Tíminn - 27.08.1943, Blaðsíða 3

84. blað
TÍMINN, föstndaginn 27. ágúst 1943
335
% X \ 4 L I
Afmæll.
Ingibjörg Árnadóttir á Bergs-
stöðum á Vatnsnesi, fyrrum hús-
freyja þar, varð áttræð 25. þ.
m. Hún er fædd að Þverá í
Vesturhópi 25. ágúst 1863, og
voru foreldrar hennar Árni Ara-
son og Marsibil Jónsdóttir.
eru nú dáin, en 10 á lífi, sex
bræður og fjórar systur.
Ingibjörg á Bergsstöðum var
gædd óvenju miklu þreki, and-
legu og líkamlegu. Hefir það,
ásamt léttlyndi og bjartsýni,
fleytt henni yfir alla erfiðleika.
Hún er enn vel ern, og nýtur
nú verðskuldaðrar hvíldar í
skjóli barna sinna, eftir að hafa
leyst af hendi stærra og erfiðara
dagsverk en flestir samtíðar-
mennirnir. Sk. G.
Innan við tvítugt giftist Ingi-
björg Teiti Halldórssyni. Byrj-
uðu þau búskap í Dalkoti á
Vatnsnesi, fluttust þaðan að
Skarði, en síðan að Bergsstöð-
um í sömu sveit, árið 1897, og
bjuggu þar yfir 20 ár. Teitur,
maður Ingibjargar, andaðist ár-
ið 1920, og hófu þá synir þeirra
hjóna búskap á Bergsstöðum.
Efni þeirra Teits og Ingibjarg-
ar voru mjög lítil, þegar þau
byrjuðu búskapinn. Nokkur
fyrstu árin höfðu þau aðeins
Gísli Jóhannsson skipasmið-
ur á Bíldudal, sem er einn af
merkustu iðnaðarmönnum þessa
lands, varð sextugur 18. þ. m.
Gísli er ýmsum landsmönnum
kunnur fyrir smíðar sínar. Hef-
ir áður, fyrir fáum árum, birzt
grein um hann og mynd af hon-
um í Alþýðublaðinu. Var þar
getið smíða hans á ýmsum bát-
um og einnig viðgerða á stærri
skipum. Má þar til dæmis nefna
þilskipið Njál og Breiðafjarðar-
bátinn Konráð, er hann smíðaði
að öllu leyti. Skip og bátar Gísla
fá almenningsorð fyrir kosti
þeirra.
Ekki átti Gísli mikinn kost á
námi í æsku, hvorki bóklegu né
verklegu. Þó fékk hann í byrjun
tilsögn í smíði á tveimur skekt-
um hjá Snæbirni Kristjánssyni
í Hergilsey. Voru skektur þessar
með breiðfirzku lagi, er óhent-
ugt reyndist á Vestfjörðum. Sá
Gísli þá að hann hlaut að breyta
til, og fann þá upp nýtt lag, er
hann hefir notað síðan, og þyk-
ir það hentugt mjög, bæði á
Vestfjörðum og víðar. Hann
hefir aldrei lært teiknun, en
smíðar þó eftir pöntun frá
smærstu skektum upp í 12 tn.
eina kú, eitt hross og fáeinar
kindur. Varð þeim þvl erfitt að
framfleyta ört stækkandi
barnahóp, en þau eignuðust 15
börn, sem öll komust til full- '
orðinsára. Vegna þess hvað bú-
stofninn var lítill fyrstu búskap-
arárin, aflaði Teitur sér oft
nokkurra tekna með vinnu utan
heimilis, og þurfti þá kona hans
að annast bæði innan- og utan-
bæjarstörfin, jafnvel erfiðar
kaupstaðarferðir. Oft mun mat-
ur og klæðnaður hafa verið í
naumasta lagi handa þeim hjón-
um og börnunum, en skortur á
öllu eða flestu öðru, sem nú á
tímum er talið til heimilisnauð-
synja. Eigi vildu þau hjón leita
hjálpar annara, en munu þó í
eitt skipti hafa orðið að þiggja
lítilsháttar sveitarstyrk, sem þau
endurgreiddu að fullu nokkrum
árum síðar, þegar hagur þeirra
batnaði. Þótt oft væri þröngt í
búi tókst þeim Teiti og Ingi-
björgu þannig með fádæma
dugnáði að koma upp sínum
stóra barnahóp. Öll börn þeirra
urðu myndarfólk og yfirleitt af-
burða verkmenn. Fimm af þeim
báta. Stundar hann enn smíðar
þessar af hinu mesta kappi, og
hefir nú gegnt því starfi í sam-
fleytt 38 ár.
