Tíminn - 24.07.1942, Page 1

RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
FORMAÐUR BLAÐSTJÓRNAR:
JÓNAS JÓNSSON.
ÚTGEFANDI:
FRAMSÓKN ARFLOKK URINN.
26. ár.
RITSTJÓR ASKRIFSTOFUR:
EDDUHÚSI, Lindargötu 9 A.
Símar 2353 og 4373.
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝS3NGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI, Lindargötu 9 A.
Síml 2323.
PRENTSMIÐJAN EDDA hJ.
Simar 3948 og 3720.
Reykjavík, föstudaglim 24. júlí 1942
82. blatS
Samanlögð vörusala S. I. S.
varð 55 milj. á síðastl. ári
Um 1200 nýír íélagsmenn gengu í sam-
bandsiélögin á árinu
Aðalfundur Sambands íslenzkra samvinnufélaga var
haldinn að Laugum í Suður-Þingeyjarsýslu dagana 17.
og 18. þ. m., eins og áður hefir verið skýrt frá hér í
blaðinu. Á fundinum voru birtar ítarlegar skýrslur um
störf S. í. S. á síðastl. ári, rætt um ýms framtíðarmál
þess og ályktanir teknar. Nánari frásögn af fundinum
fer hér á eftir.
Smáskæruilokkarnir
vinna nýja sígra
RíkisstjórUm hækkar
kaup hjá vegavinnu-
Ilokki og verksmiðju-
iólki
Smáskæruhernaðurinn 1 kaup-
gjaldsmálunum harðnar stöð-
ugt. Ríkisstjórn Ólafs Thors
keppist við að brjóta gerðar-
dómslögin. Hún á heldur ekki
annars úrkostar, þar sem líf
hennar er í höndum kommún-
ista.
Fyrir nokkru síðan samdi rík-
isstjórnin við vegavinnumenn,
sem vinna við Suðurlands-
brautina, um 8 klst. vinnudag,
án breytingar á dagkaupi, og að
þeim skyldi auk þess tryggð
tveggja klst. eftirvinna daglega.
Þessi samningur mun vafalaust'
hafa mjög víðtækar afleiðingar,
þar sem fleiri vegavinnuflokkar
munu nú feta í slóðina.
Þá hefir stjórn síldarverk-
smiðjanna í samráði við ríkis-
stjórnina samið við verkafólk
verksmiðjanna um 675 kr.
kaupviðbót fyrir tímabilið 6.
júlí til 6. sept. Yfirmenn fá til-
svarandi kaupyiðbót.
Tilkynnt hefir verið, að samn-
ingar ríkisstjórnarinnar og
verkamannafélagsins Dagsbrún-
ar séu strandaðir í bili, þar sem
ríkisstjórnin hafi við nánari at-
hugun ekki talið slíka samninga
samrímast gerðardómslögunum.
Þar kom þá að því, að ríkis-
stjórnin lézt muna eftir gerðar-
dómslögunum! Sannleikur máls-
ins er hins vegar annar. Kom-
múnistar töldu áframhaldandi
skæruhernað eins álitlegan
fyrir sig og heildarsamn-
inga og vildu heldur ekkl
bindast neinum loforðum um
stuðning við ríkisstjórn Ólafs.
Biðilsför Ólafs var því árang-
urslaus, en atvinnurekendum er
gott að minnast þess, að ríkis-
stjórn Sjálfstæðisflokksins hef-
ir boðið kommúnistum 8 klst.
vinnudag með óbreyttu dag-
kaupi, ef þeir vildu styðja hana
i nokkrar vikur.
Fær Akureyri
hítaveítu?
Byggíng hafín á gagn*
Iræðaskóiahúsinu
Akureyrl hefir undanfarið
látið vinna að hitaveituborun-
um að Laugalandi í Glæsibæjar-
hreppi.
