Tíminn - 04.10.1942, Page 2

Tíminn - 04.10.1942, Page 2
442 TfMIIVN, smmndaglim 4» okt. 1942 112. blað tpminn Sunnudag 4. oht. KosníngahorSur í Reykjavík Úrslit kosninga í Reykjavík hafa aldrei verið eins óviss og að þessu sinni. Sj álfstæðisflokkurinn og Al- þýðuflokkurinn, sem hingað til hafa ráðið mestu í bænum, eru i fullkominni upplausn. Fjöldi kjósenda, sem hefir fylgt þess- um flokkum hingað til, kýs þá ekki lengur. Þessir mörgu kjós- endur eru enn lítt ráðnir í því, hvað þeir eigi að gera. Strax og það var kunnugt, að * Alþýðuflokkurinn myndi halda áfram að bjóða Reykvíkingum upp á Stefán Jóhann, var það augljóst, að flóttinn, sem brast á lið flokksins í vor, myndi halda áfram. Eina von flokks- ins til að stöðva flóttann var að tefla fram nýjum, álitlegum mönnum, sem gátu endurvakið traust manna á flokknum. Þetta mistókst honum. Þess vegna heldur flóttinn áfram. Nákvæmlega það sama, er segja má um framboð Alþýðu- flokksins, má segja um fram- boð Sjálfstæðisflokksins. Það má vafalaust telja á fingrum sér þá Reykvíkinga, sem álíta að Jakob Möller eða Magnús Jónsson muni gera gagn á Al- þingi. Dugleysi bæjarstjórnar- innar í húsnæðismálunum er minnisvarðinn á hið pólitíska leiði Bjarna Benediktssonar. Sigurð Kristjánsson er óþarfi að minnast á. Hann getur verið duglegur að skammast, en þá er líka allur dugnaður hans tal- inn. Við þetta hörmulega framboð Sjálfstæðisflokksins, sem hrakti frá honum 1000 atkv. í kosning- unum í vor, bætist svo stjórnar- ferill Ólafs ' Thors seinustu fjóra mánuðina. Verðlagið hefir hækkað um helming síðan Ól- afur fékk stjórnartaumana. Framleiðslan er orðin helmingi dýrari en þá. Verðmæti inn- eigna í bönkum og sparisjóðum er helmingi minna en þá. Áliti þjóðarinnar í sjálfstæðismálinu hefir verið stórspillt með því að heykjast á stóryrtum yfirlýs- ingum um lýðveldisstofnun eft- ir að búið var að tilkynna Kristjáni konungi afsögnina. Slíkur stjórnarferill er sannar- lega ekki til þess fallinn að efla fylgi flokks, sem byrjaður var að tapa áður. En hvert eiga kjósendurnir að leita? Til Árna frá Múla, sem jafnan hefir verið talinn einn mesti liðléttingur í Sjálf- stæðisflokknum. Til kommún- ista, sem manna mest hafa ýtt undir þá upplausn, sem nú er orðin, og eru manna líklegastir til að reyna að halda henni á- fram, því að trú a. m. k. sumra þeirra er sú, að hún sé bezti jarðvegurinn fyrir kommún- ismann. Það, að flýja til Árna frá Múla eða kommúnistanna er því að fara úr öskunni í eldinn. Slíks er heldur ekki þörf. Reykvíkingar eiga þess kost, að fylkja sér um flokk, sem hefir barist gegn upplausninni og bent á færar leiðir úr ógöngun- um. Þessi flokkur er Framsókn-' arflokkurinn. Það eitt hefir verið sameig- inlegt með íhaldsmönnum, kommúnistum og jafnaðar- mönnum hér í bænum, að þeir hafa reynt að útbreiða sem mestan róg um Framsókitar- flokkinn og æst gegn honum úlfúð og hatur. Þetta hefir bor- ið hinn furðulegasta árangur. Það hefir tekizt að telja ótrú- lega mörgum Reykvíkingum trú um, að Framsóknarmenn væru á móti Reykjavík, vegna þess að þeir ættu aðalfylgi sitt ann- arsstaðar. Þessum Reykvíking-. um hefir ekki skilizt það, að bætt kjör ,fólksins i dreifbýl- inu var líka hagur Reykjavíkur, því að annars hefði sótt hingað fleira fólk til að auka atvinnu- leysið og húsnæðisvandræðin. Á sama hátt er það líka hagur annarra lándsmanna, að Reyk- víkingum líði vel og kaupgeta þeirra sé ekki eyðilögð. í bæjarstjórnarkosningunum Ólafur Jóhannesson; Upplausn - viðnám Flestir