Það gegnir hinni mestu furðu,
hversu langt Gísli hefir komist
á þessu sviði, þar sem hann
byrjaði sem óbreyttur sjómaður
með tvær hendur tómar, og
ekkert annað undirbúningsnám
en áður er getið. En náttúran
varð þar náminu ríkari. Hefir
bæði þurft kjark og hæfileika
til þess að taka þannig að sér
smíði og viðgerðir á smærri og
stærri skipum, og leysa það jafn
prýðilega af hendi og hann hef-
ir gert, að dómi sérfróðra
manna. Telur hann að margs
konar æviraunir hafi hert sig
og stælt, en gengi sitt þakkar
hann þó því, að hann telur að
guðleg forsjón hafi leiðbeint sér
og styrkt sig í starfi sínu.
Gísli er enn röskur og kapp-
samur við vinnu og karlmenni
að burðum. Hann er hagorður
vel, og mjög létt um að kasta
fram stökum, og oft undir dýr-
um háttum. Hann er skemmt-
(Framh. á 4. slðu)
heyrn hjá brezku ríkisstjórn-
inni. En þetta fór dálítið á ann-
an veg að undirlagi Winstons
Churchills. Ivone Kirkpatrick,
er verið hafði sendisveitarritari
í Berlín um fimm ára skeið, var
sendur í flugvél til Glasgow til
þess að taka við boðskap Hess
til brezku stjórnarinnar. Sjálf-
ur Hitler hefði ekki getað kosið
sér betri milligöngumann. Þrátt
fyrir fjarveru Hamiltons greifa
var Hess sannfærður um, að
hann væri að semj a við umboðs-
menn þýzk-brezka félagsins.
Hess flutti nú Kirkpatrich til-
lögur Hitlers um vopnahlé og
friðarsamninga. Hann var flug-
mælskur og flutti mál sitt af
miklum móði. Hraðrituð skýrsla
um viðræðurnar varð margar
arkir. Þar sem hann var þess
fullviss, að Bretland væri ger-
sigrað land, kom hann fram
sem hinn eðallyndi mótstöðu-
maður, er býður sigruðum
fjandmanni grið.
Aðalatriðin voru þessi:
Hitler býðst til að láta stríðið
við vesturlönd Evrópu falla nið-
ur. Þýzkaland kallar herlið sitt
heim frá öllu Frakklandi, nema
Elsass-Lotringen. Lúxemborg
verður þýzkt land, en Holland,
Belgía, Noregur Danmörk
verða leyst undan hernámi.
Ennfremur vill Hitler fallast á
að hörfa með lið sitt úr Júgó-
slafíu, Grikklandi og yfirleitt
frá Miðjarðarhafi. Hann vill
gera sitt til að koma á sáttum
milli Ítalíu og Bretlands. Móti
þessum tilslökunum skyldi koma
velviljað hlutleysi Bretá gagn-
vart aðgerðum Þýzkalands i
Austur-Evrópu.
Hess sýndi fram á nauðsynja-
verk það, sem Hitler ætli að
vinna þar eystra „til að bjarga
mannkyninu“, og benti á hvern-
ig England og Frakkland mundu
verða höfuðvígi hins frjálsa-
auðvaldsskipulags gegn austur-
lenzkum kommúnisma. Hann
varðist allra frétta um fyrirætl-
anir Hitlers í austurvegi. Það
væri mál, sem varðaði Þýzka-
land eitt, sagði hann.
