Tíminn - 04.09.1942, Blaðsíða 4

388
TÍMIM, föstndagmn 4. sept. 1943
98. bla»
tn BÆNIIM
Trúlofun.
Nýlega hafa opinberað trúlofun sína
ungfrú Steinunn Gunnarsdóttir,
Grænumýrartungu, Hrútafirði og
Benedikt Jóhannesson Saurum Laxár-
dal, Dalasýlu.
Frægur pianósnillingur kemur
til Reykjavíkur.
Að því er frézt hefir, hefir Tónlist-
arfélagið ráðið hingað enska píanó-
snillinginn, ungfrú Kathleen Long.
Mun ungfrúin halda hér tónleika á
vegum félagsins.
Ungfrú Long er mjög viðurkennd
sem listamaður, ekki einungis í sínu
heimalandi, heldur víða um hinn
menntaða heim. Mun hafa tekizt að
ráða ungfrúna hingað fyrir milligöngu
Chyril Jackson’s, er dvaldi hér sem
sendikennari um hríð.
Ungfrú Kathleen Long kom fyrst
fram opinberlega, þegar hún var 6
ára gömul. Síðan hefir hún haldið
hljómleika bæði innan lands og utan
um 20 ára skeið við hinn bezta orð-
stír. Hún stundaði nám við Hinn kon-
unglega tónlistarháskóla í London og
útskrifaðist þaðan með glæsilegum
vitnisburði.
VafalausV hlíiíkka allir tónhstar-
unnendur hér til að hlusta á þessa
frægu konu og á tónlistarfélagið þakk-
ir skildar fyrir forgöngu sína í þessu
máli.
Vatnsskortur sumsstaðar
í bænum.
Verkfræðingar bæjarins hafa veitt
því athygli, að vatn hefir minnkað
síðari hluta sumars í Gvendarbrunn-
unum og nú upp á síðkastið hefir fólk
í húsum við Laugaveg, Lanaakots- og
Skólavörðuhæð, kvertað undan vatns-
leysi. Talið er að vatnið sé farið að
aukast á ný í brunnunum en þrátt fyrir
það er brýn nauðsyn til að fólk fari
sparlega með vatnið og sói því ekki
að þarflausu.
íslenzkur háseti drukknar
í Fleetwood.
Útgerðarfélaginu H.f. Alliance hefir
nýlepa borizt skeyti um það, a& einn
hásetinn á b.v. Kára, Bjarni Halldórs-
son að nafni, hafi fallið í skipakví í
Fleetwood og drukknað.
Bjarni Halldórsson var 27 ára gam-
all og átti aldraða foreldra.
Fargjöld með strætisvögnun-
um hækka.
Frá og með deginum í gær hækuðu
fargjöldin með strætisvögnunum, sem
hér segir:
Á leiðunum Lækjartorg — Kleppur,
Lækjartorg — Rafstöðin við Elliða-
ár, Lækjartorg—Fossvogur, Lækjartorg
— Seltjarnarnes, Lækjartorg — Sól-
vellir, Lækjartorg — Njálsgata og
Gunnarsbraut, varð þessi hækkun:
20 aura giald hækkar í 25 aura. — 30
aura cdald hækkar í 40 aura. — 40
aura giald hækkar í 50 aura.
Á leiðinni Lækjartorg — Skerja-
fjörður verður þessi hækkun:
20 aura gjald hækkar í 25 aura. —
25 aura gjald hækkar 1 30 aura. — 30
aura gjald hækkar í 35 aura.
Fargjöld barna verða eins og áður
hefir verið % gjald miðað við full-
orðna, nema innanbæjar 10 aurar í
stað 12% eyris og til Skerjafjarðar
15 aurar í stað 17% eyris.
Á víðavangi.
(Framh. af 1. síðu)
oft vera afbakað í daglegu máli
í Vífil-fell. En fellið dregur
nafn af Vífli bónda á Vífils-
stöðum, sem þjóðsagan segir að
hafi gengið á morgni hverjum
upp á Vífilsfell, til að gá til veð-
urs.
Að undanförnu hefir ný verk-
smiðja verið auglýst í blöðun-
um með nafninu Vífilfell. Þetta
mun vera af misgáningi, eink-
um þar sem Björn Ólafsson er
talinn við þetta fyrirtæki rið-
inn. Mun hann alls ekki vilja
afbaka góð og gild örnefni, og
er honum því treyst til að leið-
rétta þetta.
SKIPSTJÓRAR ÓÁNÆGÐIR.
