Tíminn - 21.10.1943, Side 3

102. blað
TÍMIM, FimMitadaglim 21. okt. 1943
407
S jötugnri
Hínrík Þorláksson
á Fla
Hinrik B. Þorláksson á Flat-
eyri varð sjötugur þ. 7. þ. m.
Slík tímamót á æviferli slitinna
alþýðumanna vekja ekki mikla
athygli og þó er oft vert að gefa
gaum að því, sem að baki ligg-
ur.
Hinrik er fæddur að Melshús-
um í Reykjavík. Ungur missti
hann föður sinn og var síðan
með móður sinni við lítil efni.
Gerðist hann brátt sjómaður og
reri í ýmsum verstöðvum syðra
og var þó lengstum í Reykjavík.
Vonir og ráðagerðir um að hann
gengi menntaveg eins og hugur
hans stóð einkum til, urðu að
engu við föðurmissinn vegna fá-
tæktar. Alþýðumaðurinn, sem
ýmist stundaði sjómennsku eða
daglaunavinnu,. hófst ekki held-
ur til mikilla efna.
Fyrir aldamótin kom Hinrik
að Sólbakka í Önundarfirði í
vinnu á hvalveiðastöð Hans
Ellefsens. Var hann þar í þrjú
sumur og hugði til Noregsfarar
með Ellefsen, en úr því varð þó
ekki, því að ástin tók í taumana.
Hinrik kvæntist Kristrúnu Frið-
riksdóttur frá Hvilft og settist
að á Flateyri. Var hann síðan
lengstum sjómaður á sumrum,
en stundaði ýmislegt á vetrum,
m. a. barnakennslu. Nokkra
vetur hélt hann barnaskóla á
Flateyri áður en fræðslulögin
urðu til. Seinna kenndi hann
við barnaskólann þar og 2 vet-
ur var hann farkennari í sveit-
inni. Nú hin síðustu ár er Hin-
rik daglaunamaður.
Þau hjón eignuðust tvo syni
og misstu báða uppkomna. Var
annar giftur og átti tvær dæt-
ur kornungar er hann féll frá.
Gömlu hjónin og tengdadótt-
irin hafa síðan hjálpast að.
Þessi æviferill þykir e. t. v.
hversdagslegur og lítillar frá-
sögu verður. En sagan er ekki öll
sögð enn. Hinrik hefir verið
traustur liðsmaður í hinni miklu
framsókn kynslóðar sinnar.
Ungur var hann einn af stofn-
ændum sjómannafélagsins Bár-
unnar og var um tíma í stjórn
þess. Kann hann frá ýmsu að
greina af þeim vettvangi. M. a.
mennirnir hafa orðið að standa
í kné í sjó.
Fólkið fluttist á landj skips-
bátnum. Vegalengdin var um
4 faðma, og ’komust allir 'svo, að
engan sakaði neitt eða vætti fót.
Þegar Ottó Wathne kom upp á
klöppina síðastur allra, vatt
hann sér við, leit á skipið og
sagði í viðkvæmum róm: „Far
vel Miaca“.
Hér hættir frásögn Guð-
mundar.
Vaðlvíkingar komu nú fljótt
á vettvang til að bjarga. Náðist
mest af vörum þeim, er eftir
voru í efri framlest, óskemmdar,
fyrsta daginn, og nokkuð efst úr
efri afturlest. Á laugardaginn
var haldið áfram að bjarga.
Komust þá töluvert miklar vör-
ur í land af ýmsu tagi, þar á
meðal margir kassar af bay-
ersku-öli. Var verkafólkinu leyft
að nota sér þá vöru eftir vild.
Þótti mörgum það ágætur feng-
ur, en mikil töf þótti vera að ná
töppunum úr, því að ekki gekk
það nema með tappatogara, en
þeir voru heldur fáir þar. Tóku
þeir, sem' umsvifamestir voru,
því það snjallræði að brjóta
stútana og þamba þannig úr
þeirri hálsmjóu „brúnku“, en
margur þeirra, er það gerði, sást
með blóði roðnar varir. Voru
þeir og látnir heyra það, að ekki
spillti það „bjórnum“ þótt þeir
drykkju sitt eigið blóð með.
Á þeim árum voru heldur lítil
húsakynni í Vaðlavík til að taka
á móti svo mörgum gestum, en
það gekk allvel. Farþegunum
var skipt niður á bæina. Yfir-
menn skipsins fengu skemmu,
tjölduðu hána með seglum og
bjuggu þar. Fjárhús allgott var
útbúið fyrir skipsmenn. Töldu
allir, að sér liði vel eftir aðstöðu.
Af íslenzkum farþegum man
ég eftir Jóni Begssyni, Egils-
stöðum, Lars Kristjáni, Sandi í
Mjóafirði, og Þorsteini Jónssyni,
Kirkjubóli í Norðfirði. Farþegar
fóru allir daginn eftir til Eski-
fjarðar í hálfvondri færð.
