Tíminn - 27.06.1942, Blaðsíða 1

RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
PORMAÐUR BLAÐSTJÓRNAR:
JÓNAS JÓNSSON.
ÚTGEPANDI:
PRÁMSÓKNARPLOKKURINN.
RITSTJÓRASKRIPSTOPCrR:
EDDUHÚSI, Llndargötu S A.
Slmar 2353 og 4373.
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIPSTOFA:
EDDUHÚSI, Lindargötu 9 A.
Síml 2323.
PRENTSMIÐJAN EDDA hi.
Simar 3948 og 3720.
26. ár.
Reykjavík, laugardagmn 27. júní 1942
70. blað
I Reykjavík íá menn nú
tímakaup lyrír að soia
Þjóðin er nú að súpa seyðið af liðveizlu Sjálf-
stæðisflokksins við ..stjórnarskrá upplausn-
arinnar“. — Verða allar varnir gegn dýrtíð
og verðbólgu brotnar á bak aftur?
í fyrradag var svohljóðandi samkomulag undirritað
hjá sáttasemjara ríkisins milli fulltrúa hafnarverka-
manna í Reykjavík og forstjóra Eimskipafélags íslands
og Skipaútgerðar ríkisins:
„Vegna hins ríkjandi hernaðarástands og þeirra erf-
iðleika, er það hefir sérstaklega skapað að því er snertir
vinnu við Reykjavíkurhöfn, hafa Eimskipafél. íslands og
Skipaútgerð ríkisins annars vegar og hafnarverkamenn,
sem vinna í tímavinnu, fallizt á eftirfarandi:
1. Að eftirvinna teljist frá kl. 6 til kl. 8 síðd. og
greiðist með kr. 4,30 pr. klukkustund, að viðbættri
verðlagsuppbót, enda falli umsaminn kaffitími
niður.
2. Næturvinna telst frá kl. 8 síðd. til kl. 7 árd. Fyrir
hverja klukkustund, unna á þessu tímabili, greið-
ist hálfrar klst. dagvinnukaup til viðbótar um-
sömdu næturvinnukaupi.“ '
Reykjavík, 25. júní 1942.
(Undirskriftir).
Þrjár hjarðír -
einn málsiaður
Einn af frambjóðendum Al-
þýðuflokksins hefir nú Ijóstrað
upp samningamakki möndul-
flokkanna. Oddur Sigurjónsson,
frambjóðandi Alþ.fl. í Suður-
Þingeyjarsýslu hefir sagt það
hreint og opinskátt á fundi
norður á Svalbarðsströnd, að
það væri alveg sama hverjum
hinna þriggja flokka, kommún-
ista, Sjálfstæðismanna eða
jafnaðarmanna kjósendur gæfu
atkvæði sín. MÁLSTAÐURINN
VÆRI EINN OG HINN SAMI.
Hann veit, þessi hreinskilni
Alþýðuflokksmaður, að mark-
mið Sjálfstæðismanna ER hið
sama og Alþýðuflokksins, þetta,
AÐ GERA LANDIÐ ALLT AÐ
EIN KJÖRDÆMI.
Hann veit líka um atkvæða-
verzlunina milli þessa þrívelda-
bandalags. Að jafnaðarmenn og
kommar eiga að styðja íhalds-
frambjóðendurna, þar sem lík-
indi þykir til að slíkt geti fleytt
þeim á þing. Hann veit og enn,
að verkamenn hafa skömm á
þessari verzlun, sem á ekki að
borga með neinu nema því, að
gefa Ásgeiri Ásgeirssyni at-
kvæði íhaldsmanna í Vestur-
ísafjarðarsýslu. Honum hefir
efalítið fundizt það nokkur
huggun fyrir verkamennina, að
vita, að í þetta skipti væru í-
haldsmennirnir ekki svo slæmir.
Þeir hefðu sem sé gengið inn
á stefnumál Alþýðuflokksfor-
kólfanna og vildu gera landið
allt að einu kjördæmi, eða að m.
k. fáum stórum. Þetta hefir
honum fundizt hann þurfa að
tilkynna sínu fólki og þá ekki
gætt þess, að skoðanir íhaldsins
ÁTTU AÐ VERA LEYNDARMÁL
FRAM YFIR KOSNINGAR.