Blaðinu hefir borizt tilkynn-
ing frá Farmanna- og fiski-
mannasambandi íslands um
fund, sem 62 skipstjórar héldu
á Raufarhöfn 28. f. m. Var þar
rætt um rekstur síldarverk-
smiðjanna á líðandi sumri, og
lýsti fundurinn að lokum yfir
óánægju sinni með stjórn Síld-
arverksmiðja ríkisins. Var eink-
um kvartað yfir töfum á lönd-
un síldar og ítrekuð veiðibönn,
er valdið hafi misrétti og afla-
tjóni.
Lesendur!
Vekið athygli kunníngja yð-
ar á, að hverjum þeim manni,
sem vill fylgjast vel með al-
mennum málurn, er nauðsyn-
legt að lesa Tímann.
Vinnið ötullega fyrir
Tímann.
Haustið 1917 og haustið 1942
Það skal ósagt látið, að hve I
miklu leyti þessi styrjöld og sú
rás viðburðanna, sem þar hefir
átt sér stað, er sambærileg við
síðustu heimsstyrjöld. Hernað-
araðferðirnar eru talsvert ólík-
ar og þar með undirstaða þeirra
að nokkru leyti. Olía og ýmsir
málmar (aðrir en járn) hafa t.
d. miklu meiri þýðingu nú en
þá. En ef litið er á sjálfa víg-
stöðuna nú, liggur einna næst
að bera hana saman við þá víg-
stöðu, sem stríðsaðilar höfðu
haustið 1917.
Þá, eins og nú, var styrjöldin
búin að standa um þriggja ára
skeið. Þá voru Bandaríkin búin
að vera nálega hálft ár þátt-
takandi í styrjöldinni. Þá var
kafbátahernaöur Þjóðverja á
höfunum nýlega kominn í há-
mark. En viðhorfið í Norður-
álfu var að öðru leyti þetta:
Þjóðverjar höfðu sigrað Rúss-
land og réðu yfir öllum Balk-
anlöndum. Ítalía var á móti
þeim og brezki og ítalski flot-
inn allsráðandi á Miðjarðar-
hafi. En Tyrkir með alla Vest-
ur-Asíu á sínu valdi, voru
bandamenn Þýzkalands. Norð-
urlönd voru hlutlaus, Frakk-
land ósigrað, en að nokkru
hernumið. Trúin á mátt hinna
þýzku vopna mikil og almenn
eins og nú.
Það er margra manna álit, að
þátttaka Bandaríkjanna hafi
ráðið úrslitum síðustu heims-
styrjaldar. Hún mun hafa ork-
að því, að heri Bandamanna í
Frakklandi skorti aldrei vopn,
klæðnað eða viðurværi. En
Bandaríkin sendu auk þess 2
milljónir manna til vígvallanna
í Evrópu. Þegar á leið voru
fluttir yfir Atlantzhaf 200 þús-
undir hermanna á mánuði.
Ef gengið er út frá því, að
þátttaka Japana í styrjöldinni
gegn Bandamönnum nú, hafi
ekki afgerandi áhrif á styrjöld-
ina í Evrópu, fyrst um sinn,
þar sem gegn þeim berst þar
eystra kínverskur, indverskur
og ástralskur her, er eftir að
vita, hvort vígstaða Banda-
manna hér í álfu sé sterkari
eða veikari nú en þá. Þeir berj-
ast á austurvígstöðvum nú og
á vesturvígstöðvum þá. En nú
þarf Breta- og Bandaríkjaher
að gera innrás á fjandsamlega
strönd til að geta haft vígvöll
undir fótum. Hins vegar má á
það líta, að hinar hernumdu
þjóðir í austri, vestri og nbrðri,
eru vafalaust miklu fjandsam-
legri Þjóðverjum nú en íbúar
Rússlands, Póllands og Bæheims
voru haustið 1917, og að her og
floti hins óhernumda Frakk-
lands gæti orðið innrásarher,
sem fótfestu næði á meginland-
inu, mikilsverður samherji, ef
trúin á mátt vopnanna kynni
að breytast hjá þeim, sem þar
fara með völd.
Sú spurning, sem beinast
liggur við, er þá þessi: Er Rúss-
land eins sterkt nú og Frakk-
land var haustið 1917?
Ef svo er ekki, verður þeirri
hugsun ekki varizt, að vígstaða
Bandamanna hljóti að vera ó-
hagstæðari nú en hún var
haustið 1917. Það er því alveg
ótvírætt, að spurningin um
horfur í styrjöldinni nú, miðað
við horfur um svipað leyti í
síðustu heimsstyrjöld, er að
verulegu leyti, spurningin um
styrk Rússlands.