munu sammála um, að fjárhags- og atvinnumál þjóð- arinnar séu nú í hinu mesta öngþveiti. Sú mynd, sem blasir við í þeim efnum, er allt ann- að en glæsileg. Kaupdeilur ger- ast æ tíðari. Vinnustöðvanir vofa yfir í nokkrum þýðingarmiklum atvinnugreinum. Dýrtíðin vex hröðum skrefum. Verðlag á neyzluvörum og öðrum varningi fer sívaxandi. Á tveimur síðustu mánuðum hefir vísitala fram- færslukostnaðar tekið stór stökk upp á við. í næsta mánuði mun, hún hækka mikið. Er jafnvel búist við, að hún fari upp í 240 stig. Gildi hverrar krónu er stöðugt að verða minna og minna. Sparifjárinnstæður landsmanna lækka að verðgildi með hverjum degi sem líður, og er eigi annað sýnt, en að þær verði verðlausar með tímanum, ef svo fer fram sem nú horfir. Fólk verður þannig að horfa.á ávöxtu iðjusemi og sparsemi verða að engu. Fólksekla er við framleiðslustörfin. Jafnframt stendur hvers konar spákaup- mennska og milliliðastarfsemi með miklum blóma. Kapphlaup- ið á milli kaúpgjalds og afurða- verðs er í algleymingi. Óttast má, að herstjórnin grípi til meiri afskipta af ísl. málum, ef við högum okkur eins og brjálað fólk. A þess- um tímum er svo stjórn lands- ins bráðabrigðastjórn, sem samkv. þingræðisreglum má ekki gera annað en ann- ast dagleg störf. í stuttu máli. Verðbólgan maghazt, dýrtíðin vex, verðhrun peninganna blas- ir við, framleiðslan dregst sam- an, vinnudeilum og verkföllum fjölgar, vinsamlegar þjóðir missa virðinguna fyrir okkur og rétta síður fram hjálparhendi og bú- ast má við íhlutun herstjórnar- innar um innlend mál. Upplausn sýnist óhjákvæmileg, ef hér verður ekki numið staðar og við- nám veitt. Flestir munu fallast á, að þessa óheillaþróun beri að stöðva. Hins vegar greinir menn á um leiðir til þess. Einn bendir á þessa leið, annar á hina. Hver og einn telur sína leið bezta og greiðfærasta að settu marki. Enda þótt segja megi, að í þessum efnum skorti eigi ráð né tillögur, heldur framkvæmd- ir, ætla ég þó í þeim línum, sem hér fara á eftir að benda á nokkrar ráðstafanir, sem ég tel nauðsynlegt að gera, ef auðið á að verða að veita viðnám og af- stýra upplausn. Að vísu hefir af ýmsum verið bent á flestar þess- ar ráðstafanir áður, eins og les- endum þessa blaðs er kunnugt, í vetur og þingkosningunum í vor, var Framsóknarflokkurinn sérstaklega rógborinn í Reykja- vík, vegna tillagna sinna í dýr- tíðarmálunum. Sá rógur bar verulegan árangur þá. En nú hafa augu manna opnazt og það, sem þá varð til tjóns fyrir flokkinn, verður honum nú til stóraukins gengis. Það mun líka verða flokknum til mikils framdráttar, að hann hefir efstan á lista þann mann, sem er tvímælalaust álitlegasti frambjóðandinn í Reykjavík að þessu sinni. Verk hans í fjár- málum landsins eru eins glæsi- leg og störf Bjarna Ben. í hús- næðismálunum eru vesalleg. Til þess að fá hér mann kjör- inn, þarf Framsóhnarflokkur- inn að bæta við sig 800—900 atkv., þegar miðað er við kosn- ingaúrslitin i vor. Slík fylgis- aukning ætti ekki að vera neitt kraftaverk, þegar tillit er tekið til upplausnarinnar í Alþýðu- flokknum og Sjálfstæðisflokkn- um. Hugsandi menn í Sjálfstæðis- flokknum og Alþýðuflokknum, sem vilja vinna gegn ríkjandi upplausn og eflingu kommún- ismans, eiga í þessum kosning- um ekki um annað að velja en að fylgja Framsóknarflokknum. Með því tryggja þeir, að Reyk- víkingar eignist á þingi fulltrúa, sem verður þeim til sóma og leggja mun lóð sitt á vogarskál- ina á móti upplausninni. En til þess að þetta megi tak- ast, má heldur enginn Fram- sóknarmaður