Þegar borholan var orðin 109
metra djúp, var komið niður á
vatnsæð. — Streyma nú 4—5
lítrar á sek. af 78 stiga heitu
vatni úr holunni. Takmarkið er
að fá vatnsmagn, sem nægir til
að koma upp hltaveitu fyrir Ak-
ureyrarbæ. Er áætlað að til þess
þurfi a. m. k. 40 lítra á sek.
Á Akureyri er nú farið að
grafa fyrir grunni gagnfræða-
skólabyggingarinnar. Bygging-
in er bæði ætluð gagnfræða-
skólanum og iðnskólanum. Á
húsið að vera komið undir þak
í haust, en tilbúið til kennslu
næsta haust. Húsið er byggt
samkvæmt uppdrætti húsa-
meistara ríkisins.
Um framkvæmdir allar fyrir
hönd bæjarins sér skólanefnd
iðnskólans og gagnfræðaskól-
ans, en verkinu stjórnar Gaston
Ásmundsson, byggingameistari.
Formaður S.Í.S., Einar Árna-
son alþingismaður, setti fund-
inn. Minntist hann 60 ára
starfsafmælis Kaupfélags Þing-
eyinga og gat þess, að aðal-
fundur Sambandsins væri að
þessu sinni haldinn í Suður-
Þingeyjarsýslu í tilefni af þessu
merka afmæli til þess að heiðra
Kaupfélag Þingeyinga. Enn-
fremur minntist formaður af-
mælis Sambands íslenzkra
samvinnufélaga, sem er 40 ára
á þessu ári, og einnig stofnað
í Suður-Þingeyjarsýslu.
Fundinn sátu 64 fulltrúar frá
39 félögum. Auk þess stjórn og
framkvæmdastjórn S.Í.S., end-
urskoðendur, skólastjóri Sam-
vinnuskólans og ritstjórar Sam-
vinnunnar, auk fjölmargra
gesta úr héraðinu.
Fundarstjóri var kosinn
Björn Sigtryggsson bóndi í
Brún, formaður Kaupfélags
Þingeyinga, en ritarar Sigurður
Þórðarson kaupfélagsstjóri og
Brynjólfur Sveinsson, mennta-
skólakennari.
Formaður flutti skýrslu um
störf og viðfangsefni stjórnar
S.Í.S. á síðastliðnu ári.
Forstjóri Sambandsins, Sig-
urður Kristinsson, skýrði frá
störfum Sambandsins í aðal-
dráttum, vörukaupum, vöru-
sölu og fjárhagsafkomu á hinu
liðna reikningsári. Einnig skýrði
hann frá störfum skrifstofa S.
Í.S. erlendis.
Sala erlendra og innlendra
vara nam alls tæpum 55 miljón-
um króna. Árið áður, eða 1940,
var heildarvörusala tæpar 36
milj. kr. og hefir því vörusalan
aukizt um 19 milj. kr., en þessi
aukning stafar að mestu af
hækkuðu vöruverði.
Sameignarsjóðir S.Í.S. nema nú
kr. 3.014.824,00.
Ennfremur skýrði forstjór-
inn frá rekstri Samvinnu-
skólans, Samvinnunnar og
Bréfaskólans. Hjá Sambandinu
voru við skrifstofústörf, iðnað
og fræðslustarfsemi 444 fast-
ráðnir starfsmenn.
Hagur sanibandsfélaganna
gagnvart Sambandinu hafði
mikið batnað árið sem leið. í
árslok 1941 voru inneignir
sambandsfélaganna hjá S.Í.S.
kr. 10.785.496,00, en skuldir
þeirra kr. 1.826.549,00.
Tala sambandsfélaganna
hafði ekkert breytzt á árinu; þau
eru 48. Tala félagsmanna var í
árbyrjun 1941 17.358 en í árs-
lok 18.594. Sambandsfélögin
höfðu rétt til þess að senda 75
fulltrúa á aðalfundinn. Sam-
eignasjóðir sambandsfélaganna
nema nú kr. 7.551.678,00. Starfs-
menn allra sambandsfélaganna
voru við árslok 741.
