Tíminn - 01.02.1944, Blaðsíða 3

11. blað
TÍMINN, þriðjudagiim 1. febr. 1944
43
Sjölíu ára mmniog:
Guðrún Stefánsdóttír
Ijósmóðir á Karlsskála
Guðrún Jónína Stefánsdóttir
ljósmóðir á Karlsskála við Reyð-
arfjörð átti sjötugsafmæli 30.
janúar.
Jónína á Karlsskála, — eins
og hún er alltaf nefnd — er
fædd 30. janúar 1874 á Selja-
teigshjáleigu.
Foreldrar hennar voru: Stef-
án, sonur Jóns bónda að Sóma-
stöðum, og Anna Marta, dóttir
Indriða Ásmundssonar bónda að
Seljateigi, er var um margra
ára skeið hreppstjóri í Reyðar-
fjarðarhreppi „hinum forna“.
Þegar Jónína var 12 ára dó
móðir hennar, og þar sem hún
var elzt af 6 systkinum, kom það
í hennar hlut að sjá um heimil-
ið, þar til faðir hennar brá búi
og varð að.láta börnin frá sér.
Dvaldi Jónína þá ýmsum stöð-
um, þar til hún árið 1895 flutti
að Karlsskála, þar sem hún hef-
ir átt heima síðan.
Árið 1897 fór Jónína til
Reykjavíkur að læra ljósmóður-
störf. Vorið 1898 kom hún aftur
austur og var þá skipuð ljós-
móðir fyrir útsveitir báðu meg-
in Reyðarfjarðar og Vaðlavík.
Þetta er allvíðáttumikið um-
dæmi, en oft afarillt og erfitt
umferðar, bæir strjálir og vegir
lélegir þá til Vaðlavíkur, er um
snarbrattar skriður að fara, sem
að vetri til geta orðið ófærar
vegna snjóflóða og harðfennis,
og eru alltaf vondar umferðar.
Önnur leið er yfir snjóþungan
og veðrasaman fjallveg að fara.
Yfir fjörðinn þar sem stytzt
er til bæja frá Karlsskála, er
talið að sé rúmlega vika sjávar,
og vondar lendingar víða. Er
þar oft vond leið; ef svo skamm-
degismyrkur „skugga svart“ var
með ekki góðu veðri, var sú leið
allt annað en girnileg til um-
ferðar.
Ekki er mér, sem þarna var
vel kunnugur, annað vitanlegt
'en að Jónína hafi farið, þegar
hennar var vitjað sem ljósmóð-
ur, hvernig sem veður var, illt
eða gott umferðar á sjó eða
landi.
Jónína hefir sýnt í starfi sínu,
mikla skyldurækni, óbilandi
kjark og afburða stillingu. Nú
í vor er hún búin að gegna ljós-
móðurstörfum í 46 ár fyrir þetta
erfiða umdæmi og hefir heppn-
ast það svo vel, að ekki hefir
nein óheppni viljað til, hvorki
fyrir konu eða barn.
Árið 1900 giftist Jónína Guðna
Eiríkssyni á Karlsskála og hafa
þau búið þar myndarbúi. Sein-
ustu árin hafa þau verið hjá
Stefáni syni sínum. Þau hjónin
eignuðust 7 börn, 5 pilta og tvær
stúlkur, sem öll eru á lífi.
Um 1930 fékk Guðni slag, svo
að hægri liliðin varð máttlaus;
síðar fékk hann það mikinn
styrk í fótinn, að hann getur
komizt um lítils háttar innan
húss, meðfram veggjum. Aðeins
það fólk, sem annazt hefir slíka
sjúklinga, getur gert sér grein
fyrir, hve mikið starf þar bætt-
ist á Jónínu og heimilið yfir-
leitt.
Þó Jónína hafi haft allstórt
bú að sjá um, með Ijósmóður-
störfum sínum, hefir hún þó
tekið þátt í flestum félagsskap
sveitar sinnar, s. s. bindindis-
málum, ungmennafélagsskap,
og síðast en ekki sízt í kvenfé-
laginu, sem starfar þar, og hefir
gert mikið, og látið margt gott
af sér leiða. En hún hefir aldrei
viljað vera í stjórn þess, talið
sig ekki hafa aðstæður til þess,
en tillögur hennar hafa alltaf
þótt góðar og á viti byggðar.
Það er trúarvissa mína, — að
allar þær konur, sem notið hafa
umönnunar Jónínu við barns-
fæðingar, öll þau börn, sem hún
hefir tekið á móti inn í þennan
heim, aðstandendur þeirra og
aðrir vinir og kunningjar,
sendi henni nú á þessum merk-
isdegi í lífi hennar hugheilar
hamingjuóskir og biðji góðan
guð að gefa henni styrk til að
vinna skyldustörf sín hér eftir
sem hingað til og gera henni hlý
og björt æviárin framvegis.
