Tíminn - 16.01.1943, Blaðsíða 1

RITSTJÓRI: )
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON. |
PORMAÐUR BLAÐSTJÓRNAR: '
JÓNAS JÓNSSON. |
ÚTGEFANDI:
FRAMSÓKNARPLOKKURUíN. )
RITST JÓR ASKRIFSTOFUR:
EDDUHÚSI, Lindargötu 9 A.
Símar 2353 og 4373.
AFGREIÐSLA, INNHEi rTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI, Lindargötu 9A.
Simi 2323.
PRENTSMIÐJAN EDDA hJ.
Simar 39 og 3720.
27. árg.
Reykjavík, laiigardagixm 16. janúar 1943
6. blað
Tíðíndi Irá Alpingis
Breytingar á Fískveiðasjóðs
lögunum ræddar í neðrideild
Frumvarp Gísla Guðmundssonar um ný-
byggingarsjóð fiskiskípa
Allmiklar umræður hafa orðið í neðri deild um frumvarp, er
Sigurður Kristjánsson flytur um breytingar á lögunum um
Fiskveiðasjóð íslands. Hefir fulltrúi Framsóknarflokksins í sjáv-
arútvegsnefnd deildarinnar, Gísli Guðmundsson, lagt til að frv.
verði vísað frá til frekari rannsóknar, en aðrir nefndarmenn
vilja samþykkja það í aðalatriðum.
Afstöðu sína byggir Gísli Guðmundsson á áliti ýmissa stofnana
og félaga, sem telja sig andvíga sumum atriðum frv., en að
önnur þarfnist nánari athugunar.
Gísli Guðmundsson leggur þó til, að það atriði frv., að allt
útflutningsgjald af sjávarafurðum renni til styrktar sjávarút-
veginum, nái strax fram að ganga í breyttri mynd. í stað
þess, að frv. ætlast til, að allt útflutningsgjaldið renni í Fisk-
veiðasjóð og þriðjungi þess sé síðar varið til að styrkja báta-
byggingar, þá renni *4 hluti útflutningsgjaldsins í Fiskveiðasjóð
áfram, en hinir % hlutarnir, sem hafa runnið til ríkissjóðs, renni
í sérstakan nýbyggingarsjóð fiskiskipa, er styrki bátabyggingar.
f fjárlagafrv. ársins 1943 eru þessar tekjur áætlaðar 1.700 þús. kr.
Á myndinni sjást amerískur hermaður (til vinstri) og ástralskur hermaöur
vera að athuga ýmsa hermannamuni, sem teknir hafa verið af Japönum
á Nýju-Guineu. Hefir komið i Ijós, að útbúnaður japanskra hermanna
til að heyja styrjöld við erfið skilyrði á hinum óbyggðu og torfœru svœð-
um Kyrrahafseyjanna er á ýmsan hátt betrí en hermenn Bandamanna hafa
haft til þessa. Er það lika eðlilegt, þar sem Japanir hafa lengur undirbúið
hernaö á þessum slóðum. Bandamenn kappkosta nú að fœra sér í nyt allt
það, sem lœra má af Japönum í þessum efnum.
Erlent yfirllt 16. janúar:
Tangier og Spánverjar
Ilroðaleg meðferð á Gyðingum. — Hungurs-
neyðin í Grikklandi. - Giraud og de Gaulle.
Verðlag og kaup-
gjald í Banda-
ríkjunum
Línurit þetta birtist i „Svenska
Dagbladet" 21. sept. síðastlið-
inn. Gefur það nokkra hugmynd
um verð- og kauphækkanir i
Bandaríkjunum frá því fyrir
styrjöldina og þar til Roosevelt
fékk festingarlögin samþykkt á
siðastliðnu hausti.
Það, sem línuritið sýnir, er
þetta: Fyrir styrjöldina var til-
tölulega minni hækkun á verði
landbúnaðarvara en öðru verð-
lagi og kaupgjaldi. Hins vegar
hefir verðvísitala landbúnaðar-
vara hækkað úr 100 í 220 síðan
stríðið hófst, hin almenna vísi-
tala úr 100 í 131 og kaupgjalds-
vísitalan úr 100 í 180.