Aðalsteinn Kristinsson, fram-
kvæmdastjóri, gerði grein fyrir
innflutningi og sölu erlendra
vara. Ræddi hann jafnframt um
þá erfiðleika, sem á því eru að
afla erlendu varanna og fá þær
fluttar til landsins og til neyt-
enda.
Framkvæmdastjóii útflutn-
ingsdelldar, Jón Árnason, flutti
skýrslu um störf útflutnings-
deildar á árinu. Þær innlendar
vörur, sem deildin hafði haft til
sölu, voru að mestu seldar um
áramót, að gærum og ull und-
anteknum. Nú eru gærurnar
seldar, en öll ull liggur óseld.
Ennfremur ræddi framkvæmda-
stjórinn um þá samninga, sem
gerðir höfðu verið um sölu ís-
lenzkra framleiðsluvara til út-
landa og um söluhorfur.
Skólastjóri Samvinnuskólans,
Jónas Jónsson, og yfirkennar-
inn, Guðlaugur Rósinkranz,
skýrði frá rekstri Samvinnu-
skólans og tímaritsins Sam-
vinnan, og lögðu fram til-
lögur og umbætur á húsnæði
skólans, aukna bókaútgáfu um
samvinnumál og fleira.
Formaður Sambandsins minnt-
ist Jóns Árnasonar fram-
kvæmdastjóra, sem verið hefir
starfsmaður Sambandsins frá
því að skrifstofa þess var sett á
stofn í Reykjavík fyrir 25 árum.
Flutti hann honum þakkir fyrir
mikið og óeigingjarnt starf í
þágu Sambandsins og sam-
vinnustefnunnar og hylltu
fundarmenn Jón Árnason með
lófataki. Þá minntist forstjóri
S. í. S. aðalbókarans, Stefáns
Rafnars, sem einnig á 25 ára
starfsafmæli hjá Sambandinu
nú í sumar, og þakkaði honum
mikið og vel unnið starf og tóku
fundarmenn undir það með
lófataki.
Þá fóru fram kosningar: Kos-
inn var formaður til þriggja ára
Einar Árnason alþingismaður,
endurkosinn. Stj órnar,menn til
þriggja ára voru endurkosnir
þeir Sigurður Jónsson á Arnar-
vatni og Þórður Pálmason kaup-
félagsstjóri í Borgarnesi. Endur-
skoðandi var endurkosinn
Tryggvi Ólafsson. í stjórn Lif-
eyrissjóðs S. í. S. var Skúli Guð-
mundsson kaupfélagsstj einn-
ig endurkosinn.
Tvö kaupfélög gengu i S. í. S.
á fundinum. Eru það Kaupfélag
Arnfirðinga á Bíldudal og Kaup-
félag Súgfirðinga á Suðureyri.
Eru sambandsfélögin þó orðin
50.
Samþykkt var að heiðra
Kaupfélag Þingeyinga á 60 ára
afmæli þess með því að láta
reisa minningarsúlu með mynd
af Jakobi Hálfdánarsyni, fyrsta
kaupstjóra félagsins, á þeim
stað, er félagið ákveður.
Loks var rætt um ýms nauð-
synjamál samvinnumanna yf-
irleitt og nokkrar samþykktir
gerðar.
Bæði kvöldin, sem fundurinn
stóð, skemmtu söngkórar úr hér-
aðinu, fyrra kvöldið, Kvennakór
Reykdæla og síðara kvöldið
Karlakór Reykdæla, báðir und-
ir stjórn Páls H. Jónssonar og
þótti fundarmönnum það hin
bezta skemmtun og þökkuðu
kórunum vel fyrir komuna.
FERÐIN TIL MÝVATNS
Að loknum fundarstörfum
fóru fulltrúar, konur þelrra, sem
þar voru, og aðrir fundarmenn
(Framh. á 4. siOu)
Erlent yfirlit 24. |ú1íi
Þjóðverjar nálgast Rostov
og Stalíngrad
Áhugi Þjóðverja er sízt minni fyi*ir Atlants-
hafsoriisttuwi en styrjöldinnl á austurvíg-
stöðvunum.