Tíminn er þessum opinskáa
liðsmanni þríveldasáttmálans
þakklátur fyrir að hafa staðfest
svo greinilega sem verða má
fullyrðingar Framsóknarmanna
um hið eiginlega mark og mið
Sjálfstæðisflokksins. Fals og flá-
ræði þeirra gegn sveitakjör-
dæmunum hefir lengi verið
Framsóknarmönnum kunnugt,
þótt allt of margir íbúar sveit-
anna hafi enn glæpst til að trúa
fleðuhætti þeira og fláttskap.
Það hefir sjálfsagt ekki verið
ætlunin að draga sængina svo
fljótt ofan af þessu kærleiks-
bóli kommúnista-íhaldsins, þar
sem hirðarnir eru þrír, en
fletið eitt, málstaðurinn einn.
Enn hafa kjósendur tækifæri til
að endurgjalda íhaldinu felu-
leikinn. Enn fá sveitir landsins
færi á því, að svara með SÍN-
UM MÓTLEIK, 5. júlí.
Sá mótleikur er að fella hvern
og einn frambjóðanda þess
flokks, sem sendir flugumenn í
gervi umhyggjusamra fram-
bjóðenda út um landsbyggðina
til þess að véla þá kjósendur,
sem að þessu hafa mætt lævísi
íhaldsins með einhverri agnar
tiltrú á heiðarleik þess og
drengskap.
Þegar rætt hefir verið nú und-
anfarið um eitt allsherjar kjör-
dæmi eða fá stór, eins og
kratabroddarnir hafa haldið
fram, hafa íhaldsmenn verið
látnir svara: „Að þessu göngum
við aldrei“. Og þegar þeir voru
minntir á ummæli Magnúsar
Jónssonar, Árna frá Múla og
Sigurðar Kristjánssonar, hafa
þeir ýmist þagað við, þóttust
jafnvel hafa gleymt fyrri orð-
(Framh. á 4. slOu)
Tildrög.
Fyrir nokkru síðan bar svo til
að flýta þurfti afgreiðslu skips
hjá Eimskipafélagi íslands, og
voru verkamenn beðnir að vinna
fram að fótaferðatíma, en taka
sér hvíld fram yfir hádegi að
því búnu. Skyldu þeir vitan-
lega fá fullt kaup fyrir alla
þessa vinnu. Verkamenn voru
til með að vinna þessa nætur-
stund, af því að mikið lá við,
en með því skilyrði, að þeir
fengju ennfremur fullt dag-
kaup fyrir þann tíma, sem þeir
svæfu næsta dag.
Að þessu vildi Eimskip ekki
ganga og hefir staðið þóf um
málið dögum saman. Dagsbrún
kvað málið sér óviðkomandi, en
svo fór, að verkamenn hættu
með öllu að mæta til vinnu hjá
Eimskipafélaginu,og á þriðju-
daginn var lögðu verkamenn
hjá Ríkisskip einnig niður vinnu
og gerðu sömu kröfur.
Þá hafa og skipshafnirnar á
strandferðaskipum og varðskip-
um ríkisins sagt upp störfum
sínúm og krafizt þrefaldrar
áhættuþóknunar í siglingum hér
við land móts við þá áhættu-
þóknun, sem þeir fá nú.
Það atriði er ekki útkljáð, en
eins og ofanskráð samkomulag
ber með sér, hafa skipafélögin
ekki séð sér annað fært en að
ganga að stórfelldri grunnkaups
hækkun til þess að afgreiðsla
og siglingar stöðvist ekki og
skipin og afgreiðslan yrði e. t.
v. tekin i affrar hendur, því aff
siglingar eru nauffsyn.
Dómnefnd í verðlagsmálum
hefir ekki ennþá kveðið upp úr-
skurð um ofanskráða samninga.
Stórfclld grunnkaups-
hækkun, vaxandi dýr-
tíð og verðbólga.
Með þessum kröfum um kaup
fyrir svefntíma er alveg nýr sið-
ur tekinn upp sem ekki er vit-
að að eigi sér nokkurt fordæmi.
Getur það gefið auga leið,
hvert stefnir. En hitt er aðal-
atriðið, að með þessu er tekin
upp stórkostleg grunnkaups-
hækkun, sem setur allar varnir
gegn vaxandi dýrtíð og verð-
bólgu í fullkomna hættu.
Ef grunnkaupið hækkar,
hlýtur framleiðslukostnaður og
allt vöruverð að hækka.
Ef ein stétt eða hópur manna
á að öðlast aðstöðu til að hækka
sína vöru eða vinnuafl cftir
ströngustu reglum samkeppn-
innar hvað réttlætir þá húsa-
leigulög, takmörkun verzlunar-
gróffa o. s. frv.
