Tíminn - 21.01.1943, Side 3

8. blað
TÍMIM, flmmtndaginii 21. jaimar 1943
31
Nokkur mínníngfarorð:
Garðsaiikahjónln
Þau féllu bæði í valinn með
stuttu millibili. Sæmundur
bóndi andaðist 15. nóv. 1941, en
Steinunn húsfreyja 22. nóv.
1942.
Sæmundur var fæddur að
Sámsstöðum í Fljótshlíð árið
1875, og var faðir hans, Oddur
Eyjólfsson, rómaður búhöldur á
sinni tíð. Steinunn var fædd 6.
ág. 1870 að Sandaseli í Meðal-
landi, af góðum skaftfellskum
ættum.
Sæmundur var glæsimenni að
vallarsýn, beinvaxinn og breið-
ur um herðar, andlitið frítt og
karlmannlegt. Hvar sem hann
fór, fannst öllum sem þar færi
ekki meðalmaður, enda brást
hann ekki, er á hólminn kom.
Steinunn var fríð kona og vel
greind. Hún gætti fyrst og
fremst heimilis síns með' prýði,
en auk þess var hún ljósmóðir
í sinni sveit í mörg ár, og var
hennar þá oft vitjað í aðrar
sveitir, enda var hún afburða
dugleg í ferðalögum. Um hana
mátti í fáum orðum segja sem
Bergþóru, konu Njáls, að hún
var drengur góður heima og
heiman.
Mér verður hugsað til þess, er
Sæmundur flutti bú sitt niður
á - völlinn, að Eystri-Garðauka,
og kemur þá í hug þjóðsagan
um Stórólf gamla, er hann sendi
Orm son sinn þangað til sláttar.
Ormur var stórhuga og karl-
menni mikið, enda segir sagan,
að hann hefði ekki skap til að
hjakka hverja þúfu fyrir sig,
heldur skárað þeim saman, svo
að völlurinn var sléttur eftir.
Er talið, að þetta hafi verið
eini slétti bletturinn á völlunum
öldum saman. — Ormsvöllur er
nú eyðibýli við þjóðveginn, beint
á móti Eystri-Garðsauka.
En um síðustu aldamót kern-
ur enn maður ofan frá Hvoln-
um, karlmenni að burðum' og
skapgerð. Það er ,Sæmundur
Oddsson. Hann vill lika afla
heyja á vellinum og fær til á-
búðar Eystri-Garðsauka, sem
þá var lítið býli og seinunnið.
Og Sæmundur verður brátt hins
sama var og Ormur: Þúfurnar
tefja heyfenginn, og því sker
hann þær af, þótt með annarri
aðferð sé. Fyrst sendir hann
húskarla sína á völlinn með
handverkfæri, síðar beitir hann
hestum fyrir plóg og herfi. Síð-
ast kemur dráttarvélin til skjal-
anna. í öðru lagi veitir hann
bæjarlæknum yfir völlinn, læt-
ur íshelluna bæla þúfurnar að
vetrarlagi, en fossandi áveit-
una græða þær að vorlagi.
Þegar hér er komið sögunni,
ar, sem líka tókst.--------
1845. Frá nýári allt til sumar-
mála var .veðráttufar líkara
sumri en vetri.------
Eins og til stóð, kom Alþingi
saman hér í bæ í fyrsta sinni 1.
júlí um sumarið. Nokkru áður
hafði Bardenfleth stiftamt-
maður komið út til þess að
gegna konungsfulltrúastörfum.
— Á þessu fyrsta þingi flutti
Jón Sigurðsson bænaskrá um
stofnun þjóðskóla á íslandi, þar
sem farið var fram á endurbót
lærða skólans, sérstakan lækna-
skóla, presta- og lagaskóla. En
ekki fékkst slík bænaskrá sam-
þykkt á þinginu.------Um vet-
urinn var ákveðið á hæstu stöð-
um að bjóða dr. Sveinbirni Eg-
ilssyni rektorsembættið. — —
1846. Veturinn var frá nýári
sunnan lands einhver hinn blíð-
asti, er lengi hafði komið og var
þvi útigangspeningur um sum-
armál í góðum holdum.
Á þessu ári fór tvisvar fram
bæjarstjórnarkosning. 4. júlí
var N. Chr. Havsteen kosinn
(með 6 atkv.) í stað Jóns Mark-
ússonar (Ditl. Thomsen fékk 2
atkv.). Og 21. sept var af flokki
tómthúsmanna kosinn Helgi
snikkari Jónsson í Þingholtum
(með 3 atkv.).