I e y r i
er það, að útgerðarmenn í
Reykjavik hugðust eitt sinn að
klípa af kosti skipverja sinna.
Urðu af því tilefni snörp funda-
höld og átök. Höfðu sjómenn
sigur og héldu mat sínum en dýr
varð Hinrik þátttakan í þeirri
réttarbaráttu, því að hann var
mjög hafður fyrir sökum og
einn útgerðarmanna átti þess
kost að hefna þessa á þeim
mæðginum og sleppti ekki tæki-
færinu.
Þegar stofnað var dýravernd-
unarfélag í Reykjavík, var Hin-
rik einn af þeim, er það gerðu.
Ungur gekk Hinrik í stúkuna
Eininguna, en síðar gekk hann
í sjómannastúkuna Bifröst og
var þá aukafélagi Einingarinn-
ar. Er gaman að heyra Hinrik
minnast þessara félagsstarfa
æskuáranna, því að þaðan á
hann margar kærar og fagrar
minningar, sem ylja honum enn
um hjarta, sjötugum manni. Sé
ég svo hverjum verða, sem gef-
ur sig heill við góðu félagsstarfi,
og fara þeir mikils á mis, sem
þess njóta ekki.
Síðan Hinrik kom til Flateyr-
ar hefir hann jafnan verið á-
gætur liðsmaður Reglunnar.
Ég tel Hinrik hafa verið mik-
inn gæfumann, þrátt fyrir
þunga harma og erfið lífskjör.
Hann hefir hvarvetna komið
fram til góðs og aldrei svikið
þjóð sína. Hann á traustan þátt
þeirrar blessunar, sem bindind-
isstarfsemin hefir valdið, þar
sem hann náði til. Við, sem nut-
um kennslu hans að einhverju
leyti, munum einróma mæla
það, að hann hafi rækt kennslu-
störfin með stakri alúð og sam-
vizkusemi og ástundað að glæða
bæði þroska vitsmuna og til-
finninga. Hann hefir tekið þátt
í því að hefja íslenzka alþýðu-
stétt úr örbirgð og umkomuleysi
til bættra lífskjara og meiri
menningar.
Hann hefir átt sinn góða þátt
í því að skila okkur, sem yngri
erum, betra landi og betra þjóð-
félagi en hann fæddist til.
H. Kr.
Á sunnudaginn komu menn
til vinnu eins og vant var, en
þá sagði Ottó Wathne „stopp“.
Það yrði ekki unnið meira að
björgun fyrr en búið væri að
selja á uppboði skip og vörur.
Tóku margir það fyrir að gera
harða hríð að ölflöskunum, svo
að úr varð allmikil ölvun.
Sýslumaður var þá á Eskifirði
Jón Ásmundssonar, prófasts að
Odda á Rangárvöllum, Jónsson-
ar. Hann skrifaði sig ávallt Jón
Jóhnsson. Hann hafði sent á
strandstaðinn tvo norska skip-
stjóra til að líta á, hvort skipið
væri löglega strandað. Þessa
menn vildi Ottó Wathne ekki
taka fullgilda. Fékk á sunnu-
daginn mann til að fára á Eski-
fjörð með bréf til sýslumanns í
hálfgerðum norðaustan byl og
vondri. færð. Bauö hann 10 kr. í
gulli fyrir ferðina. Vegalengdin
er um 19 km. Þetta þótti í þann
tíð svo góð borgun, að engin töf
varð á að fá mann til að fara.
Þetta gekk nú allt eins og í sögu.
Sýslumaður kom á strandstað-
inn á mánudaginn, enda var
veður þá allgott. Notaði hann
ýms farartæki á leiðinni, bæði
hesta og sleða en lítið notaði
hann fætur, enda var hann ekki
léttur til gangs í þeirri færð,
sem þá var. Ottó Wathne tók á
móti honum tveim höndum eftir
því sem húsrúm leyfði. Varð nú
yfirvaldið fljótlega glatt og
laust við allan tepruskap eða
óyndi og gerði röggsamlega all-
an undirbúning að uppboði á
skipi og vörum.
Miðvikudaginn 3. maí var
uppboðið ákveðið, tilkynnt með
hraðsendlum og haldið þann
dag, sem rann upp heiðskír og
fagur. Af því að greiðsluskilmál-
ar voru nokkuð frábrugðnir því,
sem menn áttu að venjast þar,
set ég þá hér. Fyrst var vörum
þeim, sem búið var að bjarga á
land, skipt í þrjá staði.' Fengu
þeir, sem unnu við strandið einn
þriðjunginn, en hitt var boðið
(Framh. á 4. síðu)
Nólseyjar-Páls þáttur
FRAMHALD
Tveim vikum síðar kom annað skip til Þórshafnar, og vörpuðu
skipverjar akkerum á eystri voginum. Hét skip þetta „Salamine".