Haustið 1917 voru styrjaldar-
horfur taldar mjög óvissar.
Um það leyti munu þó líkur
fyrir sigri Þjóðverja, yfirleitt í
hlutlausum löndum, hafa verið
taldar talsvert miklar. Menn
höfðu þá ekki mikla trú á því,
að Bandaríkjastjórn tækist að
flytja lið í stórum stíl yfir At-
lantzhaf, framhjá kafbátaflota
Þjóðverja. En eftir rúmlega eitt
ár var styrjöldinni lokið með
sigri Bandamanna. Það kom þá
í ljós, að þýzki herinn og þýzka
þjóðin öll var orðin mjög að-
þrengd. Hana skorti matvæli,
til að geta haldið starfsþreki
sínu. Hún hafði þó aðgang að
auðugustu kornforðabúrum
Rússlands þá eins og nú. Það
sýndi sig þá, að ekki er nóg að
ráða yfir frjósömum löndum.
Það sýnir sig á friðartímum,
að löndin, þótt auðug séu af
náttúruverðmætum, framleiða
ekki af sjálfu sér, hvorki mat-
væli né iðnaðarvöru. Þar sem
styrjöld hefir geisað, fer margt
úr skorðum, sem ekki verður
bætt á skömmum tíma.
Um úrslit þeirrar styrjaldar,
sem nú geisar, skyldi enginn
spá, sízt hér á hjara veraldar,
þar sem lítið er vitað um hið
raunverulega ástand í stríðs-
löndunum. Hitt er þó ekki ó-
eðlilegt, að skyggnzt sé um
spjöld sögunnar eftir hliðstæð-
um viðhorfum þeim, sem nú
eru. Hin sögulegu rök segja, að
ef Rússland haustið 1942, sé
jafnoki Frakklands haustið
1917, séu líkur til þess, að
Bandamenn geti orðið ofan á í
styrjöldinni. Frægur stjórn-
málamaður sagði fyrir nokkr-
um árum, að landamæri Bret-
lands væru við Rín. Með sama
rétti mætti nú segja, að þau
séu við Volgu. Bretum og
Bandamönnum er sýnilega ljóst,
að þessi landamæri verða þeir
sjálfir að verja með einhverjum
hætti.
Á KROSSG0TUM
Kennaraþing er háð í bænum þessa
daga. Eru þar til umræðu og athug-
unar margvísleg mál, er varða menn-
ingar og starfsvið kennara, kjör þeirra,
starfsbaráttu og starfsskilyrði.
Ný stjórn Sambands íslenzkra
barnakennara var kosin á þinginu, og
eiga sæti í henni, Aðalsteinn Sig-
mundsson. formaður, Sigurður Thorla-
cíus, varaformaður, Ingimar Jóhannes-
son, ritari, Jónas G. Jónsson, vararit-
ari, Pálmi Jósefsson, gjaldkeri, Arn-
grímur Kristjánsson, varagjaldkeri og
Gunnar M. Magnússon, ritstjóri
Menntamála. Sigurður Thorlacíus,
skólastjóri, var áður formaður félags-
ins, en skoraðist fastlega undan end-
urkosningu. Hið sama gerði Guðjón
Guðjónsson, skólastjóri, er áður var
ritari þess.
Kennaraþingið lýkur störfum í dag.
t t r
í síðastliðinni viku gerði kuldakast
mikið víða um land, einkum á Vestur-
landi. Snjóaði þá í fjöll allt niður í
miðjar hlíðar og sums staðar jafnvel
niður á jafnsléttu. Var einn morgun-
inn frost í byggð, og mun hafa orðið
að því nokkurt tjón í matjurtagörð-
um. En vegna þess, hve fljótt hlýnaði
aftur í veðri, urðu þær skémmdir þó
minni en við hefði mátt búast.
Er það því skaðvænlegra, ef kuldar
og næturfrost ganga snemma í garð að
þessu sinni að garðávextir munu yf-
irleitt vera síðsprottnir nú, sökum
kuldatíðar framan af sumri.
r t t
Allmikið er um nýbyggingar I Vest-
mannaeyjum í ár, eins og víða annars
staðar. Fimmtán ný íbúðarhús eru þar
í smíðum, allt steinhús, og eru í þeim
alls 26 íbúðir, auk margra einstakra
íbúðarherbergja. Endurbætur er og
verið að gera á mörgum gömlum hús-
um, og sum þeirra verða stækkuð.