Hinn 1. okt. fór fram hátíð-
leg skólasetning og vígsla hins
nýja skólahúss.------Hinn 27.
nóv. var útgefin „Regíugerð um
stjórn bæjarmálefna í kaup-
staðnum Reykjavík“ og með
henni að réttu lagi grundvallar-
lög bæjarins um 25 ára skeið:
Bæjarfógeti og bæjarfulltrúar
éiga að hafa stjórn bæjarmál-
má bruna heyvinnuvélunum
um fleiri hektara lands, sem
gefa af sér mörg hundruð hesta
af töðu, að viðbættupi góðum
éngjum, sem nutu eljú hins at-
hafnasama bónda.
Sæmundur gerði meira en að
slétta völlinn. Hann bætti hí-
býli sín og prýd(ii. Um mörg ár
hafði hann mikla sveitaverzlun.
Aðdrættir voru þá erfiðir og
engin kaupfélög austur hér. Þá
hafði hann og afgreiðslu við
sparisjóð, póst og síma. Öll þessi
störf fóru Sæmundi vel úr
hendi.
Það var skemmtilegt að ræða
við Sæmund í næði. Hann var
maður vel greindur, fyndinn í
tilsvörum, en gagnráður og ráð-
hollur, ef til hans var leitað um
alvarleg mál.
Þeim Garðsaukahjónum varð
6 barna auðið. Eru þau öll á lífi
og hin mannvænlegustu.
Þessi hjón byrjuðu búskap á
litlu landi við lítil efni. Að loknu
dagsverki skiluðu þau stóru
landi, vel ræktuðu, með reisu-
legum bæ og mörgum fénaði.
Þau hafa breytt óræktarmóum í
sléttan töðuvöll til gagns og
prýði öldum og óbornum.
Þar sem ég gat ekki lagt sveig
að leiði þessara merku hjóna,
vil ég með línum þessum votta
þeim þökk mína fyrir samver-
una. Og ég þakka höfundi lífs-
ins fyrir að gefa þau samtíð
minni.
f Guðs friði.
G. Gíslason.
Bókafregn
Söngbók hanða börnum.
„Það er gaman að syngja“
heitir dálítil söngbók eftir Ste-
fán Jónsson. Þórhallur Bjarna-
son gefur hana út.
í þessari bók eru allmargir
söngtextar handa börnum, orkt-
ir undir léttum og skemmtileg-
um lögum við hæfi þeirra, sem
bókin er ætluð. Er Stefán áður
kunnur fyrir barnakvæði sín.
Að upphafi og lokum hvers
kvæðis eru smellnar teikni-
myndir. •,
Allt er kver þetta hið snotr-
asta og líklegt til þarflegjra á-
hrifa á börn og unglinga. J. H.
Dvöl
Dragið ekki Iengur að
gerast áskrifendur að
Dvöl, þessu sérstœða
tímariti í íslenzkum bókmenntum. —
Ykkur mun þykja vænt um Dvöl, og
því vænna um hana sem þið kynnizt
henni betur.
efna á hendi undir umsjón
stiftamtmanns og amtmannsins
í Suðurumdæminu.--------
Um haustið hóf nýtt mánað-
arrit göngu sína. Nefndist það
Reykjavíkurpósturinn. — Ný
vindmylla (af hollenzkri gerð)
var þetta ár reist í Þingholtum.
Það gerði danskur myllusmiður,
Birch að nafni, en P. C. Knudt-
zon kostaði bygginguna sem
eigandi, en rak hana aðeins eitt
ár með dönskum malarasveini,
H. J. Olsen að nafni.
Kgl. tilskipun mælti svo fyr-
ir, að stækka skyldi og umbæta
dómkirkjuna samkvæmt tillög-
um og uppdrætti L. A. Winst-
rups húsameistara. Kostnaður
var áætlaður 30 þús. ríkisdalir.
Skal byggja aðra hæð' ofan á
kirkjuna alla, kórstúku austur
úr henni og forkirkju fram úr,
hvort tveggja úr múrsteini. —
Þá voru stofnuð tvö bindind-
isfélög í bænum. Að öðru þeirra
var Stefán Gunnlaugsson bæj-
atfógeti aðalhvatamaður, enda
gaf hann út auglýsingu 24.
febr. á þessa leið:
„Þeir, sem drekka og drabba,
samt styðja daglega krambúð-
arborðin, verða skrifaðir í bók
og fá engan styrk af fátækra,-
sjóði.“
1848. Á þessu ári voru hús í
bænum tölusett í öllum aöal-
götum bæjarins, samkvæmt
beinni skipun Rosenorns stift-
amtmanns. Þá voru tekin upp
ný götunöfm eins og Hafnar-
stræti, Lækjargata, Austur-
stræti, Vallarstræti, Kirkjubrú
o. fl. -----------
(Framh. á 4. slðuj
Frú Llncoln
Hún skvetti úr kaffibolla í andlit
Abrahams Lincolns.
