Tíminn - 20.08.1943, Blaðsíða 4

328
TÍMIIVTV, föstndagiim 20. ágúst 1943
82. blað
Alit
Grundvöllur vísitölu landbúnaðarins
(Framh. af 1. sí6u)
anna um kaupgreiðslur til
vandalausra og reikna greiðslu
fyrir allan aðkeyptan vinnu-
kraft eftir þeim. En við þessa
takmörkun varð skýrsluefnið
'rýrara heldur en ráð hafði verið
fyrir gert í fyrstu, og telur því
nefndin réttara, að skýrslur um
kaupgreiðslur verði framvegis
fengnar úr tveimur hreppum í
hverri sýslu.
Vinnumagnið, sem reiknað
hefir verið með, er byggt á bú-
reikningunum með lítilsháttar
tilfærslu til samræmis við skatt-
skýrslur og manntalsskýrslur.
Eftir að fundin var ksupupp-
hæðin, var bætt þar við orlofs-
fé, samkvæmt nýjum lögum, á
sumarkaupið og nokkurn hluta
vorkaups. En framvegis ber að
reikna orlofsfé af öllu kaupi ár-
ið um kring.
Kanp bóndans. v
Þá er eftir síðasti kostnaðar-
liðurinn, en það er kaup bónd-
ans sjálfs, sem hann á að lifa
á, ásamt konu sinni og börnum,
sem eru á framfærslualdri.
f lögunum um dýrtíðarráð-
stafanirnar frá 14. apríl 1943,
segir, að nefndin eigi að finna
hlutfall milli verðlags landbún-
aðarvara og kaupgjalds stéttar-
félaga, er miðist við það, að
heildartekjur þeirra, er vinna
að landbúnaði, verði í sem nán-
ustu samræmi við tekjur ann-
arra vinnandi stétta. Ef takast
mætti að setja inn í liðinn
„kaup bónda“ upphæð, sem að
viðbættum tekjum bóndans af
öðru en landbúnaði, jafngiltu
meðaltekjum helztu kaupþega-
stétta í kaupstöðum og kaup-
túnum, þá telur nefndin að hún
hafi fullnægt fyrirmælum lag-
anna að þessu leyti. Nefndin
hefir i þessu skyni aflað sér ým-
isra upplýsinga frá Alþýðusam-
bandi íslands um kaupgjald
víðsvegar á lahdinu. Enn frem-
ur hefir hún látið taka upp úr
skattskýrslum Reykjavíkur fyr-
ir s. 1. ár, upplýsingar um tekjur
226 verkamanna, sjómanna og
iðnaðarmanna. Vegna þess, hve
áhættuþóknun sjómanna er sér-
staks eðlis, enda ekki skatt-
skyld nema að hálfu, þá var
þess gætt, að taka ekki með
sjómenn, sem höfðu áhættu-
þóknun. Úrtak þetta var tekið
nægilega stórt til þess að gefa
rétta mynd af meðaltekjum
þessara stétta samkvæmt skatt-
framtölunum. Tekjur, þessarra
stétta eru þess eðlis, að þær
hafa litla möguleika til þess að
falla undan skatti, því að þær
eru fyrir vinnu í annarra þjón-
ustu og því gefnar upp af vinnu-
veitanda til skattyfirvaldanna.
Einnig lét nefndin taka upp
tekjur tilsvarandi stétta úr
skattframtölum í nokkrum
kaupstöðum og kauptúnum.
Með því að enn er aðeins lítill
hluti af skýrslum þessum kom-
inn til Ríkisskattanefndar, varð
nefndin að láta sér nægja 3
kauptún mðe yfir 1000 íbúa
(ísafjörð, Húsavík og Vestm.eyj-
ar) og önnur 3 með 300—1000
manns, (Bolungavík, Hólmavík
og Seyðisfjörður), en hins vegar
voru í þeim kauptúnum teknir
upp allir þeir, er til greina virt-
ust koma í þessu sambandi.
Framvegis verður tíminn vænt-
anlega ekki eins naumur og
mætti þá gera þessar skýrslur
víðtækari, ef ástæða þykir til.
Var svo tekið meðaltal af
skýrslum þessum, vegið eftir
mannfjölda í þessum þrem
flokkum kaupst. og kauptúna.