í Reykjavík liggja á liði sínu. Vinni þeir vel, fer Hilmar á þing. Þ. Þ. Handíða- og myndlistaskóli E;|v:;V; og verður því ekki um neinar nýstárlegar eða frumlegar til- lögur að ræða. En ekki ætti það að saka, að sem flestir hugsuðu um þessi mál og létu til sín heyra um þau. Einkanlega virð- ast kjósendur eiga kröfu til, að frambjóðendur láti skýrt í ljós afstöðu sína í þessum málum. Ég vil taka það skýrt fram til að fyrirbyggja allan misskilning, að hér er aðeins um mínar skoð- anir að ræða, en ekki stefnu- skrá, sem neinn flokkur standi að baki. 1. Að afstöðnum þeim Al- þingiskosningum, sem framund- an eru, verður þegar í stað að mynda ríkisstjórn, er hefir að baki sér öruggum þingmeiri- hluta. Sú ríkisstjórn verður að taka á vandamálunum án vettl- inga. Þingið á að veita þeirri ríkisstjórn heimildir til nauðsyn- legra ráðstafana vegna styrj- aldarinnar, verðbólgunnar og dýrtíðarinnar. Síðan á að gefa þingmönnum heimfararleyfi. Ríkisstjórn þessi á svo að stjórna án þess að þurfa að hafa þing sitjandi mestan hluta ársins. 2. Verð á innlendum fram- leiðsluvörum, sem eru ætlaðar til sölu innanlands og kaupgjald, verður að festa þegar í stað. Sé eigi talið rétt að festa verðlag- ið og kaupgjaldið eins og það er, verður ^ð gera á því nauð- synlegar lagfæringar til sam- ræmis. Ef slíkra lagfæringa (Framh. á 3. slðu) Haustið 1939 stofnaSi Lúðvig Guðmundsson skóla hér í bæn- um, sem hann nefndi Handíða- skóla. Lúðvíg hefir rekið þann- an skóla á eigin spýtur að mestu í þrú ár og unnið honum álit og viðurkenningu. Skóli þessi er alger nýjung í skólastarfsemi hér á landi. Frá upphafi hefir kennaradeildin verið meginstofn skólans og veitti ríkissjóður nokkurn styrk til reksturs þeirrar deild- 1 ar, enda hefir öll kennsla verið 1 nemendum að kostnaðarlausu. Þá hafa starfað í skólanum, | auk kennaradeildarinnar, myndlistadeild, öryrkjadeild og i síðdegis- og kvöldnámskeið í jýmsum greinum verklegs náms ’og teikningu. I Öll önnur starfsemi skólans en kennaradeildin hefir verið borin uppi af skólagjöldum nemenda. | Tilgangur skólans heflr frá byrjun verið að veita kennurum við barna- og unglingaskóla landsins aðstöðu til að fá stað- góða sérmenntun í handíðum og teikningu og að gefa almenn- ingi kost á að nema þar teikn- ingar og ýmsar þjóðlegar og þarfar greinar handíða. í vor sem leið var fyrir- komulagi skólans breytt úr því að vera einkastofnun í sjálfs- eignarstofnun og jafnframt var nafni skólans breytt og heitir hann framvegis Handíða- og myndlistaskólinn. Lúðvig Guð- mundsson verður áfram skóla- stjóri skólans en Kurt Zier list- málari verður yfirkennari. Auk þeirra verða 15 aðrir fastir kennarar við skólann. Skólinn verður framvegis til húsa að Grundarstíg 2 A, þar sem hann var síðastliðið ár. En tvö fyrstu árin, sem skóllnn starfaði, var hann til húsa í kjallaranum á Hverfisgötu 57. Þessi skóli, sem Lúðvig Guð- mundsson stofnaði og hefir síðan unnið fyrir af miklum á- huga og dugnaði, er nú að byrja 4. starfsárið, að vísu ekki leng- ur sem einkaeign, heldur sem sjálfseignarstofnun. Kennara- lið skólans verður talsvert aukið og starfssvið hans víkkað. Sú nýbreytni verður meðal annars tekin upp, að gefa piltum úr sveit kost á að nema undir- stöðuatriði í trésmíði, stein- steypu og málmsmíði. Við þessa kennslu verður aðallega leitazt við að kenna smíði nauðsyn- legra búshluta, húsgagna, sem hentug eru fyrir sveitabæi, og ýmissa muna til prýðis innan- húss. Vérður að mestu leyti farið eftir gömlum íslenzkum