Ef ein stíflan er rofin, munu
hinar hrynja sjálfkrafa.
S jálfstæði sf lokkuriim
er orðinii gtimingar-
fífl jafnaðarmanna og
kommúnista.
Alþýðublaðið og Þjóðviljinn
hrósa sigri. Kemur nú betur og
betur í ljós hinn eiginlegi til-
gangur þessara haldreipa rík-
isstjórnarinnar, er þau ginntu
Sjálfstæðisflokkinn til þess að
gína við kjördæmamálinu og
hinni „dæmalausu stjórnar-
skrá.“
Með því að sprengja sam-
vinnu fyrrverandi stjórnar-
flokka, var stoðum kippt und-
an þeim varnarvirkjum, sem
reist höfðu verið gegn eyði-
(Framh. á 4. siOu)
Þrjár hjarðir - einn málstaður
Á fundi á Svalbarffseyri 1 fyrradag lýsti frambjóðandi
Alþýffuflokksins, Oddur Sigurjónsson, yfir því, að í raun og
veru væri sama, hver af frambjóffendum stjórnarflokkanna,
íhaldsmanna, krata og kommúnista, hlyti kosningu aff þessu
sinni.
„Málstaðurinn er affeins einn,“ sagði Oddur.
Sýslumaffurinn á Húsavík ferffast meff Odd og Kristin
Andrésson í bifreið sinni um kjördæmiff, en héraðsbúar
henda gaman aff.
.. --------------~~~—----------------— ------~----------—i
Bandaríkjamenn eru stað-
ráðnir í, að uppræta oíbeld-
ið úr iííi þjóðanna
Viðtal við Jón H. Björnson, blaðamann
Fyrir skömmu kom hingað til bæjarins frá Ameríku,
Jón H. Björnson blaðamáður, bróðir þeirra Björns
Björnsonar blaðamanns og Hjálmars Björnsonar við-
skiptafulltrúa. Jón er aðeins 23 ára gamall. Hann útskrif-
aðist frá blaðamannaháskólanum í Minnesóta árið 1941
og hefir síðan unnið á vegum Bandaríkjastjórnarinnar
í Washington. Jón mun dvelja hér eitthvað eftirleiðis
og vera til aðstoðar Hjálmari bróður sínum.
Tíðindamaffur Tímans hitti
Jón H. Björnson að máli í gær
skrifstofunni, þar sem hann
vinnur.og spurði hann frétta að
vestan.
Ég vil byrja á því, segir
Jón, að láta í ljós aðdáun mína
á því, hve hér er fagurt. Að
fé, og auk þess er enginn aðili
líklegri til að geta endurgreitt
þetta fé, þegar verðhrunið og
atvinnuleysið kemur eftir styrj-
öldina heldur en ríkið sjálft.
— Vex dýrtíðin ekki ört í
Bandar ikj unum ?
— Dýrtíðin hefir vaxið tals-
vísu hefir rignt dálítið síðan ég vert mikið en fyrir nokkru sið-
kom, en kvöldið, sem ég kom
hingað, er alveg ógleymanlegt.
Þegar við sigldum hér inn fló-
ann um miðnættið, var allt
glitrandi af sólskini. Heima
hafði mér oft verið sagt af því,
hve hér væri fagurt, en að það
væri í líkingu við aftanskinið,
sem landið var sveipað í fyrst,
jegar ég sá það, hafði mig ekki
órað fyrir.
— Þér eruð blaðamaður að
menntun?
— Já, ég útskrifaðist úr blaða-
mannaháskólanum í Minne-
sóta árið 1941. Ég var sá síðasti
af systkinum mínum, sem út-
skrifaðist frá þessum sama há-
skóla. Björn bróðir minn stund-
aði sömu námsgrein og ég, en
Hjálmar fornensku og Valdi-
mar bróðir minn las ýmis pólit-
ísk fræði. Þá eru báðar systur
mínar, þær Stefanía og Helga,
útskrifaðar frá þessum sama
háskóla. Helga hefir verið bóka-
vörður við milliskóla í Minnea-
polis síðustu fjögur árin. Hún
er fyrir nokkru gift manni af
norskum ættum, Árna Brögger,
bróður prófessors Brögges í
farnfræði og meninngarsögu við
háskólann í Oslo. Stefánía nam
sögu og tónlist. Hún er nú gift
Carl Denbow doktor í stærð-
fræði við Athens háskóla í Ohio.