Hvað verður ai
sparífénu?
(Framh. af 1. siSu)
sínar hverfa inn í grunsamlegt
rykský dýrtíðarinnar.
Síðan samstjórnin var rofin
í vor, hafa allar stíflur verið
rofnar. Síðan þá er upplausn
þjóðfélagsins á því stigi, sem
kommúnistar geta bezt óskað
sér.
Einn flokkur beitti sér á und-
anförnum árum móti dýrtíð-
inni og tók fulltrúa sína úr
landsstjórninni, þegar stíflurn-
ar voru brotnar. í allt vor og
sumar hafa Framsóknarmenn
varað við hættunni. Og á degi
hverjum hafa menn sannfærzt
um að aðvaranir þeirra voru
réttmætar.
Borgarar landsins hafa enn
nokkrar vikur til umhugsunar.
Þeir geta valið braut Ásgeirs
Ásgeirssonar, „gæsaveiðarnar“,
óstjórnlega dýrtíð, eyðing
sparifjárins, upplausn, atvinnu-
hrun og sýnilega örbyrgð og
pólitískan vanmátt, eða leið
Framsóknarflokksins, sem ein
getur bjargað þjóð og landi frá
yfirvofandi glötun.
Kaapum
hreinar tuskur.
HÚSGAGNAVINNUSTOFAN,
BALDURSGÖTU 30.
Sími 2292.
Fyrir fimmtíu árum
(Framh. af 3. síSu)
farnir að sjá, hvílík heimska
iað var að láta hreppana leggja
fé til að koma fátæku fólki til
Ameríku. Ekki vinna þeirra
börn í landinu.“
ÍÞRÓTTALÍF
var þá fáskrúðugt. íþrótta-
mót voru þá ekki komin til sög-
unnar. íþróttanámskeið máttu
þá heita óþekkt. Þó segir „Þjóð-
viljinn ungi“ frá sundnáms-
skeiði á Reykjanesi við ísa-
fjarðardjúp, en ekki voru þátt-
takendurnir nema fimm. Tel-
ur blaðið það slæma þátttöku.
BINDINDISÁHUGI
var þá vaxandi og naut stuðn-
ings margra ágætis manna.
Meðal þeirra var Hallgrímur
Sveinsson biskup. Hann gekkst
bá fyrir því, að kennimenn
ynnu æfilangt bindindisheit.
Slíkt heit unnu 8 prófastar af
20, 36 prestar af 117 og einn
guðfræðikennari af þremur.
SÍLDVEIÐAR
voru þá ekki fyrir Norður-
landi, en fólk sótt víðsvegar af
landinu til Austfjarða, því að
bá veiddist síldin þar. í „ísa-
fold“ 20. júlí birtist t. d. svo-
hlj óðandi fréttaklausa:
Gufuskipið „Skude“, leiguskip
O. Wathne, sem lagði af stað
héðan austur með kaupafólk 29.
f. m. bætti við sig fleiru í
Keflavík og Vestmannaeyjum,
svo að það varð rúm 200 alls, og
kom til Seyðisfjarðar 1. júlí að
áliðnum degi. Svo hittist vel á,
er þangað kom, að einmitt þann
sama dag hafði orðið vart þar
í fyrsta sinn við þorsk og síld
og það allvel. Var því kaupa-
fólkinu tekið tveim höndum, og
gekk þegar út, það, sem óráðið
var, og þótt fleira hefði verið.“
Þann 20. maí var svo mikið
síldarhlaup hjá Vestmannaeyj-
um, að menn jusu síldinni með
höndunum upp í bátana.
HVALAVEIÐAR
voru þá allmiklar hér við
land, einkum á Vestfjörðum.
„Þjóðviljinn ungi“ segir frá því
19. marz, að þrjár stöðvar við
ísafjarðardjúp hafi fengið 46
hvali á tæpum mánuði.
ÞRÍBURA
ól kona í Dýrafirði, Ingibjörg
Friðriksdóttir að nafni. Þeir
vógu 35 merkur. Einn þeirra
dó í fæðingunni, en hinir lifðu.