fyrirmyndum um alla gerð hús- gagnanna, og einnig um lögun ýmissa muna úr málmi, svo sem skála, bakka, málmbryddingar á kistur, lami á hurðir og hlið. Ennfremur verður veitt fræðsla um nauðsynlegustu undirstöðu- atriði í steinsteypu. Þessi fræðslustarfsemi skól- ans er rekin í samráði við Teiknistofu landbúnaðarins og hafin í þeim tilgangi m. a., að gera tilraun til að skapa í sveitunum þjóðlega hýbýlaprýði, sem eigi rætur í hinum gamla húsbúnaði íslendinga,sem nú er að mestu leyti að hverfa úr sög- unni. Inntaka í þessa deild skólans er háð því skilyrði, að umsækj- andi hafi vottorð frá hús- bónda þeim, er hann vann síð- ast hjá, um dugnað og reglu- semi og jafnfrámt frá formanni búnaðarfélags þess hrepps, sem umsækjandi á lögheimili í, og síðast en ekki sízt, að nemand- inn sé staðráðinn í að fara heim í sveitina sína að náminu loknu til að útbreiða og hag- nýta það, sem hann hefir lært í skólanum. Til að létta þátt- takendum dvölina í skólanum, verður ekki kenrit nema fjóra daga vikunnar, en hina dagana eiga nemendur kost á að stunda vinnu, sem skólinn aðstoðar þá til að fá. Allt, sem nemendur smíða yfir skólatimann, er þeirra eign, þegar þeir fara úr skólanum. Teknir úr umferð Tveir af frambjóðendum Sjálfstæðisflokksins, er hugðu sér mikinn frama í vorkosning- unum, hafa nú verið teknir úr umferð við lítinn orðstír. Annar er Bárður Jakobsson frá Húsavík. Hann lækkaði fylgi flokksins í Vestur-ísa- fjarðarsýslu um 214 atkv. eða úr 411 atkv. í 197 atkv. miðað við kosningarnar 1937. Af þess- um 197 atkv. var y4 hluti greitt 'utan kjörfunda af kjósendum, sem hvorki höfðu heyrt fram- bjóðandann né séð. Hinn er Jóhann Havsteen frá Húsavík, sem á undanförnum árum hefir lýst yfir því með miklu yfirlæti, hversu ágætlega sér gengi að snúa Skagfirðing- um til fylgis við sjálfstæðis- stefnuna. En kempan lækkar atkv. flokksins um 326 atkv. eða úr 983 atkv.í í 657 atkv. Þessi sami maður var einnig í kjöri 1937, þá í Norður-Þing- eyjarsýslu. Við þær kosningar drap hann af sér 115 flokks- menn eða lækkaði atkv. úr 298 í 183. Aðrir hafa ekki gert betur. (Framh. á 4. slðu) IÓNAS JÓMSSON: Kosningapistlar hanstið 1942 Samningur vlð Suður-Þingeymga. Það varð að gagnkvæmu samkomulagi milli mín og nokkurra áhugasamra flokks- manna í Suður-Þingeyjarsýslu, að þó að ég sé þar í framboði af hálfu Framsóknarmanna, þá eigi þeir en ekki ég að tala við Odd hinn sterka af Norðfirði, Kristinn vinnumann hjá Stal- in í Stalingrad og Júlíus hið gullinfáða yfirvald Þingeyinga, ef þeir byrja pólitískan hernað í héraði. Aftur á móti er ætlazt til af mér, að ég segi í dálkum Tímans fram að kosningum sömu einföldu söguna og vafa- lausa heilræðið. Ég á að undir- strika fyrir lesendum Tímans, eftir því sem efni standa til, þann undarlega sannleika, að í eitt misseri hafa þrir stjórn- málaflokkar i landinu gert samband með sér til að búa til stjórnarskrá, sem er miðuð við það að meirihluti borgaranna I tilteknum kjördæmum skuli tapa þingsætum fyrir minni- hlutanum. Og þessi undarlegi löggjöf er gerð til að hefnast á einum flokki, Framsóknar- mönnum, fyrir það eitt, að hafa sagt þjóðinni beisk og óvé- fengjanleg sannindi um þau mál, sem skipta landsmenn meiru en nokkuð annað, sem á dagsskrá var í landinu. Hvers vegna hræðast þrír flokkar einn flokk? Framsóknarflokkurinn benti á, þegar ófriðurinn skall á, að mestu skipti fyrir landsmenn að halda við atvinnuvegum lands- manna og halda niðri óeðlilegri dýrtíð. Bændastétt landsins var yfirleitt