í tvo daga samfleytt flutti
sendiboði Hitlers mál sitt. Hann
lagði áherzlu á, að foringinn
mundi ekki gera veður út af
smámunum, — Bretland gæti í
ráun og veru sett friðarskilmála
sína eftir eigin geðþótta. Það
væri áhugamál Hitlers sem
mannvinar, að binda endi á hið
„heimskulega stríð“ við bræðra-
þjóð — og svo náttúrlega að
tryggja það, að hann væri ekki
ber að baki, er hann sneri vopn-
um sínúm austur á bóginn.
Kirkpatrich sneri heimleiðis
með friðartillögur Þjóðverja í
höndum. Tillögurnar voru send-
ar vestur um haf og bonar undir
Roosevelt. Svar hans var blá-
kalt nei í fullu samræmi við
svar Churchills. Bæði brezka og
ameríska stjórnin reyndi hvað
eftir annað að vara Rússland
við árásinni sem yfir því vofði.
En rússnesku foringjarnir trúðu
ekki eða þóttust ekki trúa neinu
slíku. — Árásin hófst 12 dögum
eftir komu Hess til Skotlands.
Hess var ekki látinn vita um
(Framh. á 4. slðu)
Bremiantlf skip
Margar hinar frábærustu dáðir hafa verið drýgðar á sæ,
þótt oft hafi fáir orðið til frásagna um þær. Margir eru
hinir geigvænlegu atburðir, sem á hafinu hafa gerzt, og
hefir saga fæstra þeirra verið færð í letur. Þessi saga
hermir frá frönsku gufuskipi, sem brann á höfninni í Jeddu.
í Arabíu 21. maí 1930. Fimmtán hundruð Múhameðstrúar-
menn á pílagrímsferð voru um borð í skipinu og eigi færri
en hundrað og tólf þeirra fórust í eldinum eða drukknuðu
við skipið.
Gufuskipiö „Asía“ lá fyrir festum á höfninni í Jeddu. Klukkan
var orðin átta að kvöldi, og Marchandeau skipherra naut hvíldar
í káetu sinni. Skipið átti að leggja úr höfn árla næsta morguns,
og hann hugðist sofa nokkrar stundir fyrir brottförina.
Marchandeau skipherra hafði verið sæfari um þrjátíu og
jriggja ára skeið. Nú ætlaði hann að flytja fimmtán hundruð
pílagríma á skipi sínu frá Jeddu til hafnanna við sunnanvert
Rauðahaf allt suður til Djibútí í Sómalilandi. Farþegarnir voru
einkum Arabar og Sómalíbúar. Þeir höfðu verið fluttir um borð
um daginn og höfðu búizt um með farangur sinn í farrýmunum
og á þiljum skipsins.
Marchandeau skipherra var orðinn slíkum ferðum vanur. Sú
var tíðin, að honum höfðu þótt þessar ferðir likastar ævintýri,
en nú var það viðhorf orðið breytt. Svo mörg ár hafði hann
siglt um Rauðahaf. —
Á hverju ári safnaði hann pílagrímunum frá suðurhöfunum
við Rauðahaf í skip sitt og flutti þá til Jeddu. Þaðan héldu þeir
til Mekku og tóku þátt í hinum árlegu hátíðahöldum Múhameðs-
trúarmanna. í mörg ár hafði þetta fólk sparað saman fé af rýr-
um tekjum til fararinnar. Borgin helga kallaði.
Hundruðum saman komu skipin til Jeddu um þetta leyti árs,
stór gufuskip og hrörlegar fleytur. Hinir fátækari pílagrímar
höfðust við á þiljum uppi, í steikjandi sólarhita á daginn og
kuldabitru um nætur. Er til Jeddu kom, tóku umboðsmenn hinna
aröbsku ættarhöfðingja á móti þeim og greiddu för þeirra til
Mekku. Jafnskjótt og hátíðahöldunum á Arafatvöllunum og í
Mekku var lokið, tóku þeir að flykkjast aftur til Jeddu, sumir
ríðandi úlföldum og ösnum, aðrir gangandi yfir sólheitar sand-
auðnir. Oft hafði Marchandeau skipherra þráð að fara sjálfur
til Mekku. En þess var enginn kostur. Enginn vantrúaður mátti
stíga fæti sínum niður innan múra hinnar hélgu borgar.