Samkvæmt verðfestingarfyrír-
mælum Roosevelts var verðlag-
ið og kaupgjaldið fest í þeim
skorðum, sem að framan grein-
ir. Með þvi hafa stjórnarvöld
Bandaríkjanna viðurkennt, að
hlutföllin milli verðs landbún-
aðarvara og kaupgjalds hafi
ekki verið rétt í ársbyrjun 1939
og því hafi meiri hækkun á
landbúnaðarvörunum en kaup-
gjaldinu verið réttmæt á tíma-
bilinu 1939—41.
Búnadarþingid
kemur saman 7. iebr.
Búnaðarþing mun koma sam-
an hinn 7. febrúar næstkom-
andi.
Eins og kunnugt er, er Bún-
aðarþing háð reglulega annað
hvert ár, en til aukaþings er
kvatt, ef brýn þörf er á. Bún-
aðarþing það, er háð var i fyrra-
vetur, var aukaþing.
Kosningar til Búnaðarþings
fóru fram um land allt í vor
og sumar. Þó eru Búnaðar-
þingsmenn allflestir þeir sömu
og áður. Fer hér á eftir skrá
um alla fulltrúana.
Frá Búnaðarsambandi Borg-
arfjarðar- og Mýrasýslu: Jón
Hannesson, Deildartungu, Krist-
ján Guðmundsson, Indriðastöð-
um.
Fyrir Búnaðarsamband Dala-
og Snæfellsnesssýslu: Guðbjart-
ur Kristjánsson, Hjarðarfelli og
Þorsteinn Þorsteinsson,- sýslu-
maður, Búðardal. — Þorsteinn
hefir aðeins verið varafulltrúi á
Búnaðarþingi til þessa.
Búnaðarsamband Vestfjarða:
Júlíus Björnsson, Garpsdal, Jó-
hannes Daviðsson, Neðri-Hjarð-
^ ardal og Páll Pálsson, Þúfu.
Tveir þeir fyrsttöldu hafa eigi
fyrr átt sæti á Búnaðarþingi.
Búnaðarsamband Húnavatns-
sýslna: Jakob H. Líndal, Lækja-
móti og Hafsteinn Pétursson,
Gunnsteinsstöðum.
(Framh. & 4. siðu)
Aðalhreytingar frv.
Nefndarálit Gísla Guðmunds-
sonar er svohljóðandi:
í frumvarpi S. Kr. felast fjór-
ar aðalbreytingar á lögunum
um fiskveiðasjóð:
1. Að fiskveiðasjóður fái út-
flutningsgjald það af sjávaraf-
urðum, sem nú rennur í ríkis-
sjóð.
2. Að heimild fiskveiðasjóðs
til lántöku, allt að 4 millj. kr.,
falli niður.
3. Vextir af lánum úr sjóðnum
lækki úr iy2% niður í 3%.
4. Þriðjungi af útflutnings-
gjaldi fiskveiðasjóðs, og auk
þess 2 millj. kr. sérstöku fram-
lagi úr ríkissjóði árið 1943, sé
varið til að veita styrki til skipa-
kaupa og skipabygginga, allt að
>4 kostnaðarverðs til minni
skipa en 150 smál. brúttó. Fisk-
veiðasjóður úthluti styrkjum
þessum.
Einnig er ákvæði um, að lán
megi greiða í þrennu lagi, meö-
an á byggingu skips stendur,
og að eingöngu 1. veðréttarlán
séu heimil úr sjóðnum.
Lögunum um fiskveiðasjóð
var siðast breytt á Alþingi 1941,
eða fyrir ca. hálfu öðru ári. Þá
var sjóðnum fenginn hluti af
útflutningsgjaldi ríkissjóðs, lán-
tökuheimild hans hækkuð úr
iy2 millj. kr. upp í 4 millj., láns-
tími lengdur úr 12 í 15 ár og út-
lánsvextir lækkaðir úr 5y2 niður
í 4i/2%. í þvi sambandi má
nefna, að vextir af landbúnað-
arlánum eru nú 4—5%. Höfuð-
stóll sjóðsins var um síðustu
áramót nálega 4.7 millj. kr., og
þar af átti hann í útlánum ná-
lega 3.4 millj. Lánveitingar á ár-
inu 1942 voru nálega 1560 þús.
kr. Eins og kunnugt er, hefir
sjóðurinn aðallega lánað til
kaupa og bygginga fiskiskipa,
en þó nokkuð til frystihúsa og
lifrarbræðslustöðva.
