Tíminn - 05.10.1943, Page 1

RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINC30N.
ÚTGEFANDI:
FRAMSÓKN ARFLOKKURINN.
PRENTSMIÐJAN EDDA h.f.
Símar 3948 og 3720.
RITST JÓRASKRIFSTOFUR:
\ EDDUHÚSI, Lindargötu 9 A.
Símar 2353 og 4373.
\ AFGKKCÐSLA, TNNHF.TMTA
í OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI, Lindargötu 9 A.
Sími 2323.
27. árg.
Reykjavík, þriðjudagmn 5. ukí. 1943
95. blað
Ágreíníngsmál Bandaríkja-
manna og Rússa
Á myndinni sjást brezkar sprengjuflugvélar vera að leggja af stað til
árásar á Þýzkaland. Seinustu nœtur liafa Bretar byrjað nýjar árásir á
Þýzkaland eftir nokkurt hlé og hafa borgirnar Miinchen og Kassel orðið
harðast úti. Hversu mikla fyrirhöfn loftárásir valda Bretum má marka á
því, að þegar 800 sprengjuflugvélar gerðu stœrstu árásina á Hamborg í
byrjun ágúst, er talið að 100 þús. manns hafi aðstoðað við árásina á einn
eða annan hátt og lagt hafi verið upp frá '60 flugvóllum.
Erlent yfírlít 5. okt.s
Nokkra undanfarna mánuði
hefir sá kvittur gosið upp öðru-
hvoru, að Þjóðverjar og Rússar
væru að semja frið. Forsvars-
menn Bandamanna hafa jafn-
an mótmælt slíkum fréttum og
sagt þær nazistiskan uppspuna,
er sé til þess ætlaður að vekja
tortryggni milli Rússa og
Bandamanna.
Frá almennu sjónarmiði virð-
ast slíkir samningar næsta ótrú-
legir. Þjóðverjum yrði það ekki
neinn hagur að semja við
Rússa, því að þeir yrðu eftir
sem áður að hafa svipaðan her-
afla á austurvígstöðvunum.
Annars gætu þeir búist við á-
rás Rússa, er þeim gegndi verst.
Hitt er það, að milli Rússa og
Bandamanna ríkir ágreiningur
um ýms mál og orðrómur um
samninga Rússa og Þjóðverja
gæti aukið þá tortryggni og ó-
vild, sem þessum ágreiningsmál-
um fylgja. Því er ekki óliklegt,
að þessi orðrómur sé nazistiskt
herbragð.
Ágreiningsefni Rússa og
Bandamanna að undanförnu
hafa meðal annars verið þessi:
1. Samningar Eisenhowers
hershöfðingja við Darlan og aðra
fylgismenn Vichystjórnarinnar í
Norður-Afríku. Þeir voru upp-
haflega réttlættir með því, að
minna hefði orðið um viðnám
Frakka en ella. Síðar kom í ljós,
að Bandaríkjamenn ætluðu að
koma de Gaulle og þjóðfrelsis-
nefnd hans úr sögunni. Ástæð-
an var sú, að de Gaulle studdist
fyrst og fremst við vinstri öflin
í Frakklandi. Rússar tóku strax
afstöðu með de Gaulle í þessum
átökum og sama gerðu frjáls-
lyndir menn í Bretlandi undir
forustu Edens utanríkismála-
ráðherra. Endalokin urðu þau,
að Bandaríkjamenn urðu að
láta í minni pokann, de Gaulle
er orðinn pólitískur leiðtogi
allra óháðra Frakka og hin nýja
franska þjóðfrelsisnefnd hefir
hlotið opinbera viðurkenningu.
Soogvari á íörmn
Hinn vinsæli söngvari, Þor-
steinn H. Hannesson frá Siglu-
firði, er á förum til Bretlands.
Mun hann stunda nám við kon-
unglega tónlistarháskólann í
London.
Þorsteinn er orðinn lands-
þekktur fyrir söng sinn, bæði í
útvarpinu og á mörgum
skemmtunum. Meðferð hans á
aðalhlutverkinu í Jóhannesar-
passíunni, er hún var flutt hér
á síðastl. vetri, hlaut mikið lof.
í sumar hélt hann söngskemmt-
anir á sex stöðum vestan og
norðanlands og hlaut mikla að-
sókn og mikið lof áheyrenda.
Þorsteinn mun halda kveðju-
söngskemmtun í Gamla Bíó
næstk. fimmtudag kl. 11,30
síðdegis.