Sókn Þjóðverja heldur áfram,
án þess að Rússar fái rönd við
reist.
Fyrir nokkru tóku þeir helztu
iðnaðarborg hins auðuga Don-
héraðs, Voroshilovgrad, og sækja
nú þaðan til stórborgarinnar
Rostov, sem stendur á vestri
bakka Donfljótsins, talsvert of-
an við ósana. Rostov er mikil
iðnaðarborg og þaðan liggur
járnbrautin til Kákasus. Jafn-
hliða þessari sókn til Rostov,
telja Þjóðverjar sig hafa farið
yfir ósa Donfljótsins fyrir sunn-
an borgina og sækja þeir nú
einnig til borgarinnar úr þeirri
átt. Þá segjast þeir gera harðar
loftárásir á borgina og logi þar
stöðugt miklir eldar. Þykir lík-
legt, að borgin falli þeim bráð-
lega í hendur.
Þjóðverjar halda einnig á-
fram sókn sinni til Stalingrad
og eiga þeir ekki ófarna þang-
að nema um 100 km.
Rússar telja sig hafa bætt að-
stöðu sína við Voronezh og sé
borgin enn á valdi þeirra. Senni-
lega hafa Þjóðverjar dregið úr
sókn sinni þarna, vegna auk-
innar sóknar á suðurvígstöðv-
unum.
Aðstaða Rússa er almennt tal-
in mjög hættuleg. Samherjar
þeirra benda þó á, að enn hafi
þeim tekizt að hörfa undan með
mestallan herafla sinn og Þjóð-
verjar hafi nú ekki getað tekið
fanga í eins stórum stíl og í
fyrra. Meðan herinn sé þannig
ósigraður, sé hernaðaraðstaða
þeirra ekki vonlaus. Aðstaða
Þjóðverja verði hins vegar stór-
um erfiðari þeim mun lengra,
sem þeir sækja fram.
í Egiptalandi hófu Bretar
sóknaraðgerðir um miðja vik-
una, en þangað til hafði verið
lítið um bardaga þar. Gerðu
þeir fyrst miklar árásir á ná-
lægustu flugvelli andstæðing-
anna og unnu þeim mikið flug-
Afimæli Hákonar
Noregskonungs
FjársöÍnun Norðmanna
Hákon Noregskonungur verð-
ur sjötugur 3 ágúst næstk.
í tilefni af þvi hafa frjálsir
Norðmenn efnt til samskota í
sérstakan sjóð „Kong Hákons
Fond“, sem verður notaður til
bjargráðastarfsemi í Noregi að
styrjöldinni lokinni. Sjóður
þessi var myndaður fyrir
nokkru. Er tilætlunin að safna
nú miklu fé, sem verði lagt í
sjóðinn á afmælisdegi konungs.
Nygaardsvold forsætisráðherra
hefir sent áskorun til Norð-
manna um viða veröld að leggja
fram fé í sjóðinn í þessu tilefni.
Sendiráð og ræðismenn Norð-
manna taka á móti slíkum gjöf-
um.
í London munu Norðmenn
efna til mikilla hátíðahalda í
tilefni af afmælinu. Þess verður
einnig hátíðlega minnst annars
staðar, þar sem Norðmenn fá
því við komið, m. a. hér á landi.
Norðmenn í London gefa út
stóra bók um Hákon konung í
tilefni af afmælinu og mun þar
jafnframt rakin saga Noregs
síðan 1905, en þá tók Hákon við
konungdómi. í bókinni verða 250
myndir. Hún mun nefnast „Allt
for Norge“, en það hafa verið
einkunnarorð konungsins.
vélatjón. Á miðvikudag hófu
þeir síðan samfellda sókn á allri
víglínunni og varð alls staðar
vel ágengt. Það er enn ekki sýnt,
hvort þetta er upphaf stórfelldr-
ar sóknar eða skyndisóknar,
sem er aðeins gerð til að trufla
andstæðingana.