Alit sérfróðra
stofnana.
Sjávarútvegsnefnd hefir um
frumvarp þetta leitað umsagnar
fiskveiðasjóðs, Fiskifélags ís-
lands, fiskimálanefndar, Far-
manna- og fiskimannasam-
bands íslands og Landssam-
bands útgerðarmanna. Frá hin-
um síðastnefnda aðila hafa
nefndinni eigi borizt svör. Hinir
fjórir aðilarnir, sem svarað
hafa, æskja allir meiri og minni
breytinga á frv. Yfirleitt eru
þeir því mótfallnir að fella nið-
ur lántökuheimild fiskveiða-
sjóðs, eins og lagt er til í frv.,
enda mun vafalaust fremur
vera ástæða til að hækka hana
en lækka. Fiskveiðasjóður telur
ekki að svo stöddu ástæðu til
frekari vaxtalækkunar en orð-
in er. Allir þessir aðilar telja
miður heppilegt, að lánsstofn-
un (þ. e. stjórn Fiskveiðasjóðs)
hafi með höndum úthlutun
styrkja, og Fai'mannasamband-
ið og fiskveiðasjóður leggja
meiri áherzlu á annars veðrétt-
arlán en styrk, en slik lán eru
bönnuð í frv. í stað þess að
borga lánin út í þrennu lagi,
eins og frv. gerir ráð fyrir, vill
fiskveiðasjóður heimild til
bráðabirgðalána. Farmanna-
sambandið gerir tillögu um sér-
staka vátryggingu gegn sjó-
veðshættu til að auka veðhæfi
skipa. Það vill, að lánað sé til
skipa allt að 200 smál. Loks
gerir það sérstakar tillögur um,
að skipaðar verði nefndir til að
athuga, hvaða stærðir og teg-
undir fiskiskipa séu landsmönn-
um hentugastar og hvaða teg-
undir mótorvéla séu heppileg-
astar fyrir fiskiflotann.
Nauðsyn frekari
athugimar.
Við athugun þessara umsagna
og annarra málavaxta hefir
minni hluti nefndarinnar kom-
izt að þeirri niðurstöðu, að rétt
sé - að slá hinum umdeildu at-
riðum frv. á frest, til frekari
athugunar. Nú vill svo til, að á
Alþingi því, er nú situr, er fram
komin till. til þál. um milll-
þinganefnd í sjávarútvegsmál-
um og má þykja eðlilegt og lík-
legt, að hún hljóti samþykki
þingsins. Virðist þá sjálfsagt,
(Framh. á 3. siðu)
Mótmæli
Hreppsnefndir Mosfellssveit-
arhrepps og Seltjarnarnes-
hrepps hafa skorað á Alþingi
að láta ekki frv. Bjarna Bene-
diktssonar um stækkun lög-
sagnarumdæmis Reykjavíkur
ná fram að ganga.
Hreppsnefnd Mosfellssveitar-
hrepps skorar á Alþingi að visa
frv. frá til nánari athugunar.
Lýsir hún jafnframt yfir því,
að mótmæli hennar gegn frv.,
eins og það er nú, séu stutt af
öllum hreppsbúum.
Andspænis Gibraltar, hinu-
megin Njörvasunds, er borgin
Tangier. Hún var, ásamt tals-
verðu landssvæði umhverfis,
undir stjórn alþjóðanefndar
fram til styrjaldarinnar og voru
iar engar hervarnir. Nokkru
eftir ósigur Frakklands 1940,
sendi Spánarstjórn herlið inn í
borgina og hefir það haft þar
bækistöð síðan. Stjórnartilhög-
unin var þó eigi breytt og töldu
Spánverjar sig aðeins gera þetta
í öryggisskyni.
Siðan nýlendur Frakka í
Norður-Afríku gengu í sveit með
Bandamönnum, hefir Tangier
verið talsvert á dagskrá. Einkum
hefir það vakið athygli, að
Þjóðverjar hafa sent þangað
ræðismann með miklu föru-
neyti. Kusu þeir Kurt Rieth til
þessa erindisrekstur, en hann er
talinn hafa skipulagt morð
Dollfuss og stjórnaði síðan
njósnum í Bandaríkjunum, unz
honum var vísað úr landi.