Skipstjóri var Thomas Gilpin. Hansen nokkur skipstjóri, er hann
hafði tekið af róðarbáti við eyjarnar, vísaði honum leið til
Hafnar.
Mikill ótti kom þegar upp meöal bæjarfólks um að þarna væru
enskir sjóræningjar á ferð. En þegar franski fáninn var dreginn
að húni á skipinu og fyrirliðinn lét skjóta út báti og róa sér
i land, varð fólki rórra. Manni þessum var vel fagnað, er hann
kom á land. Tóku tveir virðulegustu embættismennirnir í Þórs-
höfn, vígisstjórinn og fógetinn, á móti honum, og sögðu sjónar-
vottar, að þeir hefðu leitt hann á milli sín neðan úr flæðarmálinu
heim að húsi vígisstjórans. Komumaður sagðist vera frá Dun-
kerque í Frakklandi á heimleið frá Vestur-Indíum. Hann var í
gráum síðfrakka og með svarta hettu á gríðarstóru, krúnurök-
uðu höfðinu. Andlitið var kringlótt, rautt og sollið, og hálsinn
að sínu leyti eins gildur og höfuðið var stórt. Barta hafði hann
síða, og grágula, gisna burst á efri vör. Hann var meðalmaður að
stærð, en þrekvaxinn. Lítið sverð bar hann í slíðrum við hlið sér
og stór gleraugu á nefinu.
Af þessum gleraugum hlaut hann nafngift í Færeyjum og var
þar kallaður „Gleraugnaglámur“.
Gleraugnaglámur sagði embættismönnum eyjanna þau stórtíð-
indi, að Kristján konungur VII. hefði andazt 7. marzmánaðar
um vorið, og hafði það ekki fyrr frétzt til Færeyja.
Vígisstjórinn og fógetinn efndu nú til veizlu mikillar hinum
tigna gesti til fagnaðar, enda héldu þeir þarna kominn vin sinn
og verndara gegn yfirgangi Englendinga. En þegar leið að kvöldi
og allir höfðu etið nægju sína og drukkiö vín sem þá lysti, reis
heiðursgesturinn á fætur og sagðist vilja hafa tal af Hansen
skipstjóra og það þegar í stað. Var hann þá leiddur heim til
Hansens, en skipstjórinn var þá ekki heima og kona hans gat
ekki sagt hinum tigna gesti, hvar hann myndi vera. Þá reiddist
hann, formælti konunni og ógnaði og heimtaði að hafa tal af
manninum undir eins, hvort svo sem nokkur vissi hvar hann
væri niður kominn eða ekki. En konan féll í öngvit af skelfingu,
svo að við hana varð ekki neinu tauti komið.
Gleraugnaglámur rambaði þá aftur heim til vígisstjórans við
þessi erindislok, réðst að embættismönnunum, sem sízt áttu sér
ills von af gesti sínum, með hinu mesta offorsi, skammaði þá og
barði. Kom upp úr dúrnum, að hann var ekki Frakki, heldur
þýzkur barón frá Hannóver, von Hompesch að nafni, og víking-
ur í vernd Englendinga. Hann var enskur ríkisborgari og skip
hans enskt víkingaskip. Heimtaði hann í sífellu, að fógeti og
vígisstjóri framseldu Hansen skipstjóra þegar í stað, því að
hann kvaðst ætla brott og vilja fá öruggan leiösögumann út
sundin. Fyndist Hansen skipstjóri ekki, sagðist von Hompesch
láta skjóta á bæinn eða brenna hann til ösku.
Embættismönnunum brá heldur en ekki í brún, en eigi þorðu
þeir annað en gera allt, sem Gleraugnaglámur vildi. Voru menn
í mesta snatri sendír í allar áttir til þess að leita að Hansen.
En meðan þessu fór fram, flykktust Englendingar i land af
skipinu, brutu upp húsin í bænum og rændu og rupluðu öllu,
sem hönd á festi. Varð fólkið sem þrumu lostið, er þessir ótta-
legu gestir fóru um staðinn, og þorði enginn gegn þeim að mæla
fyrst í stað né veita þeim nokkurt viðnám. Margir földu sig, sum-
ir flúðu byggðina, en aðrir hlupu fram og aftur um 'göturnar, ör-
vita af hræðslu. Börn hrinu, og konur kveinuðu og ákölluðu guð
hástöfum.
Nólseyingar höfðu orðið varir við komu skipsins og þegar feng-
iö á því illan bifur. Þeir mönnuðu því bát og sigláu til Norður-
eyja á fund Nólseyjar-Páls, því að af engum öðrum væntu þeir sér
fremur.trausts í stórræðum. Varð það úr, að Páll fór með þeim
úr Vogi suður til Hafnar.