Ég er sá síðasti af systkinun-
um, sem kem hingað til lands-
ins. Björn og Hjálmar dvelja
hér nú, Valdimar kom hingað
árið 1934 og systurnar 1938.
— Hvert er viðhorf Banda-
ríkjaþjóðarinnar til styrjaldar-
innar?
— Mér finnst allt snúast um
það að láta sem fyrst til skar-
ar skríða gegn ofbeldisöflunum
í heiminum til þess að þjóðirn-
ar geti lifað friðsömu menning-
arlífi framvegis. Bandaríkja-
menn leggja mikið að sér til að
framleiða sem mest af hergögn-
um, svo að herinn geti vaxið
með risaskrefum. Samkvæmt
skattalögum, sem fyrir skömmu
voru samþykkt, má enginn
hafa hærri tekjur en 60—70
þúsund dollara í árslaun, og
Roosevelt hefir nýlega farið
fram á það, að þetta hámark
verði lækkað niður í 25 þús.doll-
ara á ári. Þá hafa verið gefin
út ríkisskuldabréf, sem fólk
keppist um að kaupa. Skulda-
bréf þessi eru þannig, að maður,
sem til dæmis kaupir eitt slíkt
bréf fyrir 18 dollara, fær að tíu
árum liðnum endurgreidda 25
dollara út á bréfið. Þetta fyrir-
komulag hefir tvo höfuðkosti. í
fyrsta lagi eykur þetta að mikl-
um mun handbært fjármagn,
sem ríkið getur varið til víg-
búnaðarins, og jafnframt er
þetta einhver öruggasta vöxt-
un, sem sparifjáreigendur geta
á kosið. Bæði eru vextirnir mjög
háir, miðað við það, sem aðrar
lánsstofnanir greiða fyrir þetta
an var sett hámarksverð á
flestallar vörur. Er grunnverðið
á flestum vörutegundum miðað
við það verð, sem var á þeim 17.
marz í vetur. Kaffi og sykur er
skammtað, og sykurskömmtun-
in er áreiðanlega mikið strang-
ari en hér. Á veitingahúsum
fæst aðeins lítil teskeið af
sykri með máltíð. Sérstök stúlka
sér um sykurúthlutunina og
gætir þess, að enginn fái meira
af þessari vöru en ákveðiö er.
Þá er mjög ströng skömmtun á
öllum gúmmívörum og benzini.
Eigendur einkabifreiða fá að-
eins 16—20 lítra af benzíni á
viku, en læknar og aðrir opin-
berir starfsmenn fá nokkuð ríf-
legri skammt. Mjög erfitt er að
fá umbúðir utan um ýmsar
hreinlætisvörur Tannsápa fæst
alls ekki, nema gömlu umbúð-
unum sé skilað, þegar nýtt er
keypt. Þannig mætti nefna ýmis
fleiri dæmi.
— Er um nokkurt atvinnu-
leysi að ræða í Bandaríkjunum?
(Framh. á 4. siöu)
Erlendar fréttir
Frá Sebastopol berast fréttir
um sömu heiftarbardaga og
fyrr. Tilkynna Rússar að þeir
hafi stráfellt 117. herfylkið
þýzka, en í því voru aðallega
hermenn frá Bremen.
Á Kharkov er barist látlaust
nótt og dag. Er þar háð einhver
ógurlegast orusta, sem orðið
hefir á þessu ári.
í Noregi hafa Þjóðverjar tek-
ið á stórum svæðum öll fluttn-
ingatæki landsins í sýnar hend-
ur, af ótta við innrás Banda
manna í landið.
Enn er barizt af sömu heift
um Sebastopol. Hafa stöðug á-
hlaup á borgina staðið sam-
fleytt og látlaust í þrjár vikur
Sagt er að dyngjur þýzkra her-
manna liggi allt umhverfis
vígin, enda er sýnilegt, að ekk-
ert er skeytt um mannfall og
mannfórnir. Þegar ein herdeild
er fallin eða örmögnuð, er önn
ur send fram stanzlaust. Er nú
talið að í þessarri þriggja vikna
sókn hafi fallið af þýzka og
rúmenska hernum ekki færri en
hundrað þúsund manna. Rúss-
ar verjast þar enn, þótt sýnilegt
megi nú verða, að hverju dragi,
Þeir hafa þar fámennt lið til
varnar, samanborið við hinn
þýzka múgher. Erfitt hefir ver-
ið að koma varnarliðinu til
hjálpar, þar sem staðurinn er
nær umkringdur. Þó hafa Rúss-
ar komið liði á land sunnan á
Krímskaganum, eftir því sem
fréttir herma, þótt óstaðfestar
séu. Er vörn borgarinnar talin
afburða frækileg, enda er Se
bastopol þýðingarmikil sem
varnarstöð á leið sóknarherj
anna austur til Kaukasus. -
En mannslíf í augum Hitlers
er sýnilega ekki túskildings
Á víðavangi
„EIN SYNDIN BÝÐUR
ANNARRI HEIM“.