Fyrir nær einni öld voru þau Abraham Lincoln og Mary Todd
gefin saman í Springfield í Illinois. En hjónaband þeirra varð eigi
til hamingju og farsældar, heldur sorgar og óhamingju.
Eina skýringin, sem Lincoln gaf á hjónabandi sínu, var örfá
orð, er hann ritaði sem eftirskrift í viðskiptabréfi nokkru, er hann
ritaði viku eftir að hann kvæntist. Bréf þetta var ritað til Samú-
els Marshals og er nú geymt í Chicago Historical Society. Þar
kemst Lincoln þannig að orði: — Fréttir eru engar, nema gifting
mín, sem er mér sjálfum hið mesta undrunarefni.
William H. Herndon rak málaflutningsskrifstofu með Lincoln
í fimmtung aldar. Herndon þekkti Lincoln betur en nokkur mað-
ur annar. Hann komst þannig að orði: — Ef Lincoln hefir ein-
hverju sinni lifað hamingjudag um tuttugu ára skeið, hefir mér
verið alls ókunnugt um það. Herndon var þeirrar skoðunar, að
hjónabandið hefði átt eigi hvað minnstan þátt í hryggð Lincolns.
Einu sinni varði ég þrem árum til þess að rita ævisögu Lin-
colns. Meðan ég vann að því að rita hana, hygg ég, að ég hafi lagt
■alla þá áherzlu á að kynna mér heimilislíf Lincolns, sem unnt
var nokkrum manni. Ég reyndi að afla mér allra upplýsinga, sem
tök voru á, og ég komst að þeirri niðurstöðu, að gifting Lincolns
hefði verið mestur harmaþáttur ævi hans.
Skömmu eftir»að þau höfðu trúlofazt, komst Lincoln að raun um
það, hversu mjög þau voru ólík. Hann sannfærðist um, að þau
gætu aldrei orðið hamingjusöm. Þau voru gerólík að skaplyndi,
smekk, menntun og óskum.
Mary Todd hafði til dæmis numið við skóla í Kentucky, sem
hafði það orð á sér, að nemendur hans yrðu stærilátir og sjálf-
byrgingslegir, Hún talaði frönsku með málhreim Parísarbúa og
var einhver bezt mennta kona i Illinois. En Lincoln hafði ekki
notið skólanáms árlangt á ævi sinni.
Hún var harla hreykin af ætt sinni. Afar hennar, langafar og
frændur höfðu verið herforingjar, landstjórar og annað stór-
menni.
■ En Lincoln gat ekki miklazt af ætterni sínu. Hann kvað að-
eins einn ættingja sinn hafa heimsótt sig, meðan hann dvaldi í
Springfield. Hann lét þess og getið/að þessi ættingi sinn hefði
verið ákærður fyrir þjófnað áður en^hann kvaddi borgina.
Mary Todd hafði hið mesta yndi af skrautklæðum, íburði og
viðhöfn allri. En Lincoln hirti lítt um útlit sitt. Oft gekk hann
mjög tötralega til fara.
Mary hafði alizt upp við heldri manna siðu og háttu en Lin-
coln í sárri fátækt. Lincoln kunni sig alls eigi, er hann sat til
borðs, og það gerði Mary mjög gramt í geði.
Hún var stolt. og drambsöm. Hann var lítillátur og alþýðlegur.
Hún var afbrýðisöm úr hófi fram og ætlaði að tryllast ef hann
virti aðrar konur viðlits. Afbrýðisemi hennar var svo bitur,
óskynsamleg og öfgafull, að þess munu fá dæmi.
Skömmu eftir að þau höfðu trúlofazt, ritaði Lincoln henni
bréf þar sem hann kvað sig ekki elska hana nægilega mikið til
þess að hann gæti kvænzt henni. Hann fól bréf þetta vini sín-
um Joshua Speed í hendur og bað hann að' færa Mary Todd það.
Speed reif bréfið upp, kastaði því í eldinn og sagði honum að
fara sjálfum til Mary Todd. — Lincoln þekktist ráð hans, og
þegar hann skýrði henni frá því, að sér léki ekki hugur á því að
kvænast henni, brast hún í grát. Lincoln mátti aldrei sjá hana
gráta. Hann tók hana því í faðm sér, kyssti hana og baðst af-
sökunar.
Brúðkaupsdagurinn var ákveðinn hinn fyrsti dagur janúar-
mánaðar árið 1841. Brúðkaupskakan hafði verið bökuð, gest-
irnir voru saman komnir og presturinn var mættur, en Lincoln
sást hvergi. Systir Mary Todds gaf þá skýringu, að hann hefði
ekki verið með réttu ráði, og maður hennar staðfesti þá yfirlýs-
ingu hennar. En raunin var sú, að hann var veikur — fárveikur
á líkama og sál. Hann var altekinn slíku þunglyndi, að honum
lá við sturlun. Vinir hans fundu hann í dögun, þar sem hann
ló fyrir og tautaði sundurlausar setningar fyrir munni sér. Hann
kvaðst ekki vilja iifa lengur. Vinir hans tóku hníf hans frá
honum, til þess að varna því, að hann fremdi sjáifsmorð.