Bar svo til, að þeir Páll komu til Þórshafnar í þann mund, er
víkingarnir voru að ræna bæinn. Gengu þeir fylktu liði heim að
húsi vígisstjórans, þar sem þeim var tjáð, að gleraugnabarón-
inn sæti. í garðinum umhverfis húsið var hópur Englendinga.
Voru þeir vopnaðir skammbyssum og pístólum og korðum. Marg-
ir Hafnarmenn höfðu brugöið við, jafnskjótt og fréttist um
komu Páls, og geng'ið í lið með honum. Höfðu þeir hnífa, axir,
fleina og ífærur að vopnum. En þótt vopnabúnaðurinn væri eigi
betri en þetta, þorðu Englendingar ekki að verja húsið, er þeir
sáu, hve fjölmennir og ófriðlegir Færeyingar voru. Snaraðist
Páll viðstöðulaust inn í salinn, þar sem baróninn þrumdi yfir
vígisstjóranum og uggði ekki að sér. Gaf hann komumanni ekki
einu sinni neinar gætur, fyrr en hann þreif sverð vígisstjórans,
er skorðað var bak við dragkistu í stofuhorninu, og setti fyrir
brjóst víkingnum og mælti:
„Don’t move else yo’re a dead man!“ (Þú ert dauðans matur,
ef þú hreyfir þig).
Baróninum vannst ekki ráðrúm til þess að koma vörnum við,
enda mun honum hafa brugðið allmjög í brún. Sá hann skjótt í
hvaða óefni var komið fyrir sér. Tjáði nú ekki að hafa í frammi
hótanir og ofstopa. Tók hann það ráð að lofa öllu fögru og hét
að sigla þegar brott, ef honum yrði fenginn Hansen skipstjóri
til leiðsögu út fyrir eyjarnar.
Varð það að samningum, að baróninn skyldi halda lífi og
frelsi, enda skiluðu menn hans aftur öllum ránsfeng og sigldu
síðan þegar í brott. Mun Páll hafa óttazt reiði Englendinga og
ef til vill nýjar og verri heimsóknir, ef hann hefði víkinginn
í haldi í eyjunum eða ynni honum grand, en hins vegar verið
ósárt um, þótt hann yrði allskelkaður.
Eftir þetta hélt gleraugnaglámur út í skip sitt með menn sína
og var lausninni feginn. En er hann var aftur kominn á skips-
fjöl tók hann að gerast djarfari, og þegar bið varð á því, að
Hansen skipstjóri kæmi, lét hann skjóta þrem skotum á bæinn.
Óttuðust menn nú, að hann myndi eyða staðnum. En sem bet-
ur fór fannst Hansen skipstjóri liggjandi undir stórum steini
úti í haga — Þarfasteinn heitir sá steinn — og var þegar flutt-
ur um borð.
Léttu þá víkingar akkerum og héldu brott. En Nólseyjar-
Páll hélt heim norður í Vog.
Þeir gerðu garð-
iun fræ^an
sameinar það að vera fróðleg bók og skemtileg,
Samband ísl. samvinnufélaga.
SAMVINNUMENN!
Dragið ekki að brunatryggja innbú yðar. —
Biðjið kaupfélag yðar að annast vátryggingu.
Dráttarvextir.
Ilráttarvextir falla á tekju- og eignar-
skatt og verðlækkunarskatt ársius
1943, liafi gjöld þessi ekki verið greidd
í síðasta lagi
laugardagínn 6. nóvember n.k.
kl. 12 á hádegi.
Á það, sem þá verður ógreitt, reikn-
ast dráttarvextir frá gjjalddaganum, 15.
ágúst síðastliðnum.
Reykjavík, 19. október 1943.
T ollst jóraskrifstofan
Hafnarstræti 5. Sími 1550.
í y r í r b í f r e í ð i r:
PRESTONE frostlögur.
MIÐSTÖÐVAR með gluggablásara (Defroster).
RAFGEYMAR fyrir:
Buick,
Ford,
Chevrolet og fleiri.
BIFREIÐALYFTUR (tjakkar) í ýmsum stærðum.
VÖKVASTURTUR (Antony).
Véla- og raitækjaverzlunin H E K L A
Tryggvagötu 23. Sími 1277.
Landspítallnn
Starfsstúlka óskast nú þegar.
Getur fcngið að sofa i spítalanum.
Upplýsingar hjá yfirhjúkrunar-
konunni.
Úrvals spaðkjöt
úr mörgum beztu f járhéröðum landsins kem-
ur næstu daga í lieilum og liálfum tunniim.
Tekið við pöntunum í síma 1080.
Samband ísl. samvínnufélaga