Við fjarstaddir kunningjar
hennar vildum svo gjarnan
mega taka í hönd hennar á
þessum afmælisdegi, en það er
ekki framkvæmanlegt, því nú er
„vík milli vina og fjöll milli
frænda.“
Á. H. f. B.
„Upplýsínga“-starfsemi Jóns Pálmasouar
(Framh. af 2. siðu)
mál um .það hvernig línan skuli
dregin í einstökum atriðum,
hvort þessi eða hin sveitin skuli
teljast með eða eigi. En í aðal-
atriðunum hlýtur hún að á-
kvarðast af mjólkurbúunum og
flutningamöguleikunum til
þeirra, og frá þeim á sölustað.
Hitt getur ekki orðið nema
vindhögg út í bláinn að ákveða
með lögum að héröð, sem enga
aðstöðu hafa til að koma mjólk
sinni ókemmdri á markaðsstað,
skuli tilheyra einhverju mjólk-
ursölusvæði. Ekkert annað en
bættar samgöngur í sambandi
við fullkomnar mjólkurvinnslu-
stöðvar getur opnar héröðum
fjarlægan mjólkurmarkað. En
þegar þeim skilyrðum er full-
nægt kemur hitt af sjálfu sér.
4. Bann gegn minkaeldi.
Um það segir J. P.:
„Pétur Ottesen flutti frum-
varp um þetta efni, og fylgdi
því fram með miklum dugnaði
og sterkum rökum. En frum-
varpið var drepið í neðri deild
og mun þar um hafa miklu ráð-
ið stundarhagsmunir þeirra
manna, sem byrjað hafa þessa
vafasömp atvinnugrein."
Þarna þykir mér nú kasta
tólfunum í frásagnarlistinni, og
er andstæðingum málsins ekki
smátt skammtað. En hér á þó
við hið fornkveðna að „ekki sér
hann sína menn, svo hann ber
þá líka“. Fáfróðum lesanda
hljóta að verða þessar spurn-
ingar efst í huga: er meiri hluti
þingmanna minkaeigendur eða
hafa minkaeigendur mútað
meirihluta þingmanna úr því að
þeir láta eiginhagsmuni þessara
manna — „stundarhagsmuni“
— ráða meiru um gjörðir sínar
en hagsmuni alþjóðar? Annað
virðist varla geta legið í þessari
ásökun.
Við skulum þá athuga land-
búnaðarnefnd neðri deildar. í
henni áttu sæti 5 menn af öll-
um flokkum þings. Fjórir þess-
ara manna, sinn af hverjum
flokki, féllust á að vísa málinu
frá, með rökstuddri dagskrá, er
síðar var samþykkt af meiri hl.
deildarinnar. Af þessum mönn-
um er mér ekki vitanlegt að
neinn ætti minkabú nema sá, er
þetta ritar. Ég átti síðastl. ár
5 „tríó“.
Það er nú engum blöðum um
það að fletta, að J. P. álítur
náttúrlega, hina þrengstu
„stundarhagsmuni" hafa stjórn-
að mínum gerðum í málinu. En
hvað þá um hina? Hefi ég eða
aðrir minkaeigendur fengið þá
til að fylgja „stundarhagsmun-
um“ okkar fyrir „góð orð og
betaling"? Nei; Jón veit sjálfur
að það er ekki fótur fyrir þess-
um grófu ásökunum, þótt hann
sé svo óvandaður að bera þær
fram. Það sem réði tillögum
meirihlutans og málsmeðferð
allri voru engu síður en hjá
minnihlutanum rökstutt álit
hans á máli þessu sem þjóðmáli
og framtíðarmáli, en ekki
stundarhagsmunir einstakra
manna. Og hér er ekki um neina
„stundarhagsmuni" að ræða.
Erfiðleikarnir á því að halda
loðdýrastofninum við í landinu
eins og verðlag allt hefir verið
í styrjöldinni, eru það miklir,
að þeir, sem hafa að því unnið,
munu flestir fremur leggja það
á sig af því að þeir hafa trú á
þessari atvinnugrein í framtíð-
inni, en ekki vegna stundar-
hagsmuna. Flest starfsemi í
landinu hefir nú um skeið verið
meiri gróðavegur en loðskinna-
framleiðsla, sökum þess hve
framleiðslukostnaðurinn hefir
aukist miklu meir en skinna-
verðið.
(Framh. á 4. síðu)
Upp frá áþján
FRAMHALD
Opnun sýningarinnar hófst með stuttri ræðu Bullocks ríkis-
stjóra í Georgíu. Síðan rak hver ræðan aðra, og léku hljómsveitir
þess í milli. Loks kom röðin að Booker Washington, er var síð-
asti ræðumaðurinn. Bullock ríkisstjóri kynnti hann með þess-
um orðum:
„Meðal vor er einnig í dag fulltrúi hins svarta kynstofns og
menningar hans í landi voru.“
Booker var fagnað með lófataki miklu, er hann reis á fætur.