Bandaríkjastjórn hefir hlotið
óvirðingu af andstöðunni gegn
de Gaulle, sem varð fyrst og
fremst þess váldandi, að Frakk-
ar skipuðu sér fastar um hann
en nokkurru sinni fyrr. Frakk-
ar eru stolt þjóð, sem illa þolir
erlend afskipti, hvaðan sem
þau koma.
2. Fyrirhugaðri för Benesar
Tékkoslóvakíuforseta til Rúss-
lands var frestað, vegna afskipta
Bandarikjamanna. Talið er, að
erindi Benesar hafi verið að
gera vináttusamning milli Rúss-
lands og Tékkóslóvakíu.
3. Stofnun hinna svokölluðu
Amgot-deildar, en henni er ætl-
að það hlutverk, að fara með
borgaraleg mál í þeim löndum,
sem Bandamenn hertaka, þó
undir yfirstjórn hersins, unz
löglegri lýðræðisstjórn hefir
verið komið á laggirnar. í öll-
um stærstum háskólum Banda-
ríkjanna hefir verið komið upp
námskeiðum fyrir hina væntan-
legu Amgotmenn, og eru þeir
valdir með tilliti til málakunn-
áttu, þekkingu á vissum störf-
um o. s. frv. Bretar hafa einnig
Amgotdeild. Amgotdeildinni er
ætlað að vera algerlega ópóli-
tísk og mun hún t. d. ekki víkja
úr störfum embættismönnum í
hinum hernumdu löndum, ef
þeir sýna henni hlýðni, þótt þeir
hafi aðhyllzt hina fyrri vald-
hafa. Stofnun Amgotdeildarinn-
ar hefir því vakið vissa tor-
tryggni meðal hinna landflóttu
ríkisstjórna úr þeim löndum, er
nú lúta Þjóðverjum. Gera þeir
tilkall til að taka strax við hinni
borgaralegu stjórn og virðast
(Framh. á 4. siðu)
Seinustu fréttir
Bandamenn hafa tekið borg-
irnar Foggia og Napoli. Sókn
þeirra á Ítalíu heldur stöðugt
áfram. Við Foggia eru stórir
flugvellir og bæta þeir stórum
aðstöðu Bandamanna til árása
á iðnaðarborgir í Austurríki og
olíulindir í Rúmeníu.
Viðnám Þjóðverja hefir
harðnað í Rússlandi. Virðist
margt benda til að þeir séu
komnir að hinni fyrirhuguðu
vetrarlínu sinni. Rússar hafa
hvergi komizt yfir Dnjepr svo
máli skipti.
Mowinckel, foringi vinstri
flokksins í Noregi og forsætis-
ráðherra um skeið, er nýlátinn
í útlegð, 73 ára gamall.
Gyðingaofsóknir eru hafnar
í Danmörku og virðast Þjóðverj-
ar ætla að flytja Gyðinga þaðan
líkt og þeir gerðu í Noregi.
Sænska stjórnin hefir boðizt til
að taka á móti öllum Gyðingum
í Danmörku.
Harriman, sem hefir unnið að
framkvæmd láns- og leigulag-
anna og er mjög handgenginn
Roosevelt, hefir verið skipaður
sendiherra Bandaríkjamanna í
Moskvu.
Séra Sveinbjörn Högnason:
Óttinn viO eigin vopn
ígímínn
Tíminn kemur eftirleiðis út
jrisvar í viku, á þriðjudögum,
fimmtudögum og laugardögum.
I síðasta tölublaði Tímans rakti ég í fáum dráttum það
tilræði kommúnista við bændastétt landsins, er felst 1
liinu nýja frumvarpi þeirra um sölu mjólkur og injólkur-
afurða. Var þar skýrt frá aðalinnihaldi og tilgangi þessa
merkilega frumvarps um að gera bændur ánauðuga og
ófrjálsa stétt, þar sem svipta á þá öllum rétti til að verð-
leggja vinnu sína, til að ráðstafa og meðhöndla fram-
leiðslu sína og til að halda eignum sínum á sama hátt
og stjórnarskrá ríkisins tilskilur öðrum landsmönnum.
Þess munu engin dæmi fyrr (vinnu fyrirvaralaust og stöðv-
í þingsögunni, að eitt frumvarp ' uðu rekstur verksmiðjanna, er
hafi haft inni að halda svo mörg
ákvæði til réttarskerðingar einni
stétt manna í landinu. — Og
þetta er því lærdómsríkara fyr-
ir bændastétt landsins, þar sem
þeir, er flytja þetta frumvarp,
hafa jafnan umsnúizt með öllu,
hafi átt að lögfesta aðeins eitt,
og það veigaminnsta þessara
atriða fyrir þá stétt manna,
er þeir telja sig fulltrúa fyrir,
— og það þótt ekki væri nema
ítrustu þjóðarnauðsyn og að-
eins um stundarsakir.