Rommel hefir auðsjáanlega
verið að bíða eftir auknum
mannafla og hergögnum, sem
hann getur nú flutt sjóleiðina
til Tobruk og Mersa Matruh.
Það veltur á miklu fyrir Breta,
að geta hrakið hann til baka
áður en honum berst liðsaukinn.
Síöan Rommel náði allri strand-
lengjunni milli *Tobruk og
Mersa Matruh, getur flugher
hans, sem ýmist hefir bæki-
stöðvar þar eða á Krít, hindrað
allar siglingar Breta milli Malta
og Alexandriu. Bretar hafa nú
ekki aðra sjóleið til Egiptalands
en sjóleiðina suður fyrir Afríku.
Vígstöðvarnar við E1 Ala-
mein eru um 30 mílna breiðar
og liggja milli hafs og torfærr-
ar sandauðnar. Þorpið E1 Ala-
mein er um 65 mílur frá Alex-
andríu.
Brezk blöð ræða mjög um
framtíð Miðjarðarhafsflotans
brezka, ef Bretar missa Alex-
andríu. Sennilegast er talið, að
Haifa verði þá aðalstöð hans, en
auk þess haldist hann við í Port
Said og Beirut. Þannig getur
hann aðstoðað við vörn Sýr-
lands og Palestinu. í Haifa er
góð höfn, en þurkví vantar.
Hins vegar ræður brezki Mið-
jarðarhafsflotinn yfir tiltölu-
lega góðum flotkvíum, sem
færa má þangað. Til Haifa ligg-
ur olíuleiðsla frá Iran.
Þjóðverjar tilkynna stöðugt,
að kafbátar þeirra sökkvi skip-
um Bandamanna í stórum stíl.
Bandamenn viðurkenna einnig,
að ástandið sé alvarlegt. Hins
vegar láta þeir vel af hinum
miklu framförum í skipasmíðum
í Bandaríkjunum. Frásagnir
beggja stríðsaðila gefa ljóst til
kynna, að Atlantshafsorrustan
muni ráða mestu um endanleg
úrslit styrjaldarinnar. Sigrarn-
ir I austri munu ekki draga úr
stríðsþreytu þýzku þjóðarinnar
eða uppreisnarhug undiroþuðu
þjóðanna, ef horfur eru fyrir
aukinni sókn vesturveldanna.
Rússar munu heldur aldrei
sigra Þjóðverja. Annað hvort
gera Bandaríkjamenn það eða
engir. Þjóðverjar óttast nú
ekki aðra en Bandaríkjamenn.
Bandaríkjamenn leggja nú
ekki aðeins aukið kapp á smíði
skipa, heldur stórauka þeir nú
einnig smíði stórra flutninga-
flugvéla. Þeir búa nú til flutn-
ingaflugvélar, sem geta flutt
um 80 smál. farm yfir Atlants-
haf eða 100 hermenn búna öll-
um hertýgjum. Það er ekki ó-
sennilegt, að þær muni flytja
mikinn herafla loftleiðis austur
um haf.
Roosevelt hefir nýlega skipað
Leahy flotaforingja æðsta yfir-
mann hers og flota. Er það ný
staða, sem forsetinn hefir raun-
verulega áður haft. Leahy er 67
ára. Hann vann að skipulagn-
ingu herflutninganna yfir At-
lantshaf í seinustu heimsstyrj-
öld. Seinna varð hann æðsti
maður Bandaríkjaflotans. Hann
var hættur herþjónustu og var
til skamms tíma sendiherra
Bandaríkjanna hjá Vichystjórn-
inni. Er talið, að þessi skipun
(Framh. á 4. siOu)
Á viðavangi
DÓMPRÓFASTURINN í
KANTARABORG OG
FRIÐRIK OKKAR.
Margir munu gleðjast í hjarta
sínu yfir sinnaskiptum þeim, er
Þjóðviljinn virðist hafa tekið
gagnvart guðkristni og geist-
legrar stéttarmönnum. Fyrrum
var allt kallað þrugl, sem fram
gengi af munni slíkra manna.