Fleira verður ekki tínt fram,
enda mun kannske ýmsum
þykja nóg komið. Þetta yfirlit
er ófullkomið, en ofurlitla hug-
mynd ætti það samt að geta
dregið upp af lífinu á íslandi
fyrir fimmtíu árum, þegar þjóð-
in barðist við hafís og harðindi,
tíminn var lítill og allur hey-
skapur var unninn með orfi og
hrífu, árabátarnir voru helztu
fiskiskipin, engir vegir á landi
og sama og engar samgöngur á
sjó, verzlunin að mestu í hönd-
um kaupmanna, er okruðu á
erlendu vörunum og keyptu
innlendu afurðirnar fyrir smán-
arverð, sími var sama og eng-
inn, útvarpið var ekki til, bóka-
útgáfa lítil og þannig mætti
lengi telja. Samt lifði þó þjóð-
in furðu traustu og heilbrigðu
menningarlífi og var fær um að
inna af höndum á næstu ára-
tugum, einna merkilegustu
framfarasókn heimssögunnar,
þegar miðað er við fólksfæð og
aðrar ástæður. Hversu gjörólíkt
er ekki ísland í dag íslandi fyrir
fimmtíu árum!
En hvernig verður umhorfs á
íslandi eftir fimmtíu ár? Mun
þjóðin standa sig ver eftir frels-
ið og velgengnina en eftir böl
erlendrar kúgunar og mikilla
náttúr uharðinda ?
rækifærisgjafir,
í góðu úrvali.
Trúla>fnnarhrlngar9
Sent gegn póstkröfu.
Gnðm. Andrésson
, gullsmiður.
Laugavegi 50. — Sími 3769.
Auglýsið í Tímannm!
Krapotkin fursti
Sjálfsævísaga byltingarmanns
—-NÝJA BÍÓ
„Kemur nú kerl-
íngín aitur?“
(There’s that Woman
again)
Fyndin og fjörug gam-
anmynd.
Aðalhlutverkin leika:
MELVYN DOUGLAS,
VIRGINIA BRUCE.
Aukamynd:
STRÍÐSFRÉTTAMYND.
Sýnd kl. 5, 7 og 9.
Framhaldssýning 3*4-614:
DR. CHRISTIAN
OG KVENFÓLKIÐ
með Jean Hersholt.
UNNUSTA
SJÓLIÐANS
(A Girl, a Guy and a Gob)
LUCILLE BALL,
GEORGE MURPHY,
EDMOND O’BRIEN.
Sýnd kl. 7 og 9.
ÆVISAGA KRAPOTKÍNS fursta hefir verið talin ein hin gagn-
merkasta og bezt gerða sjálfsævisaga heimsbókmenntanna. Fá-
um hefir gefizt kostur á að skýra frá viðburðaríkari æviferli, enda
tekur hann fram flestu því, er gerist í ævintýralegustu skáld-
sögum: Aðalborinn af tignustu ættum Rússlands. Barn í grímu-
búningi við hásætisskör Nikulásar keisara fyrsta, sofandi í keltu
keisaradrottningar, er síðar varð. Hirðsveinn við hlið Alexand-
ers annars — þess albúinn að leggja lífið í sölurnar fyrir hann.
Landkönnuður og vísindamaður á heimsmælikvarða á hinni
miklu vísindaöld og jafnframt uppreisnarmaður gegn öllum
viðurkenndum stjórnmálakenningum um samfélag manna. Einn
tíma dagsins í tildurslegustu hirðveislum í Vetrarhöll keisarans
og annan í dularbúningi í úthverfum borgarinnar boðandi fá-
tækum verkamönnum byltingarkenningar. í fangelsi í Rússlandi
kominn að dauða úr harðrétti og skyrbjúg. Hinn bíræfnasti flótti
úr fangelsinu og úr landi. Um langan aldur bláfátækur land-
flótta rithöfundur í Vestur-Evrópu, umsetinn af njósnurum
zarsins, árum saman í fangelsi, jafnvel gerðir út menn til að
myrða hann. Stórgáfaður og hálærður maður með yfirsýn yfir
öll viðfangsefni mannlegs anda og heimsfrægur fyrir rannsóknir
sínár og ritmennsku. En á allt annað skyggir fágætur persónu-
leiki hans og göfugmennska, sem naumast hefir átt sinn líka.
Af hverri línu bókarinnar andar blæ mannúðar, réttlætiskennd-
ar, drengskapar og frelsisástar, og á boðskapur höfundar sér-
stakt erindi til yfirstandandi skálmaldar ofstjórnar, mannfyrir-
litningar, ofbeldis og kúgunar.
BÓKAVERZLUN ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJU.
§I«LDÍGAR
Hiilli Bretlands og íslands halda áfram,
eins og að undanförnu. Höfum 3—4
skip í förum. Tilkynningar um vöru-
sendingar sendist
Cullíford’s Associated Lines, Ltd.
26 LONDON STREET,
FLEETWOOD.
ÚTBREIDIP TÍMANN ♦