Tölur þær, sem koma út úr
skýrslunum, sýna aðeins tekj-
urnar síðastliðið ár en ekki það
tímabil, sem hér er um að gera,
frá síðasta hausti til næsta
hausts. En með því að kaup
þessara stétta breytist eftir
framfærsluvísitölu, þá má sjá,
hve miklar tekjurnar hefðu orð-
íð frá septemberbyrjun 1942 til
ágústloka 1943, með því að
reikna með vísitölunum, sem
kaup er greitt eftir í janúar—
ágúst í ár í stað tilsvarandi
vísitölu í fyrra. Vegna þess að
kaup greiðist eftir vísitölu und-
anfarandi mánaðar, er hér að
ræða um vísitölurnar fyrir mán-
uðina desember—júlí. Hér er
gert ráð fyrir, að atvinna hafi
verið svipuð þennan tíma í ár
eins og um sama leyti í fyrra, og
mun líka mega gera ráð fyrir, að
svo hafi verið. Ef hins vegar at-
vinnuleysi yrði seinni hluta
vetrar, þá myndi þessi tilfærsla
hafa það í för með sér, að tekju-
upphæðin yrði of há, því að hin
raunverulega tekjulækkun,
vegna atvinnuleysisins, kæmi
ekki til greina fyrr en árið eftir.
Nefndin hefir þó ekki séð nein
ráð til þess að bæta úr þessum
ágalla og því látið þar við sitja,
enda er ekki gert ráð fyrir, að
það vísitölufyrirkomulag, sem
nú er sett, skuli gilda nema til
stríðsloka.
Meðaltekjuupphæð sú, sem
fékkst þannig úr skýrslunum,
ásamt vísitöluframfærslu fyrir
tímabilið september 1942 til á-
gúst 1943, var kr. 15.500 að með-
talinni lítilsháttar útjöfnun,
sem gerð var eftir áætlun,
vegna þess að skýrslurnar voru
takmarkaðri en æskilegt þótti.
Til þess að finna, hvaða tekju-
upphæð bóndann samsvari þess-
ari upphæð, svo að segja mætti,
að kjörin væru jöfn, verður að
taka tillit til ýmisra ástæðna og
aðstöðumunar, sem mjög erfitt
er að meta til ákveðinna upp-
hæða, og ýmist leiðir til hækk-
unar eða lækkunar. Meðal
þess, sem leiðir til lækk-
unar, má yfirleitt nefna þann
aðstöðumun, sem bóndinn hefir
til þess að fá fyrir heimili sitt
landbúnaðarafurðir, svo sem
mjólk, kjöt og garðávexti með
lægra verði heldur en kaup-
staðabúar. En á hinn veginn
verkar aftur það, að bóndinn
verður undir venjulegum kring-
umstæðum að leggja á sig mikla
sunnudaga- og helgidagavinnu.
Frá þeim tekjum, sem þannig
fást fyrir bóndann, þegar tillit
hefir verið tekið til slíkra at-
riða á báða bóga, ber svo að
draga þær tekjur, sem bóndinn
samkvæmt búreikningum hefir
af öðru heldur en búskapnum.
Nefndin hefir komizt að þeirri
niðurstöðu, að þegar allt þetta
hefir verið tekið til greina, þá
beri að lækka tekjuupphæðina
um 1000 kr. eða 6,45%, og kem-
ur þá út 14.500 kr., sem telst
kaup bóndans í vísitölureikn-
ingnum.
ÍJtíliitningsvörur.
í dýrtíðarlögunum er svo
fyrir mælt, að taka skuli tillit
til þess verðs, sem fæst fyrir út-
fluttar landbúnaðarafurðir. Mun
hér einkum vera átt við ull og
gærur, sem að mestu leyti fara
til útlanda. En nú er ókunnugt
um, hvaða verð fæst fyrir ull of
gærur, sem tilfellur á því tíma-
bili, sem hér er um að ræða.