Það þykir víst, að Þjóðverjar
hafi augastað á Tangier, ef þeir
missa Tunis, enda er Tangier
engu þýðingarminni staður en
Gibraltar, ef góðum vörnum er
komið þar upp. Er álitið, að að-
stoðarmenn Rieths eigi að
skipuleggja varnir þar, fylgjast
með skipaferðum Bandamanna
o. s. frv.
Tangier er landmegin um-
kringt hinum spánska hluta
Marokko á alla vegu. Banda-
menn geta því ekki komizt
þangað, nema þeir brjóti hlut-
leysi Spánar, því að erfitt mun
vera að hertaka Tangier frá sjó.
Þjóðverjar munu hins vegar
ekki geta tekið Tangier, nema
með aðstoð Spánverja. Víst er
það, að núverandi stjórn Spán-
ar vill gera sitt ítrasta til að
hjálpa Þjóðverjum og óskar
þeim sigurs. Franco veit, að
dagar hans eru taldir, ef Banda-
menn sigra, því að andstæðing-
ar hans á Spáni munu þá gera
byltingu. En fullkomin sam-
vinna hans og Þjóðverja strand-
ar á þvl, að Þjóðverjar geta ekki
útvegað Spánverjum matvæli,
en þau skortir mjög á Spánl.
Þess vegna hefir verið sagt, að
uppskeran í Ukrainu geti ráðið
afstöðu Spánar. Hingað til- hefir
uppskeran í Ukrainu ekki orðið
Þjóðverjum til þess gagns, er til
var ætlazt.
En horfi hlutur Þjóðverja
mjög illa við Miðjarðarhaf, er
ekki ósennilegt, að Franco láti
allar mataráhyggjur sigla sinn
sjó. Hann veit, að örlög sín eru
bundin við örlög Hitlers. Ef
Bandamenn ná Tunis, er ekki
óliklegt, að Tangier eigi eftir
að koma á dagskrá.
í áramótaræðum sínum létu
stjórnmálamenn Spánar mjög
hlýleg ummæli falla I garð
möndulveldanna og lýstu mál-
efnalegri samstöðu með þeim.
Stjórnir allra þeirra ríkja,
sem heyja baráttu gegn möndul-
veldunum, hafa nýlega sent
öflug mótmæli gegn hinni
hrottalegu meðferð Þjóðverja á
Gyðingum.
Verstri meðferð hafa pólsku
Gyðingarnir sætt. Pólska stjórn-
in í London telur sig hafa á-
reiðanlegar heimildir fyrir því,
að tugir þúsunda þeirra, jafn-
vel hundruð þúsunda, hafi ver-
ið myrtir. Mikill fjöldi hefir lát-
izt úr hungri og vosbúð. Fyrst
var þeim safnað saman í vissa
hluta stórborganna, en á síð-
astliðnu ári var byrjað að ílytja
þá burtu í stórum stíl og er enn
ekki fullvíst, hvert þeir hafa
verið fluttir. Gamalmennum,
börnum og lasburða fólki mun
hafa verið útrýmt í stórum stíl.
Vinnufært fólk mun látið starfa
að þrælkunarvinnu hér og þar.
Telur pólska stjórnin a. m. k.
eina milj. af þeim þremur milj.
Gyðinga, sem voru í Póllandi,
er landið var hernumið, sé ekki
lengur á lífi.
Af 90 þús. Gyðingum, sem
Voru í Bæheimi og Mæri fyrir
styrjöldina, hafa a. m. k. 72 þús.
verið fluttir burtu, sennilega til
Póllands. Flutningarnir byrjuðu
í júní síðastliðið ár. Hefir ekkert
frá þessu fólki heyrzt.
Af 95 þús. Gyðingum, sem
voru í Slovakíu, var búið að
flytja 65 þús. burtu í lok októ-
bers síðastliðins, sennilega til
Póllands. Flutningum átti að
halda áfram.
Af 52 þús. Gyðinga, sem voru
i Belgíu, var búið að flytja 25
þús. í burtu í lok nóvembers síð-
astliðins, aðallega til Schleslu
og Póllands.
Af 180 þús. Gyðingum í Hol-
landi var búið að flytja 60 þús.
burtu, eitthvað austur á bóginn,
í nóvember. Tilkynnt hefir ver-
ið, að í árslok 1943 eigi að vera
búið að flytja alla Gyðinga frá
Hollandi.
Tölurnar frá fjórum síðast-
nefndu löndunum byggjast á
þýzkum heimildum.