Marchandeau hafði látið úr höfn úr Marseille í Frakklandi með
áttatíu og sex manna skipshöfn, hinn fimmta dag aprílmánaðar.
Hann hafði siglt rakleiðis austur til Djibútí, og síðustu dagana
hafði hánn beðið þess með óþreyju i Jeddu, að hátíðahöldunum
lyki. Hitinn var óþolandi, og hann þráði að komast sem fyrst
af stað. Nú voru pílagrímarnir komnir um borð í skipið, og ný
ferð austur til Djibútí fyrir höndum, en þaðan var ákveðið að
sigla aftur heim til Marseille. Allir þráðu þá ferð, bæði skipherra
og skipverjar.
Meðan Marchandeau hvíldist í káetu sinni þetta kvöld, skipt-
ist loftskeytamaðurinn á skeytum við önnur skip, er fluttu píla-
gríma.
„Nokkrar fréttir?“ var spurt.
Loftskeytamaðurinn á „Asíu“ svaraði:
„Allt tíðindalaust. Siglum á morgun. Góða nótt.“
Andartaki síðar var kvatt dyra hjá Marchandaeu skipherra.
„Það er kviknað í klefunum á öðru farrými, herra. Eldurinn
breiðist hratt út.“
Marchandaeu skipherra ygldi sig, smeygði sér í jakka sinn og
skundaði upp á stjórnpallinn. Þar beið yfirstýrimaðurinn hans
og tilkynnti honum stuttlega, að eldurinn yrði ekki haminn og
læstist hratt um skipið.
Marchandaeu skipherra renndi augunum yfir þiljur skips síns.
Hér og þar ultu upp dökkir reykjarmekkir. Farþegarnir voru
sýnilega orðnir ótta slegnir. Þessi pílagrímsferð var fyrsta
sjóferð þeirra margra hverra, og hálft í hvoru höfðu þeir gert
ráð fyrir, að hún kynni að reynast hættuleg. En ferðin til Jeddu
hafði gengið að óskum, og við það hafði beygur þeirra horfið.
En nú stóðu þeir skyndilega andspænis geipvænlegri hættu, sem
þá hafði sízt grunað að myndi steðja að þeim. Þeir flykktust
í hópa á þiljunum og horfðu skelfdum augum á reykjarstrók-
ana, sem urðu æ fleiri og stærri, og voru óðamála.
„Við verðum að koma farþegunum í land“, mælti Marchandaeu.
En í sömu andrá tók hann eftir því, að eldurinn var þegar tek-
inn að læsa sig í suma björgunarbátana. Þeim varð ekki bjargað.
Hann þreif blað og blýant og hripaði á það skeyti „Kviknað
í skipinu. Fimmtán hundruð pílagrímar og áttatíu og sex manna
skipshöfn um borð. Björgunarbátarnir að brenna. Bið öll skip
í grenndinni að koma til hjálpar“.
„Segið loftskeytamanninum að senda þetta skeyti strax“,
skipaði hann. „Það eru mörg skip hér í grenndinni og hættu-
laust fyrir þau að senda báta á vettvang til þess að taka far-
þegana.“
Hann tók sjónauka sinn og skyggndist um. Sex önnur skip
voru á skipalegunni, fjögur ensk og tvö frönsk. „Asía“ lá um
hálfan annan kílómetra frá ströndinni, því að svo hafði verið
ráð fyrir gert, að hún sigldi með morgunflóðinu, en hin skipin
voru flest um það bil miðja vegar milli strandarinnar og hennar.
Þótt komið væri að ljósaskiptunum, gat hann greint menn á
hlaupum á þiljum skipanna. Þeir voru sýnilega að losa björg-
unarbátana. Ef hægt yrði að halda eldinum i skefjum, unz þeir
kæmu á vettvang, þurfti hann að minnsta kosti ekki að óttast
mannskaða.
Hann skipaði fyrir hvað gera skyldi. Allir hlýddu tafarlaust.
Einskis var látið ófreistað til þess að hefta útbreiðslu eldsins.