Einkum lét blökkufólkið í ljós ákafan fögnuð. Allra augu beind-
ust að hinum svarta manni, er stóð þegjandi í ræðustólnum
nokkur andartök og sótti í sig veðrið áður en hann hóf máls.
Síðan laut hann ívið fram og hóf ræðu sína:
„Herra sýningarstjóri og háttvirt sýningarráð! Samþegnar!
Þriðjungur af íbúum Suðurríkjanna er af Svertingjakyni. Eng-
in stofnun, sem stuðla vill að siðrænum þroska fólksins, auk-
inni verkmenningu og gróandi félagslífi, getur gengið á snið
við þessa staðreynd, ef árangurinn á að verða góður. Ég túlka
aðeins þær hugrenningar, sem nú búa í brjósti sérhvers manns
af hinum fjölmenna kynstofni mínum, er ég stend hér and-
spænis yður, herra sýningarstjóri, og yður, sýningarráð, og segi,
að aldrei hafi manngildi Svertingjanna- í Vesturheimi verið við-
urkennt á réttlátari og göfugri hátt heldur en af þeim, sem frá
upphafi hafa staðið fyrir þessari glæsilegu sýningu. Það er
viðurkenning, sem meira mun áorka til að treysta vináttuna
millivhinna tveggja kynþátta heldur en allt annað, sem vel hefir
verið gert síðan dagur frelsisins rann á loft.
Og meira þó. Þetta einstaka tækifæri, sem oss hefir hér verið
lagt upp í hendurnar, mun verða upphaf nýrrar umbótaaldar í
verklegum efnum vor á meðal. Það er ekki að undra, svo lítt
reyndir og fáfróðir sem vér vorum, þótt á fyrstu árum hins nýja
lífs vors hafi stundum -verið byrjað að græða lim trésins í stað
þess að hlú að rótinni — að sæti á þjóðþinginu eða löggjafarsam-
kundum hinna einstöku ríkja hafi þótt meira keppikefli heldur
en eignarjörð eða verkkunnátta og stjórnmálafundir og kosn-
ingaáróður hafi fremur fangað hugi fólksins heldur en stofnun
mjólkurbús eða leðurgerðar.
Skip eitt nauðstatt hafði í marga daga rekið fyrir veðri og
straumi. Loks sáu skipverjar annað skip. Merki voru gefin frá
siglu hins nauðstadda skips: „Vatn, vatn. Við erum að deyja úr
þorsta.“ Þá var samstundis svarað á hinu skipinu: „Sökkvið
skjólunni í, þar sem þið eruð.“ Þeir báðu um vatn í þriðja og fjórða
vatn, sendið okkur vatn!“ Og aftur var svarað: „Sökkvið skjól-
unni í, þar sem þið eruð.“ Þeir báðu um vatn í þrið'ja og fjórða
sinn, og enn var svarið: „SÖkkvið skjólu við borðstokkinn." Loks
lét skipstjórinn undan og þekktist þetta ráð. Fötu var sökkt í,
og hún var dregin upp full af ágætu vatni úr mynni Amazón-
fljótsins.
Við þá kynbræður mína, sem halda, að þeir geti mest bætt
kjör sín á ókunnugum stöðum eða skilja ekki nógsamlega, hve
mikilvægt er að efla vinsamlega sambúð við hvita menn í Suður-
ríkjunum, sem þeir búa þó mitt á meðal, — við þá leyfi ég mér
að segja: „Sökkvið skjólunni í, þar sem þið eruð.“ Aflið ykkur
með heiðarlegum hætti vina af öllum þjóðum meðal þess
fólks, sem býr kringum ykkur. Lærið að rækta jörðina, fara með
vélar, reka viðskipti og stjórna heimilum. Hefjið verknám. í
þessu sambandi er skylt að íhuga, að hvaða misgerðir aðrar
sem svo kunna að hafa verið drýgðar hér suður frá, þá er það þó
hér, að framtíðin bíður Svertingjanna á sviði starfslífsins, og
ekkert sannar þetta jafn óvefengjanlega og þessi sýning. Það
væri oss hættulegast af öllu, ef hið mikla stökk frá þrældómi
til frelsis hefði það í för með sér, að oss sæist yfir þá staðreynd,
að þorri hins fjölmenna kynþáttar vors verður að lifa af hand-
afla sínum, og gæfa vor er undir því komin, hvort vér iðkum og
elskum algeng störf og beitum andlegri orku vorri, verkkunn-
áttu og verkleikni við hversdagslega vinnu, sem lífið krefst af
oss, Hamingja vor verður í réttu hlutfalli við það, hvernig oss
tekst að skilja kjarnann frá hisminu, glys og fánýti frá því, sem
gagnlegt er. Enginn kynþáttur mun auðnudrjúgur, fyrr en honum
er runninn í merg og blóð sá skilningur, að það sé jafn göf-
ugt starf að plægja akur sem yrkja ljóð. Vér verðum að byrja
þar, sem tré lífsins á rætur sínar, og þá mun lim þess verða
mikið og fagurt. Vér megum ekki heldur láta skuggana, sem á
vegi vor Svertingja eru, dylja oss sólskinsblettina.