Kommúnistar hafa ekki að-
eins látið sér nægja ljótasta
orðbragð um þrælalög og und-
irokun, hafi gerðardómur í
launagjaldsmálunum komið til
orða, og það jafnan þótt allir
borgarar þjóðfélagsins ættu að
sæta þar sama dómi, Aðrar að-
ferðir þeirra að vinna gegn
slíkum ráðstöfunum eru ekki
síður kunnar. Verkföll, ofbeldi
og hótanir til að knýja aðra til
hlýðni við áform sín.
Verkfallsréttinn hafa komm-
únistar talið heilagan rétt
verkamanna og fengið hann
lögverndaðan innan vissra tak-
mest reið á, að þær störfuðu
með fullum afköstum, til að fá
hækkað kaup, sem var þá 3000
—4800 kr. á mánuði til hvers. —
Þá munu bændur einnig minn-
ast, er kommúnistar stóðu fram-
arlega í fylkingu um að heyja
neyzluverkfall á vörum þeirra
fyrir fáum árum.
Þessi og fleiri dæmi munu
hafa blasað við hverjum þeirra,
er Eysteinn Jónsson lét þau orð
falla í umræðum um þetta mál
á Alþingi, að bændur myndu
taka til sinna ráða, einnig, ef
slíkum álögum ætti að beita þá,
sem hér er stofnað til. Þjóðvilj-
inn hneykslast mjög á slíkum
ummælum, og telur að það sé
hægurinn nærri, að brjóta nið-
ur alla viðleitni, sem bændur
kynnu að vilja sýna, til að beita
sömu aðferðum og kommúnistar
telja sér heilagar og réttmætar.
Ef bændur hugsuðu til að hefja
framleiðsluverkfall, til að brjóta
slíkar árásir á rétt þeirra á bak
aftur, yrði það þeim sjálfum
verst, segir kommúnistablaðið.
Ekki væri annað en koma upp
10—12 kúabúum, með 200—300
marka. — Þótt þessar tak- kúm hverju til að framle'iða alla
markanir séu ekki miklar, hafa þá mjólk, sem neytendur í
kommúnistar aldrei vilað Reykjavík þurfa með. Bændur
fyrir sér að rjúfa þær einnig, ' geta á sama hátt sagt, er
ef þeir hafa talið mikið liggja kommúnistar hefja verkföll:
við. Kunnasta og nýjasta dæmið Ekki þarf nema nokkur hundr-
í þessum efnum er verkfall uð verkamanna ofan úr sveit,
kyndaranna við síldarverksmiðj-.um stundar sakir, til að brjóta
urnar á Siglufirði í sumar, þeg- j allt slíkt á bak aftur, — og er
ar fáir menn lögðu
Skjölín á bordið
Lækkun olíu-
verðsins
Viðskiptaráð auglýsir á öðr-
um stað í biaðinu verulega verð-
lækkun .á .olíu. .Verðlækkun
þessa hefir það ákveðið sam-
kvæmt fyrirmælum ríkisstjórn-
arinnar. Láta mun nærri, að
hagnaður landsmanna af þess-
ari verðlækkun nemi á þriðju
milj. kr. á ári.
Olíufélögin hafa í tilefni af
þessu birt greinargerð í Morg-
unblaðinu, en hún virðist lítt
sennileg. Ríkisstjórnin hefir
hins vegar tilkynnt, að hún telji
málið þannig vaxið, að ekki sé
hægt að ræða það fyrr en Al-
þingi hafi verið gefin skýrsla.
Á síðastl. sumri hófu síldar-
verksmiðjur ríkisins sölu á olíu
og höfðu verðið stórum lægra
en olíufélögin. Átti atvinnu-
málaráðherra frumkvæði að
þessu. Er ekki ósennilegt, að sú
reynsla hafi leitt í ljós, að hægt
var að lækka olíuverðið al-
mennt.
Mál þetta er vissulega þann-
ig, að þjóðin á fulla heimtingu
á, að frá því sé skýrt opinber-
lega hvernig því er varið. Reyn-
ist það rétt, að olíufélögin hafi
ætlað að leggja 2*4 milj. kr.
aukaskatt á landsmenn, virðist
ekki úr vegi að skipun olíumál-
anna verði tekin til alvarlegrar
endurskoðunar.
niður,það því verkamönnunum sjálf
um verst, að ætla að heimta rétt
sinn á þennan veg.
