitað rökræðum um
gildi klessulistarinnar. En nú
höfðu verkin sjálf talað. Undi
Nordal og vinir hans því illa, og
töldu ganga hneyksli næst, að
sýna opinberlega myndir, sem
ríkið hafði keypt af höfund-
um myndanna í því skyni, að
þær yrði siðar varanlega fyrir
almanna sjónum á listasafni
rikisins. En i stað röksemda um
list, var nú boðinn fram per-
sónulegur áróður gegn mér. Fé-
sýslumaður sá, sem stýrir út-
gáíumálum kommúnista, hugði
að Nordal ætti að geta gengið
af mér dauðum með nokkrum
skammargreinum. Nordal var
þess vegna tekinn frá öllu sem
gátu kallast umræður um málið
sjálft og settur i það, sem nú er
oft kallaðar „fyriríram ákveðn-
ar varnarstöðvar“. Nordal gekk
að þessu verki með elju, sem
hefði vel átt heima, þar sem
málefni voru góð. Hann hafði
hér tvöfalt kaup fyrir hverja
grein í Mbl., bæði frá húsbónda
sínum, „margarine-fabrikant-
inum“ og frá blaðinu. Allar
greinar. Nordals, og þar sízt
undantekið bréf það, sem hann
fékk veizlugestina til að undir-
rita, er illa samsettur vipurvara
samtýningur, sem á að vera
mér til hnjóðs. Að formi, efni
og anda minna þessar Mbl.-
ritgerðir Nordals mest á sams-
konar ritsmíðar eftir samsveit-
unga hans, Magnús Magnússon,
ritstjóra Storms, þó að yfirieitt
sé meiri þróttur í stíl hans.
Nordal hleður saman fúkyröum
eftir því sem hugur hans girn-
ist, án þess að innihald eða
röksemdir fylgi. Sýnishorn af
ritmennsku hans kemur fram í
þessum orðum: J. J. er haldinn
af „hégómagirni, sjálfshyggju,
drottnunargirni og hlutdrægni“.
Menn, sem kunna að skrifa, Játa
dæmin tala um gildi eða gildis-
leysi manna og verka þeirra.
Grunnhyggnir viðvaningar
halda að þeim sé nóg að beita
innantómum stóryrðum, og af
því tægi er allur áróður Nor-
dals um mig. Einn af óheppn-
ustu klessumálurunum, sá sem
gerði hina illfrægu mynd af
Hirti Snorrasyni, hafði nýverið
sagt um mig í blaðagrein: J. J.
„er einmitt sá maður, sem mest
allra íslendinga, fyr og síðar,
hefir svívirt og rangfært mál-
stað listamanna.“ Nordal fann,
að hér átti hann lærisvein um
stílkunnáttu og efnismeðferð,
enda tók hann þessa málsgrein
í eina af greinum sínum. Að
vlsu þótti honum myndgerðar-
maðurinn kveða að í fastasta
lagi, en bætti þó við, að von væri
til að Reykvíkingar hugsuðu á
þessa leið.
Þar sem Nordal hafði talið
sig berjast fyrir almennu máli,
þýðingarmiklu viðhorfi i and-
legu lífi þjóðarinnar, var bein
skylda hans að rökræða það.
En hann hefir algerlega
sneitt hjá öllum rökum, bæði í
bréfi sínu til Alþingis og grein-
um þeim, er fylgt hafa í sama
anda. í stað málefnis hefir hann
vaðið elginn um hina fjarskyld-
ustu hluti, en allt í þeim tón,
sem smj örlíkis-heildsalinn hafði
lýst yfir, að Sigurður ætti að
gera, að skrifa um mig og mína
persónulegt nið. En með því að
athuga gaumgæfilega þennan
orðmarga, móðursýkiskennda
vaðal, má greina fjögur atriði,
sem Sigurður vill láta líta svo
út, að séu sakhæf í opinberrl
framkomu minni. 1. Að ég skuli
ekki með öllu hafa leynt að-
gerðum mínum til eflingar bók-
menntum og listum. 2. Að ég
hafi af persónulegri valdafýkn
setið á svikráðum við ríkisstjórn
þá, sem fór með völd 1934- -42.
3. Að ég hafi með pólitiskri
vinnu minni hindrað eðlilega
þróun og eflingu Framsóknar-
flokksins. 4. Að ég hafi að baki
litla slfólagöngu í samanburði
við doktora og prófessora eins
og hann. Það vun varla þykja
umtalsmál, þó að ég skýri lítið
eitt þessi atriði, úr því að Nor-
dal gerir þau að persónulegu
ádeiluefni.
xrv.
Sókn Nordals og liðsmanna
hans hefir frá upphafi' snúizt
að þvi, að koma inn í hug les-
andi manna í landinu, að ég
væri sérstakur skaðræðismaður
í garð þeirra, sem stunda bók-
menntir og listir. Þetta mál varð