Verður því að setja áætlað verð
á þessar vörur, og hefir nefnd-
in gert það með hliðsjón af þvi
verði, sem þessar vörur hafa
verið seldar fyrir síðast. Ef verð-
ið verður annað heldur en hér
er áætlað, þá ætti það að breyta
verðlagi hinna afurðanna, en
það getur varla komið til greina
fyrr en við næstu vísitölu á eft-
ir. Ef verðið verður lægra 'held-
ur en hér er áætlað, þyrfti það
samt ekki að raska verði ann-
arra afurða, ef mismunurinn
yrði greiddur úr ríkissjóði. Ef
verðið yrði hærra heldur en á-
ætlað er, mætti hins vegar nota
mismuninn annað hvort til þess
að lækka verð hinna afurðanna
næst á eftir eða geyma hann til
þess að mæta tilsvarandi halla
síðar. Tilsvarandi reglur mundu
og verða að gilda um aðrar af-
urðir, sem háðar eru verðlagn-
ingu samkvæmt vísitölu, ef
flytja verður þær út vegna of
lítils markaðar innanlands. En
hins vegar telur nefndin það
ekki í sinum verkahring að gera
neinar ákveðnar tillögur í þessu
efni.
Verðlagningin.
Verð það, sem ákveðið er með
vísitölunum, er verð það, sem
bændur eiga að fá á afhending-
arstað (við mjólkurbú, í slátur-
stað o. s. frv.). Verð það, sem
tilgreint er við hverja vöruteg-
und í afurðayfirlitinu hér að
framan, er meðalverð, sem
bóndinn á að fá, en það er ekki
því til fyrirstöðu, að hverri
vörutegund sé skipt í flokka eft-
ir gæðum með mismunandi
verði. Hvaða útsöluverð verður
á hverjum stað, er komið und-
ir því, hvaða kostnaðarliðir bæt-
ast við á eftir við dreifingu og
(Framh. af 1. síðu)
Flutningar. Þessi liður er látinn fylgja breytingum á farþega-
töxtum sérleyfisbíla.
Lækningar og meðöl skiptist í 3 undirliði: Baðlyf 24,00, bóluefni
16,00, ormalyf 14,00. Samtals 54,00.
Fyrsti liðurinn er látinn breytast eftir verði í Reykjavík á
Cowpers-baðdufti, en hinir síðari eftir verðupplýsingum frá
Rannsóknarstofu Háskólans.
Opinber gjöld. Þessi liður skiptist þannig: Fasteignaskattur
38,00, brunabótagjald o. fl. 10,00. Samtals48,00.
Vinnukaup fyrir aðkeypta vinnu. Kaupupplýsingarnar eru tekn-
ar eftir skýrslum frá hreppstjórum um kaup, greitt af bænd-
um til vandalausra. Tekin eru meðaltöl fyrir hverja sýslu af
kaupi karla, kvenna og liðléttinga fyrir sumar-, vor- og haust-,
og vetrarvinnu, svo og fyrir ársvist, en síðan er tekið vegið með-
altal af sýslumeðaltölunum. Er þá miðað vði nautgripa- og sauð-
fjártölu í hverri sýslu, þannig að 12 sauðkindur eru látnar jafn-
gilda einum nautgrip. Kaupi ársfólks er skipt í sumarkaup, vor-
og haustkaup og vetrarkaup eftir þeim hlutföllum, sem fengist
hafa úm kaup þeirra, seni ráðnir eru sérstaklega til starfa á
þessum árstíðum. Hjá ársfólki teljast 6 mánuðir með vetrar-
kaupi, 4 mánuðir með vor- og haustkaupi og 2 mánuðir með
sumarkaupi. Síðan er fundið meðalárstíðarkaup fyrir alla að-
keypta vinnu vegið eftir tölu vinnuvikna á hverri árstið, bæði hjá
ársfólki og árstíðarfólki samkvæmt fengnum skýrslum. Þegar
fundið hefir verið meðalárstíðarkaup fyrir karla, konur og lið-
léttinga, margfaldast það með eftirfarandi tölu vinnuvikna:
Sumar Vor og haust Vetur
Karlar ........................... 10,7 14,3 15,9
Konur ........................... 13,1 13,4 10,6
Liðléttingar ...................... 7,1 10,7 3,3
Þar við bætist svo orlofsfé, lögum samkvæmt.
Fæði, húsnæði og þjónusta, að vinnu við það frádreginni, fyr-
ir aðkeyptan vinnukraft reiknast 612 karlamannafæðisdagar. Hver
karlmannafæðisdagur reiknast nú á 6 kr., en framvegis breytist sú
tala í sama hlutfalli sem fæðiskostnaður héraðsskólanna, að
meðtöldum búnaðarskólunum á Hvanneyri og Hólum.