Það eru ekki fögur orð, sem
kommúnistar velja þeim mönn-
um, sem á einn eða annan hátt,
reyna að rísa gegn verkfalls-
rétti þeirra. Þeir eru kallaðir
verkfallsbrj ótar, verklýðsböðlar,
svikarar og öllum nöfnum, sem
málið á kröftugust til að lýsa
því, sem ljótt er. — Nú lýsa þeir
því yfir, að þeir séu reiðubúnir
til að gegna slíkum störfum, ef
önnur aðalstétt þjóðfélagsins
léti sér til hugar koma, að nota
þennan „heilaga rétt“ sér til
varnar, þegar á hana er ráðizt!
En kommúnistar skulu gæta
að því, að það er hægara fyrir
bændur að gera þennan rétt að
engu fyrir verkamönnum, held-
ur en fyrir verkamenn að hindra
bændur í að notfæra sér hann.ef
þeir óska. Bændur geta gengið
til vinnu, svo að segja hvar sem
en það væri gaman að sjá, hvað
þeir, sem tala um hve auðvelt
sé að koma upp 10—12 kúabú-
um, með 200—300 kúm hverju,
— væru vaskir til að fram-
kvæma slíkt. 3000—4000 kýr eru
ekki á svipstundu teknar upp
úr þúfunun}, ef svo mætti segja,
og því síður fóður handa þeim.
Og þó að kommúnistar hyggist
á landvinninga og auðvelt
eignanám á hendur þeim, sem
minnimáttar eru umhverfis
hina voldugu borg, Reykjavík,
— að dæmi hins mikla meistara
Stalins, — þá er hugsanlegt, að
ekki gengi þar allt „samkvæmt
áætlun“, þegar fram í sækti. —
B'ændur eiga að vísu mikið
langlundargeð og umburðar-
lyndi við hávaða- og málrófs-
menn, — en það er óvíst, hvort
þeir verða eins sundraðir og
sinnulitlir, ef á þá er ráðizt á
þann hátt og hér er ætlazt til.
Bændur hafa ekki stofnað til
þeirrar harðvitugu stéttarbar-
áttu, sem nú er í algleymingi
hér á landi. —' Þeir hafa meira
að segja stutt þá, sem þar hafa
barizt harðast, sitt á hvað, eftir
þvi sem efni stóðu til, til að
draga úr þeim ofsa á báðar hlið-
ar. — Þeir hafa stutt verka-
menn til réttra mála, þegar á
þá hefir verið ráðizt af blindu
afturhaldi og yfirgangi, — en
þeir hafa líka veitt lið til við-
náms, ef verkamenn hafa, fyrir
blindni og ofstæki leiðtoga
sinna, — reitt svo hátt til höggs,
að voði hafi ekki aðeins verið
hinum andstæðing þeirra, held-
ur og þeim sjálfum og þjóðinni
í heild. — Þess vegna hafa
bændur verið kallaðir sundrað-
asta stétt landsins fram til
þessa. —
En það mun þeim öllum vera
orðið fyllilega ljóst, að stétta
baráttan og böl hennar læknast
ekki, þó að þeir fórni hagsmun
um sínum og framtíð, og láti þá
sem ófyrirleitnastir eru til hægri
eða vinstri, sýna svo skefjalausa
uppivöðslu að þeim einum
beri rétturinn og valdið, en öðr-
um ánauð ein og undirokun.
Slíkan „rétt“ í landinu munu
bændur ekki þola, — og ef ekki
verður staðið gegn honum með
öðru móti en því, að beita vopn-
um þeim, sem hann styðzt við,
þá munu bændur ekki hika við
að reyna þau, til að forða sjálf-
um sér og þjóðinni allri frá voða
þeim, sem öllum hörmungum
er meiri, — frá réttleysi og yfir-
gangi ofstopamanna, sem leiðir
til einræðis og niðurdreps á öllu
því, sem frjálsborinn maöur
metur mest, — að fá að njóta
jafnréttis við aðra menn, fá að
njóta þess frelsis um athafnir og
störf, sem traust og lýðfrjálst
þjóðfélag tryggir eitt, — og að
fá að vera þegn frjálsrar þjóðar
en ekki þræll elnræðis eða
undirokunar, hvort sem hún er
aðflutt, eða framleidd í land-
er, án mikils undirbúnings, —|inu sjálfu.