(Framh. & 4. slðu)
Á víðavangi
ÞEIR SKÁRU LATÍNUNA
AF LISTAVERKINU!
Listamannaþinginu lauk með
hófi að Hótel Borg. Forríðar-
arnir höfðu kjörið málara einn,
sem Menntamálaráð kvað hafa
vanmetið, til að skreyta veizlu-
salinn. Skyldi nú engin Mennta-
málaráðsalin lögð á listaverk
hans.
Yfir sæti forseta hafði mál-
arinn gert teikningu mikla og
táknræna. Var það Freyja fá-
klædd og flaugur mikill í fall-
byssulíki, hvar á var letrað REX
VITÆ, sem latínulærðir menn
útleggja KONUNGUR LÍFSINS.
Rétt áður en veizlan skyldi
hefjast gengu forríðararnir um
garða til að líta yfir það, sem
peir höfðu gert. En er þeir
iomu auga á rex vitæ, varð
peim álíka felmt og ungmey,
sem mætir Þorgeirsbola 1 tungls-
skini.
„Hvað vill hundur sá draga
dár að oss, eða hvort skulu
gervikóngar sitja hóf þetta?“
varð þeim forríðaranum að orði,
sem meiri er fyrir sér og orð-
hvatari. „Svo skal víst eigi,“
anzaði hinn, sem betur er í-
þróttum búinn. Þreif hann þá
sax eitt biturt, er Jóhannes á
Borg hafði borið, er hann barð-
ist við blámenn westra, kleif
upp á axlir stallbróður síns og
skellti LATÍNUNA af listaverk-
inu.
Kvað Menntamálaráð nú
gjarnan vilja festa kaup á lista-
verkinu til að láta það skipa
öndvegi á næstu Gefjunarsýn-
ingu og reynast þannig í verki
„frjálslyndara“ en sjálfir for-
ríðarar listamanna.
ÞETTA HEFÐI HANN MÁTT
SEGJA FYRR, BLESSAÐUR!
Björn Ólafsson, fjármálaráð-
herra mælti m. a. á þessa leið i
nýársboðskap sínum:
„Um innflutningsverzlunina
er það að segja, að liklegt er að
sníða þurfi henni þröngan stakk
á því ári, sem nú er að byrja.
Innflutningsmagnið hlýtur að
minnka stórum. Skipakostur sá,
er landsmenn ráða yfir nú,
nægir hvergi nærri til að flytja
það vörumagn, sem þjóðin
kaupir í venjulegu ári. Og enn
síður að hægt sé að fullnægja
þeirri ‘eftirspurn um innflutn-
ing, sem verið hefir undanfar-
ið. Hér er því aðeins um eina
leið að ræða. Og hún er sú, að
setja innflutningnum skorður í
samræmi við skipakostinn. Og
fyrst og fremst verður að flytja
þær vörur, sem þjóðinni er mest
nauðsyn á að fá til lífsviður-
væris og starfrækslu. — Menn
mega því búast við að margt
verði numið úr innflutningnum,
sem undanfarið hefir verið leyft.
Allt glys, allur óþarfi verður að
hverfa. Við eigum ekki í stríði,
en við eigum í erfiðleikum, sem
við ætlum og skulum sigrast á.
Við höfum leyfi til að búast við,
að á eftir storminum komi logn
og bjartviðri.“
Við efumst ekki um, að Björn
hafi hugsað jafn þegnlega hér
áður, þegar hann heimtaði af-
nám innflutningshaftanna í
stríðsbyrjun. En hann sagði
annað.
TÍMABILI STRÍÐSGRÓÐANS
EjR LOKIÐ.
Um stríðsgróðann sagði Björn:
„Tímabili stríðsgróðans er
lokið. Þeir, sem hyggja að hér
eftir verði hægt að byggja af-
komu sina á fljótteknum auði,
munu verða fyrir vonbrigðum.
Landsmenn verða nú áð gera
sér ljóst, að hér eftir verða þeir
að lifa á eðlilegri hagnýtingu
þeirra gæða, sem landið sjálft
og fiskimið þess fá þeim I hend-
ur.“
„ÞAÐ, SEM MEÐ GÁLEYSI
HEFIR TAPAZT.“
Og enn kvað hann:
„Ég hefi í þessu stutta erindi
(Framh. á 4. siðu)