Kaup bóndans. Upplýsingar eru fengnar úr skattskýrslum
Reykjavíkur og annarra kaupstaða og kauptúna um tekjur
verkamanna, sjómanna og iðnaðarmanna, sem vinna hjá öðr-
um. Sjómenn með áhættuþóknun eru ekki teknir með. Ekki hefir
verið gerð fullkomin talning á þessu fólki, heldur notast við úr-
tök. í Reykjavík hafa verið teknir úr 226 manns, en utan Reykja-
víkur hefir verið gerð fullkomin talning í 3 kauptúnum með yf-
ir 1000 íbúum og 3 kauptúnum með 300—1000 íbúum. Framvegis
mætti gera talninguna víðtækari, ef ástæða þætti til og tími
ynnist til þess. Tekið er meðaltal teknanna fyrir hvern þessara
þriggja kauptúnaflokka og meðaltal aftur þar af vegið eftir
mannfjölda í þessum kauptúnaflokkum.
Það tekjumeðaltal, sem þannig fæst fyrir undanfarandi al-
manaksár, færist fram til tímabilsins september það ár til á-
gúst yfirstandandi árs, með því að hækka það eða lækka í því
hlutfalli sem framfærsluvísitalan hefir verið hærri. eða lægri
fyrir það tímabil heldur en almanaksárið. Vegna þess að vinnu-
kaup er greitt samkvæmt vísitölu undanfarandi mánaðar, mið-
ast almanaksárið við vísitölurnar desember—nóvember, en tima-
bilið september—ágúst við vísitölurnar ágúst—júlí.
Þegar fundið hefir verið hið framfærða tekjumeðaltal fyrir
tímabilið september—ágúst, skal draga þar frá 6.45%. Það sem
þá er eftir telst kaup bónda.
Fóður. Verðið á fóðri er látið breytast í sama hlutfalli eins og
skattmat kindafóðurs breytist að meðaltali frá ári til árs, í öll-
um sýslum landsins.
Hestavinna.. Upphæðin breytist eftir vegavinnukaupi.
Styrkir. Frá styrk þeim, sem veittur er vegna mæðiveikivarna,
er dregið 16,7% vegna búlausra manna, en jarðabótastyrkurinn
er fyrst helmingaður og svo dregið frá 14% vegna kaupstaða
og kauptúna, því, sem eftir af þessum styrkjum eftir þessa frá-
drætti, er svo deilt með bændatölunni, og keraur þá út talan,
sem setja skal í þenna lið.
Ýmislegt. Þessi liður breytist eftir framfærsluvísitölunni, mið-
að við tímabilið september—ágúst (vísitölur ágúst—júlí). (Hér
er átt við tekjur af hæsnum, hagagöngu, leigu eftir slægju o. fl.
sölu varanna, geymslu þeirra o.
s. frv. Verður það ákveðið af
þeim aðiljum, sem lög mæla
fyrir um, en nefndin telur sjálf-
sagt, að öll slík verðlagning
verði háð eftirliti hinna al-
mennu verðlagsyfirvalda, og
verði að fá samþykki til allra
verðlagsráðstafana. Þar með
telst að sjálfsögðu ö]l verðjöfn-
un, svo sem milli neyzlumjólk-
ur og vinnslumjólkur.
Nefndin hefir hugsað sér, að
vísitalan yrði framvegis sett í
byrjun septembermán. og gilti
frá 15. september til jafnlengd-
ar næsta ár. Þó hefir ekki verið
ætlast til að hún gilti fyrir af-
urðir af sumarslátrun fyrir
venjulega sláturtíð eða garðaá-
vexti, sem teknir eru upp fyrir
venjulegan tíma. Þykir eðlilegt
að slíkar vörur, sem þannig
koma fyrst á markað, séu í all-
miklu hærra verði, og verður
það að vera á valdi hinna al-
mennu verðlagsyfirvalda að á-
kveða, hvaða takmörk skuli sett
fyrir því verði, með hliðsjón af
þörfum markaðsins og að fram-
leiðendur beri svipað úr býtum
eins og þeir mundu fá í slátur-
tíð eða á venjulegum uppskeru-
tíma garðávaxta.
Málníngarstofan
Lækjargötu 32, Hafnarfirði,
tekur BIFREIÐAR til málning-
ar, réttingar á brettum o. fl.
VÖNDUÐ VINNA.
Hjólbarðaverzlun . . .