Hann horfði á menn sína draga dæluslöngurnar að eldinum, sem
óðum magnaðist. Sjó var dælt á bálið, en það virtist- engin
áhrif hafa. Logarnir teygðu sig æ lengra, og brátt urðu slökkvi-
iiðsmennirnir að hörfa undan með slöngur sínar. Hitinn var
óbærilegur.
Marchandeau skipherra lét hleypa niður þeim björgunarbát-
anna, sem eldurinn hafði ekki náð til. Hundruð dauðskelfdra
Araba þyrptust saman úti við borðstokkinn á neðri þiljunum,
jafnskjótt og fyrsta bátnum var rennt niður á móts við þær.
„Konur og börn fyrst,“ hrópuðu skipverjar.
En enginn gaf því gaum. Allir voru sem óðir. Karlmenn og
konur börðust um að komast niður í bátinn, og hver ruddist sem
mest hann mátti, hrinti frá sér og barðist um.
„Burt frá borðstokknum“, hrópaði Marchandeau þrumuraust.
„Báturinn er þegar fullur.“
Samband ísl. satnvinnufélaga:
KAUPFÉLÖG!
Gætið þess að hafa vörur yðar nægilega
vátryggðar.
Nýtí og’ frosið
ungiiaiitakjöt off
kálfakjöt
alltaf til sölu.
Frystíhúsið Herðubreíð.
Sísui 2678.
Blautsápa
frá sápuverksmiSjunui Sjöfu er almenut vii>
urkeuud fyrir gaeði. Flestar kúsmæðnr nota
Sjafnar-blautsápu
FREDKJ0T
Höfum til sölu ágætt frosið kjöt af fullorðnu fé.
Heildsöluverð kr. 3,90 kg.
Frystihúsið Herðubreið.
Sími 2678.
LTppboð.
Samkvæmt beiðni Bandaríkjastjórnar verður (framhluti) af
gufuskipinu „JOHN RanDOLPH“, er nú liggur I fjöru í Hval-
firði nálægt Sandabæjum í Hvalfjarðarstrandarhreppi, selt á
opinberu uppboði, sem haldið verður við skipsflakið, föstudaginn
þ. 10. september 1943, og hefst uppboðið kl. 2 síðdegis.
Þeir, sem óska að skoða skipsflakið og eða mæta á uppboðinu,
verða að sína þar leyfisskýrteini er umboðsmaður The War
Shipping Adainistration í Washington, hr. L. R. Smith gefur út,
en hann hefir skrifstofu i Hafnarhúsinu í Reykjavík, þriðju
hæð, herbergi nr. 17.
Skilvísum kaupendum veitist frestur með greiðslu uppboðs-
andvirðisins, eftir samkomulagi við undirritaðan uppboðsráð-
anda, en skipsflakið verður að flytja á burt úr Hvalfirði innan
mánaðar frá uppboðsdegi.
Flakið selst í því ástandi sem það fyrirfinnst á uppboðsdegi.
Að öðru leyti verða uppboðsskilmálarnir birtir á uppboðs-
staðnum áður en uppboðið fer fram.
Skrifstofa Mýra- og Borgarfjarðarsýslu 21. ágúst 1943.
JÓN Steingrímsson.
Tilkynning irá ríkisstjórninni
Brezka sjóliðið telur nauðsynlegt að gera þá breytingu á áður
auglýstu svæði á Eyjafirði, þar sem bannaðar eru veiðar og
akkerislegur skipa (sbr. tilkynningu ríkisstjórnarinnar í 44.
tölublaði Lögbirtingablaðsins 1942 og 13. tölublaði 1943), að
norðurtakmörk svæðisins verði framvegis lína, sem hugsast
dregin frá Haganesi vestan fjarðarins í kirkjuna á Höfða.
Suðurtakmörkin verðaeins og áður, lína, sem hugsast dregin
frá Hjalteyrarvita í bæinn Noll austan fjarðarins.
(Uppdráttur af bannsvæðinu er í 49. tölubl. Lögbirtingablaðsins).
Aíviiimi- o«* samgöngumálaráðimeytið,
12. ágúst 1943.