Við yður, hvítu menn, sem haldið, að hamingja Suðurríkj-
anna sé komin undir innflutningi fólks, sem borið er í öðrum
löndum, talar ókunna tungu og iðkar framandi siði, hlýtur mér
að leyfast að endurtaka það, sem ég hefi þegar sagt við kyn-
bræður mína: „Sökkvið skjólunni í, þar sem þér eruð.“ Sökkv-
ið henni meðal átta miljóna svartra manna. Þér þekkið siði
þeirra og liætti, og. þér komuzt að raun um tryggð þeirra og
dyggð á þeim tímum, er sérhver brigð hefði þýtt tortímingu
heimila yðar og byggða. Sökkvið skjólunni meðal þessa fólks,
sem aldrei hefir hafið vinnudeilur né vakið verkfallsóeirðir, held-
ur ræktað akrana möglunarlaust, rutt merkurnar, lagt járn-
brautirnar, dregið auðinn úr skauti jarðarinnar og átt sinn þátt
í því, að mögulegt var að efna til þessarar glæsilegu sýningar á
framfórum í Suðurríkjunum.
Hvaða erlent mál get
ég tilemkað mér á
skemmstum tíma?
Auðvitað Esperanto. — Reynið sjálf. — Takið þátt í Bréfa-
námskeiði í Esperanto.
Þátttökugjald aðeins 28 krónur, er greiðist í byrjun.
Umsóknir sendist ÓLAFI MAGNÚSSYNI,
Bergstaðastræti 30 B, Reykjavík.
Ég óska að taka þátt í Bréfanámskeiði í Esperanto.
Gjaldið sendi ég í sama pósti með póstávísun — ósk-
ast innheimt með póstkröfu (strikið yfir það, sem ekki
á við).
Nafn: ..................................................
Heimili: ..............................................
Samband ísl. samvinnufélaga.
Viðskipti yðar við kaupfélagið efla hag þess og
yðar sjáifra.
Vökukonii
©£ starfsstúlku
vantar á Kleppsspítalaim. — Upplýsingar
Iijá yfirlijnkrunarkonunni. — Síani 3319.
Ríkisspítalana
BES. .* * *
vantar nokkrar starfsstálkur eða favotta-
mann. —- Upplýsingar i skrifstofu riltis-
spítalanna í Fiskifélagshúsinu.
Atvinnuleysisskráning, samkvæmt ákvörðun laga nr.
57, frá 7. maí 1928, fer fram í Ráðningarstofu Reykjavík-
urbæjar, Bankastræti 7, hér í bænum, dagana 1., 2. og 3.
febrúar þessa árs og eiga hlutaðeigendur, er óska að skrá
sig samkvæmt lögunum, að gefa sig þar fram í afgreiðslu-
tímanum kl. 10—12 f. h. og 1—5 e. h. hina tilteknu daga.
Reykjavík, 29. janúar 1944.
Borgarsfjórími í Reykjavík.
Notið
O P A L rœstiduft
P A L
Hœstiíluft —
er fyrir nokkru komið &
markaðinn og hefir þegar
hlotið' hið mesta lofsorð, því
vel er til þess vandað á allan
hátt. Opal ræstiduft hefir
alla þá kosti, er ræstiduft
þarf að hafa, — það hreinsar
án þess að rispa, er mjög
drjúgt, og er nothæft á allar
tegundir búsáhalda og eld-
húsáhalda.
ORÐSENDING
til kaupenda Tímans.
Ef kaupendur Tímans verða
fyrir vanskilum á blaðinu, eru
þeir vinsamlega beðnir að snúa
sér STRAX til
ÞÓRÐAR ÞORSTEINSSONAR,
afgreiðslumanns,
í síma 2323, helzt kl. 10—12 f.
hád. eða kl. 3—5 e. hád.
Lesendur!
Vekjið athygli kunningja yð-
ar á, að hverjum þeim manni,
sem vill fylgjast vel með al-
mennum málum, er nauðsyn-
legt að lesa TÍMANN.
Skrifið eða símið til Tímans
og tilkynnið honum nýja áskrif-
endur. Sími 2323.