fylgjandi þessari stefnu og margir menn í pðrum stétt- um. Þá fundu leiðtogar komm- únista upp það snjallræði, að það þyrfti að skipta stríðsgróð- anum milli alls almennings. Þetta leit vel út á pappír en var óframkvæmanlegt nema með því að sleppa dýrtíðinni lausri. Allt verðlag og kaupgjald í landinu hlaut að verða geysi- hátt. Hvorttveggja hlaut að falla gífurlega í lok stríðsins, ef ekki fyrr. Búast mátti við, að krón- an félli hastarlega, peningar í bönkum og sparisjóðum yrðu að engu, tryggingarfé barna og gamalmenna færi söiriu leið. Meginhluti þjóðarinnar yrði eignalaus og atvinnulaus. Eft- ir styrjöldina verða hér í bæn- um þúsundir karla og kvenna, sem eiga ekkert, en verða að lifa af sparifé og eignum ann- arra. \ Skrítinn flokkur. Einhver háskalegasta flokks- myndun, sem þekkzt hefir á ís- landi er liðsdráttur sá, sem nú gerist kringum Árna Jónsson, sem til lítils heiðurs fyrir Þing- eyjarsýslu kennir sig við bæ í Aðaldál. Tildrög að sérstöðu Árna eru þau, að um nokkur undanfarin ár hafði hann skrifað í Vísi leiðinlegan vaðal, sem átti að vera gómsætur kaupmannastétt landsins.Hugð- ist Árni að fá að launum nokkrar mannvirðingar hjá kaupmannastéttinni og einkum framboð í öruggu sæti í Reykja- vík. Þegar til kom fékk hann ekki að vera á lista Sjálfstæð- isfl. við vorkosningarnar. Hann var þá sendur í Suður-Múla- sýslu og féll þar. Sjálfstæðis- flokkurinn hafði komið honum í stöðu, þar sem ekkert var að gera en 1000 kr. laun á mánuði. Árni stundaði þessa atvinnu sumarlangt. En þegar kom til framboðs í Reykjavík í haust vildi hann enn vera í kjöri til þings. Á fulltrúasamkomu flokksins fékk hann tvö at- kvæði. Sá hann þá sína sæng útreidda, gekk út, og í stað þess að fylgja fordæmi hlns svikula postula, sem greip til skjótra úrræða til að enda vesaldarferil sinn, gekk Árni beint til útgefanda Þjóðólfs, Ragnars smjörlíkisheildsala og Péturs málningarsala og hafði ráðið sig í vist hjá þeim tveim klukkustundum eftir úthafn- irigu sína úr Sjálfstæðisflokkn- um. í þessari samkundu hitti hann fyrir nokkra sína líka: Valdimar Jóhannsson, Héðin Valdimarsson, Jónas Þorbergs- son, Vilmund Jónsson, Gísla Johnsen, konsúl í Vestmanna- eyjum auk tveggja áður nefndra „gróssera". Menn hafa leitað að nöfnum fyrlr flokkinn, sem mætti skammstafa. Sumir vilja kalla hreyfinguna „Samfélag pólitískra strandmanna" (S. P. S.), „Samfélag afdankaðra manna“ (S. A. M.) eða „Samfé- lag útskúfaðra lausingja" (S. Ú. L.). Vel má vera, að bezta nafnið sé enn ófundið. Hins vegar mun engum blandast hugur um, að lítill muni verða þroski þess flokks, sem er sam- ansettur úr þeim frumefnum, sem reynzt hafa lítt hæf til starfs í betri félagsskap. Ólafsvíknrballitl. \ ' Fyrir skömmu héldu nokkrir leiðtogar Mbl.flokksins pólit- ískt ball í Ólafsvík, til efling- ar framboði Gunnars Thorodd- sen, móti Bjarna frá Laugar- vatni. Ballið byrjaði með því að Gunnar hélt hóflega áróðurs- ræðu. Þá steig Magnús fyrrum dósent í stólinn. Mælti hann fyrst nokkuð í prestlegum anda, en sneri sér brátt að Framsóknarflokknum og eink- um að Bjarna á Laugarvatni, með hóflausum dylgjum og brigslum. Fólk úr öllum flokk- um kom á ballið. Tók nú að rísa úfur móti Magnúsi og kunni meirihluti gestanna hon- um enga þökk fyrir auðsýnda vantrú á háttum góðra drengja. Naut Magnús meðfæddrar greindar, fór út og sást ekki meira það kvöld, sem betur fór. Varð nú hlé á samkomunni, og fóru ýmsir út að njóta hrein-

x

Tíminn

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.