Þar sem upplausnaröfl ná að
rjúfa vinnufrið og starfsgleði 1
einhverju þjóðfélagi, getur lýð-
ræðisskipulag ekki þrifizt. Þá
á einræðið næsta leik. Þannig
fór í Þýzkalandi. Kommúnistar
vóru þar nógu sterkir til að
spilla vinnufriði, en hvergi
nærri nógu sterkir til að gera
byltingu. Upp úr glundroða
þeim, sem þannig skapaðist í
þjóðfélaginu, reis vofa einræð-
isins í líki Hitlers.
Þýzk alþýða, þýzkir verka-
menn voru dregnir úr öskunni í
eldinn áður en þeir vissu af og
án þess að fá nokkra rönd við
reist.
Synd undirróðurs- og óspekt-
armanna í Þýzkalandi kallaði
bölvun ófrelsis og harðstjórnar
yfir þýzku þjóðina. Og af því
hafa fleiri mátt súpa seyðið.
EKKI NÓGU FEITT BEIN.
Björn Blöndal birti fyrir
nokkru rokkna skammagrein í
Alþýðublaðinu um gildaskála
KEA á Akureyri. Kvaðst hann
hafa komið þangað inn eitt-
hvert sinn og pantað mat. Fékk
hann m. a. kjöt að borða. En
sað var einmitt ógæfa Blöndals
og veitingaskálans. Beinið, sem
kjötið var á — því bein fylgja
kjöti jafnan — var að Björns
d'ómi ekki nógu feitt.
Tíminn samhryggist Birni
fyrir það að vera sýnt slíkt
harðrétti, en vonandi getur
hann átt von feitari beina frá
sínum vinsamlegu bandamönn-
um til hægri, sem hann og
flokkur hans sýna nú svo mikla
jjónslund og umhyggju.
„Það er ekki ein báran stök
fyrir Birni, þegar hann ætlar að
gera sér glaða stund á gistihús-
um Akureyrar!"
BJÖRN BLÖNDAL BRUGGAR!
Það er hægt að brugga og
bera sér í munn fleira óæti en
landa.
Það er t. d. hægt að brugga
ósannindi eða bera þau sér í
munn.
í áðurnefndri grein í Alþýðu-
blaðinu ber Björn Blöndal fram
þau rakalausu ósannindi, að
Jóni Eyþórssyni hafi verið vís-
að út af Gildaskála KEA, enda
hafi hann ekki borið viðeigandi
klæðnað. Á þetta að sjálfsögðu
að vera skálanum til hneysu.
Þetta er með öllu tilhæfu-
laus uppspuni og mun Jón Ey-
þórsson reiðubúinn til að stað-'
festa það.
virði, náist með þeim yfirráð
og völd yfir eftirsóttum stöðum.
Hjá Kharkov hafa og geisað
trylltar orustur. Viðurkenna
Rússar, að þar hafi þeir orðið
að hörfa nokkuð undan síðustu
daga. Annarsstaðar á austur-
vígstöðvunum hafa engin stór-
tíðindi gerst, enda er látin sú
skoðun í ljós austur þar, að
Þjóðverja skorti orðið bolmagn
til stórsókna, nema á fáum
stöðum í einu.
Varnir Möltu reynast nú stór-
um erféiðari, eftir að Tobruk
féll. Er miklum erfiðleikum
bundið að koma þangað skipa-
lestum, þar sem orustuflugvélar
Bandamanna hafa aðeins flug-
velli í óra fjarlægð frá eynni,
en fj andmannabækistöðvar til
beggja handa. Herða og Mönd-
ulveldin árásir sínar á eyjuna,
eftir seinustu fréttum að dæma.
Hundraff amerísk blöff hafa
nýlega flutt greinar um ísland
og er tilefnið 1012 ára afmæli
Alþingis. Blöðin geta m. a. um
stofnun Alþingis 930, og er rætt
nokkuð um hina fyrstu goða, er
þingið sátu, ferðir landnáms-
manna hingað, æfintýraþrá
þeirra og lyndiseinkunn. í blöð-
(Framh. á 4. siöu)