ÞINGFRÉTTIR TÍMANS
Endurbót jarðræktarlaganna
Frumvarp Framsóknarflokksins um breytingu á jarðræktar-
lögunum hefir verið til fyrstu umræðu í efri deild. Hermann
Jónasson fylgdi frumvarpinu úr hiaði, en síðan töluðu fulltrúaor
frá hinum flokkunum, líkt og venja er, þegar um stórmál er að
ræða. Yfirleitt tóku þeir vel aðalefni frumvarpsins, en gagn
rýndu nokkur smærri framkvæmdaatriði. Að umræðunni lok-
inni var frumvarpinu vísað til 3. umræðu og landbúnaðarnefndar,
Á víðavangi
HRÖSUN VALTÝS.
Valtýr Stefánsson er áberandi
geðillur í síðasta Reykjavíkur-
bréfi sínu. Fyrst tekur hann
fjármálaráðherrann á horn sér
og bölsótast við hann eins og
boli í flagi. Vísir hefir þegar
gefið Valtý vottorð fyrir þessi
moldarverk sín á þá leið, að
hann hagræði sannleikanum
eftir því, sem honum þyki bezt
henta í hvert skipti, og ræður
honum til að velta frammi-
stöðu vissra Sjálfstæðismanna í
dýrtíðarmálunum betur fyrir
sér.
Að lokum lætur Valtýr gremju
sína í ljós yfir einhverri víða-
vang'sklausu í Tímanum, sem
hafi bitið illa á Ólaf Thors, og
vill ómögulega unna ritstjór-
anum að hafa skrifað hana.
Það er annars undarlegt með
Valtý, hve honum svipar til
Guðbrandar „doktors" að ýmsu
leyti. Báðir virðast hafa rekið
sig eftirminnilega á þá stað-
reynd, að þeir þurfi að vanda
betur dagfar sitt en þeim er
eðlilegt 6ftir meðfæddu inn-
ræti. Þertta tekst aðeins að
nokkru leyti, og öðru hverju
feliur gríman, svo að innri
maðurinn kemur í ljós.
Þessu ætti Valtýr líka að
velta fyrir sér.
SPURNING VÍSIS.
í ritstjórnargrein Vísis í gær
er svarað árásum Mbl. á dýr-
tíðarráðstaf anir ríkisst j órnar-
innar um leið og bent er á „að
sú viðleitni hjá Mbl. sé ekki
ný, að gera sem tortryggileg-
astar allar gerðir fjármálaráð-
herra.“
Síðan segir Vísir:
„En það er eitt, sem margir
velta fyrir sér þessa dagana. Ef
stjórnin er að fremja einhverja
reginvitleysu með því að halda
dýrtíðinni í skefjum með fjár-
framlögum, hvers vegna koma.
þá ekki þeir, sem hæst láta, með
tillögu um það hvernig eigi að
leysa dýrtíðarmálin með öðr-
um hætti, og hvers vegna stöðv-
ar ekki Alþingi þegar í stað
fjárframlögin, ef þau eru eins
þjóðhættuleg og sumir halda
fram?
Þessu velta margir fyrir sér
og væri ekki úr vegi fyrir bréf-
ritara Mbl. að gera það líka.“
Það eru áreiðanlega fleiri en
ritstjóri Vísis, sem eru að velta
þessu fyrir sér. Hvers vegna
galar stærsti þingflokkurinn
um heimsku ríkisstjórnarinnar,,
en aðhefst þó ekkert sjálfur?
Hvar er forustan, sem hann lof-
aði þjóðinni?
Fcrtugur
Vilhjálmur S. Vilhjálmsson
blaðamaður varð fertugur í gær.
Hann hefir starfað við Alþýðu-
blaðið óslitið síðan 1926, og er
einn af kunnustu blaðamönnum
landsins.
Hvarvetna úr sveitum lands-
ins berast fregnir um eindreg-
inn stuðning við þetta mál, enda
er það sameiginlegt áhugaefni
bænda að koma allri heyöflun-
innr sem fyrst á véltækt land.
Sveitirnar eiga ekki stærra
hagsmunamál en að þessu tak-
marki verði náð sem fyrst.
Bændur munu því veita með-
ferð þessa máls á þinginu ó-
skipta athygli.
Bændurnir eru heldur ekki
einir um að telja þetta mikil-
mikilvægt framtíðarmál. Allir
þeir menn í kauptúnum og
kaupstöðum, sem skilja þýðingu
landbúnaðarins og viðurkenna
hann sem annan aðalatvinnu-
veg þjóðarinnar, telja það
þjóðhagslegt framfaramál, að
landbúnaðurinn geti tekið vél-
sem mest í þjónustu sína.