Þá ritaði Lincoln átakanlegasta bréf sitt. Það var ritað til
starfsfélaga hans, er ^sat á þingi. — Þar lýsti hann snilldarlega
eymd sinni og umkomuleysi.
Um nær tveggja ára skeið lét hann Mary Todd algerlega af-
skiptalausa. Þá sá hjúskaparstofnandi nokkur í Springfield svo
um, að þau hittust að máli innan luktra dyra. Mary Todd tjáði
•Lincoln það, að það væri skylda hans að kvænast sér. Hann varð
við orðum hennar.
Þegar ég dvaldi í Illinois og vann að samningu bókarinnar
um Lincoln, fór ég á fund Jimmy Miles, bónda, sem býr skammt
frá Springfield. Einn frænda hans var Herndon, starfsbróðir
Lincolns, og ein frænka hans rak veitingahús, sem Lincolns-
hjónin gistu skömmu eftir brúðkaupið. Jimmy Miles kvaðst oft
hafa heyrt frænku sína segja sögu þessa: — Einhverju sinni sátu
Lincolnshjónin að morgunverði ásamt hinum gestunum, og
Lincoln sagði eitthvað, sem konu hans mislíkaði. Hún skvetti því
fullum bolla af heitu kaffi í andiit honum í návist allra gest-
anna. Lincoln svaraði henni eigi. Hann ávítaði hana eigi. Hann
mælti ekki orð frá vörum, meðan veitingakonan þurrkaði af
andliti hans og fötum. Slíkir atburðir sem þessi voru algengir,
meðan þau hjónin voru samvistum.
En við skulum dæma frú Lincoln vægilega. Hún varð vit-
firrt að lokum, og það virðast allar líkur til þess, að hún hafi
kennt þess sjúkdóms á unga aldri.
Það má undravert heita, að Abraham Uincoln skyldi afbera
hið hamingj usnauða heimilislíf um tuttugu og þriggja ára
skeið, án þess að missa nokkru sinni stjórn á skapi sínu eða gera
ógæfu sína að umræðuefni við nokkurn mann. Hann bar byrði
sína sáttfús og þolinmóður eins og meistarinn krossinn forðum.

Nýkomið:
Rullebuk,
Vatt,
Millifóður,
Diskaþurrkur,
Barnasokkar,
Kvensokkar,
Karlmannasokkar.
Verzlun
II. Toft
Skólavörðustíg 5. Sími 1035.
Samband ísl. samvinnufélaga.
Kaupfélög!
Athugið um brunatryggingar yðar eftir að
vörutalningu er lokið um áramót.
Fryst Dílkakjöt
úrvals dílkakjöt
\
úr öllnm bezta f járliéruöuni landsins.
Aðeins selt i Iieilum skrokknm.
Frystihúsid Herðubreið
Fríkirkjuvegi 7. Sími 2678.
Blautsápa
frá ^ápuverksmiðjunni Sjöfn er almennt vííf-
urkennd fyrir gæði. Flestar Msmæður nota
Sjafnar-bíautáspu
Hliðartöskur
Bakpokar
eru nú aftur fyrirliggjandi.
Erl. Blandon & Co. h.f.
Slmi 2877.
Sportbclti
Leðnrbelti
margar tegundir, fyrirliggjandi.
Erl. Blandon & Co. h.f.
Sími 2877.
IJTSÖLUSTAÐm TtMANS f REYKJAVlK
Verzluninn Vitinn, Lauganesvegi 52 ................. Sími 2260
Þorsteinsbúð, Hringbraut 61.......................... — 2803
Flöskubúðin, Bergstaðastræti 10 ..................... — 5395
Leifskaffi, Skólavörðustíg 3 ........................ — 2139
Bókaskemman, Laugaveg 20 B.........................
Bókabúð KRON, Alþýðuhúsinu .......................... — 5325
Söluturninn, Hverfisgötu ............................ — 4175
Sælgætisbúðin Kolasundi ...........................
Verzlunin Ægir, Grófinni...........................
Bókaverzlun Finns Éinarssonar, Austurstræti 1 ....... — 1336
Bókastöð Eimreiðarinnar, Aðalstræti 6 ............... — 3158
Ólafur R. Ólafs, Vesturgötu 16 ...................... — 1754
Konfektgerðin Fjóla, Vesturgötu 29 .................. — 1916
Jafet Sigurðsson, Bræðraborgarstíg 29 ............... — 4040
Gleymið ekkí að borga
T í m a n n.