(Framh. af 2. itíðu)
Skaftafellssýslu hafði staðið fyr-
ir eða verið milligöngumaður
um.
Menn, sem höfðu keypt hjól-
barða af Gísla Sveinssyni eða
fyrir milligöngu hans, neituðu
að afhenda þá lögreglunni og
byggðu þá neitun sína á því að
þeir hefðu keypt hjólbarðana af
löglegu yfirvaldi.
Fulltrúi sakadómara, sem
hafði þetta mál með höndum,
skrifaði nú dómsmálaráðuneyt-
inu og lagði málið fyrir það til
úrskurðar, en þar hefir það leg-
ið í salti að minnsta kosti í 8
mánuði — og enginn úrskurð-
ur verið kveðinn upp í því.
Á meðan halda þeir hjólbörð-
um sínum, sem keyptu þá af
sýslumanninum — og nota þá,
en hinir verða að bíta í það súra
epli að önnur lög gildi fyrir þá.“
Þannig hljóðar frásögn Al-
þýðublaðsins. Það væri fyllsta
þörf á, að þetta mál yrði betur
skýrt og ekki sízt sú einkenni-
lega töf, sem þetta mál hefir
hlotið í dómsmálaráðuneytinu.
Lesendur!
Vekið athygli kunningja yð-
af á, að hverjum þeim manni,
sem vill fylgjast vel með al-
mennum málum, er nauðsyn-
legt að lesa Tímann.
Skrifið eða símið til Tímans
og tilkynnið honum nýja áskrif-
endur. Sími 2323.
f—----- GAMLA BÍÓ
Söngelsk æska
(Strike Up the Band).
MICKEY ROONEY,
JUDY GARLAND,
PAUL WHITMAN
og hljómsveit hans.
Sýnd kl. 7 og 9.
Fiminta lierdeild
(Pacific Blackaut).
ROBERT PRESTON,
MARTHA O’DRISOLL.
Bönnuð börnum
innan 12 ára.
- ■ NÝJA BÍÓ---
Fjárhættu-
spílarar
(Cowboy Serenade)
Spennandi „Cowboy"
söngvamynd.
GENE AUTRY,
SMILEY BURNETTE.
Aukamynd:
FLOTINN og ÞJÓÐIN.
(March of Time).
Bönnuð fyrir börn yngri
en 12 ára.
Sýnd kl. 5, 7 og 9.
Iðnskóliuii
Innritað verður í Iðnskólann í Reykjavík í skrifstofu skólans
kl. 19—20 alla virka daga frá og með mánudegi 23. ágúst til laug-
ardags 25. september. Vegna þrengsla verður ekki tekið við nem-
endum til innritunar eftir þann tíma. Skólagjald fyrir fyrri
helming vetrarins, kr. 125 og 135, greiðist við innritun.
Námsskeið til undirbúnings inntökuprófi og millibekkjar-
prófum hefjast miðvikudag 1. september kl. 18. Þátttökugjaldið,
kr. 20,00 fyrir hverja námsgrein, greiðist við innritun.
Skólastj órlun.
Oróseuding
til innheimtumanna Tímans
Gjalddagi Tímans var 1. júlí en ennþá vantar skilagrein-
ar frá mörgum innheimtumönnum blaðsins.
Sökum þess hve útgáfukostnaður er mikill, er mjög
óþægilegt ef greiðslur á blaðgjöldum dragast fram yfir
hinn ákveðna gjalddaga. Eru það því vinsamleg tilmæli til
kaupenda og innheimtumanna Tímans, að þeir sjái um,
að áskriftargjöldin berist afgreiðslu blaðsins hið allra
fyrsta.
Skemmtileg bók:
HERSTEINN PÁLSSON ritstjóri tók saman.
„Glettur* eru tvímælalaust skemmtilegasta bókin, sem
þér getið haft með yður, hvort heldur er heima eða
heiman.
Lesið „Glettur“ og pér munuð komast í sólskinsskap.
Lesið „Glettur“ og látið hláturinn hljóma um bœinn.
ll.f. Liciftur
Tilkynning
Vcgna f jarvistar Ólafs H. Sveiusson-
ar verða fastir risnuskammtar til fyr-
irtkja í undanþáguumdæmi Reykja-
víkur ekki afgreiddir í águstmánuði.
Afengísverzlun ríkísins