Nú líður ekki sá dagur, að Þjóð-
viljinn fylli ekki dálka sína með
spakmælum dómprófastsins af
Kantaraborg („með formála eft-
ir Sigurð Nordal“) um Rúss-
land og rússneska sæluríkið.
Það efa víst fáir, að óhætt
muni að reiða sig á skarpskyggni
Dessa dómprófasts, — því að
hann er af Kantaraborg „með
formála eftir Sigurð Nordal“, en
dó munu til svo trúlitlir menn,
að þeir hugsi sem svo:
Ef dómprófasturinn i Reykja-
vík færi til Rússlands og kæm-
ist að þveröfugri niðurstöðu við
stéttarbróður sinn í Kantara-
borg um sæluríkið hér á jörðu,
hvorum prófastinum mundi
Þjóðviljinn fremur trúa?
Eða hefði hann þá til að segja,
með sínu gamla lagi, að ekkert
væri að marka, hvað andlegrar
stéttar menn segðu um verald-
armál, þeir væru of einfaldir í
hjarta sínu og frómir til að
botna í vélabrögðum hálfaust-
rænna einræðisherra?
En það er ekki oft, sem hníf-
ur Þjóðviljans hefir komizt í'
eins feitan blita og þennan
dómprófast af Kantaraborg
„með formála eftir Sigurð Nor-
dal“!
Tíminn heldur, að þeir séu
báðir góðviljaðir og ágætir
menn, dómprófastarnir í Kant-
araborg og Reykjavík, hvorug-
ur mundi halla réttu máli vís-
vitandi. En bók hins marglof-
aða dómprófasts af Kantara-
borg gefur heldur enga ástæðu
til að ætla, að hann sé skarp-
vitrari né meiri veraldarmaður
en okkar eigin dómprófastur.
„PERSÓNULEGT TAP“
JÓHANNS JÓSEFSSONAR.
Spaugilegt er að lesa skrif í-
haldsblaðsins „Víðir“ í Vest-
mannaeyjum um kosningaúr-
slitin þar. í forustugrein blaðs-
ins 11. þ. m. segir svo:
„Sjálfstæðisflokkurinn hér
hefir tapað 143 atkv. síðan um
síðustu alþingiskosningar og
persónulega hefir Jóhann tap-
að 198 atkvæðum. Á kjörskrá
hefir þó fjölgað um 91.“
Persónulegt tap Jóhanns mun
reiknað þannig, að landlista-
atkvæðunum er bætt við 143
atkv, sem flokkurinn hefir tap-
að. Þannig er Jóhanni raun-
verulega eignað atkvæðatap
Sjálfstæðisflokksins og skal það
ekki véfengt hér.
Ástæðurnar til þess, að blaðið
dregur sérstaklega fram þetta
„persónulega tap“ Jóhanns eru
þær, að Jóhann er orðinn mjög
illa þokkaður I Eyjum og Víðis-
ritstjórinn vill ná sæti hans.
Meðal Sjálfstæðismanna í Eyj-
um er það orðið vel þegið, að
hnýta þannig í Jóhann, en lítil
bót væri það samt, ef Víðis-
ritstjórinn ætti að fara í sæti
hans.
Til skýringar ókunnugum skal
þess getið, að ritstjóri „Víðis“
er Einar Sigurðsson kaupmaður,
sem oft er nefndur skuldakóng-
ur, vegna þess að hann hefir
keypt mikið af gömlum skulda-
kröfum fyrir lítið verð, en inn-
heimtir þær síðan með fullu
verði.
Það eru fleiri en Einar, sem
langar til að komast í sæti Jó-
hanns. Meðal þeirra eru Ársæll
Sveinsson, Guðlaugur Gíslason
og Einar Guttormsson læknir,
sem andmælti framboði Jó-
hanns á fulltrúaráðsfundi Sjálf-
stæðismanna í Eyjum nú fyrir
kosningarnar. Frá Reykjavík
(Framh. á 4. slBu)