Tíminn - 17.02.1944, Blaðsíða 3

18. ]>lað
TMINN, fimmtmlagiim 17. fcl>r. 1944
71
DMARMMMG:
Dóttír vitavarðarins
Crísli Þórarinsson
firá Ketílssftödi&m
Gísli Þórarinsson, fyrrum
bóndi á Ketilsstöðum í Mýrdal,
lézt 21. des. síðastl., 78 ára að
aldri, fæddur í Þykkvabæ í
Landbroti 15. okt. 1865.
Þessa manns væri sjálfsagt að
minnast, þótt eigi væri vegna
annars en þess, hve ólíklegt er,
að við hittum annan og verðum
samferða, er þætti Gísla gagn-
líkur.
Þó er það svo, að um margt
var hann líkur góðum bændum,
því að hann var vakinn og sof-
inn í starfinu, svo fáir munu
hafa tekið honum fram í iðju-
semi, árvekni og skyldurækni í
sinni stöðu. Auk þess var hann
félagslyndur, fylgdist vel með
straumum og stefnum síns tíma
og hafði þess vegna ákveðnar
skoðanir á landsmálum.
Gísli kvæntist aldrei, en bjó
með bústýru sinni, Þuríði Jóns-
dóttur Loftssonar á Ketilsstöð-
um, fyrst sem gildur bóndi ná-
lega 20 ár, frá því fyrir aldamót
til 1917, og síðar á litlum parti
úr jörðinni allmörg ár eða til
1938 og farnaðist vel. Átti Þu-
ríður sinn átt í því alla búskap-
artíðina, því hún var honum í
engu síðri til sinna starfa. Börn
áttu þau eigi saman, en Gísli
lætur eftir sig eina dóttur, Sig-
ríði, er býr í Vestmannaeyjum.
Gísli var bróðir Helga í
Þykkvabæ, sem var einn meðal
þekktustu stórbænda landsins
á sinni tíð. Munu þau systkin,
sem voru mörg, öll hafa verið
dugleg. Eitt þeirra, Kristín, sem
enn er á lífi og var lengi hjá
bróður sínum á Ketilsstöðum,
var afburða dugleg. Öll munu
þau hafa lagt áherzlu á að
bjarga sér. Að minnsta kosti
duldist það ekki í fari Gísla.
Gísli var allvel verki farinn,
en enginn hagleiksmaður. Þrátt
fyrir það smíðaði hann flest þau
tæki, áhöld og hirzlur, er heimili
þarfnast og gerði hús sín sjálf-
ur, allt frá smæsta kofa upp í
íbúðar-timburhús. Mun hann
hafa talið, að sjálfs væri höndin-
hollust, fyrir fjárhaginn. Mörg
síðari árin og fram á dánardæg-
ur var það og Ijóst, að hann
barðist fyrir óháðri tilveru
sinni, lengi, meira af vilja en
mætti.
Baslhagmenni nefnir Stephan
G. þann, sem gat sagt: „Löng-
um var ég læknir minn“ o. s. frv.
Undir það allt gat Gísli Þór-
arinsson tekið. Hann reyndi að
vera sér þetta allt.
Og hann gerði meira. Þess
varð eigi vart, að hann væri
hagmæltur, fyr en um það leyti,
er ellin nálgaðist. Þá tók hann
að yrkja og hélt því, að ég hygg,
fram á síðustu stund.
Það er sannfæring mín, að
hann hafi tekið upp á þessu sér
til andlegrar hressingar og
heilsubótar, og ég er jafnsann-
færður um hitt, að honum var
þetta mikill styrkur í elli og e'in-
stæðingsskap. Hann „batt þar
ekki bagga sína alltaf sömu
hnútum og samferðamenn“
fremur en á öðrum sviðum, enda
hnýtt þá „sér til hugarhægðar,“
dægrastyttingar, og til þess að
gleöja aðra, sem honum gat
verið annt um að gera. Við
þessa stökugerð var hann oft
himinglaður og honum þótti
mjög vænt um, ef honum var
svarað í sama tón og var þá
eins og hann hefði himin hönd-
um tekið. 'Þetta var „hlátra-
heimur“ líkt og hjá Oddi Hjalta-
lín — hvor á sína vísu og hvor-
um fyrir sig, þó jafnmikilsverð-
ur að ætla má. Og á þessu sviði
var Gísla ekki alls varnað frem-
ur en á verklegum vangi, því að
hann var allvel greindur og
hugsandi.
Hann var frumlegur um flest
og átti líka frumkvæði að ýms-
um nýjungum. Mega Mýrdæl-
ingar muna það, hve fljótur
hann var að átta sig á þýðingu
sláttuvélanna eftir að Jón bú-
fræðingur Jónatansson hafði
sýnt hér, að sláttuvél Búnaðar-
sambands Suðurlands gat slegið.
Þá um haustið sótti Gísli sláttu-
vél út á Eyrarbakka, er hann
keypti í félagi við Jón bónda
Jónsson á Skeiðflöt — fyrstu
sláttuvélina, er keypt var í Mýr-
dal. Það var vel gert á þeim
tíma.
Fyrir 11 árum, um áramótin
1932—33, fékk Gísli Þórarinsson
ljóðabréf frá nágranna sínum.
Þar eru þessar vísur:
Slegið hefir úr og í
okkar milli. Krapaský
hreinsa loftið. Hér er nóg
af hræsnislogni, undirsjó.
Eitt er víst, að aldrei fer
orð af því, sem verðugt er,
að allra verst er okkur við
undirhyggj uþrælbeinið.
Og fyrir ári síðan, á gamlárs-
dag 1942 annað, þar í eru þessar
hendingar:
Fyrir þetta þylja ber
þökk á áramótum:
að þinn söngur aldrei fer
eftir fjöldans nótum.
Leikur ekki á tungum tveim
til hvers sumir þegja. —
Aldrei varst þú einn af þeim,
sem ekkert þora að segja.
Ég fæ ekki lýst Gísla betur
að því, er til þessa kemur. Hann
var berorður, hiklaus og hrein-
skilinn. Ég vona, að það verði
honum aldrei að meini.
Á fundum og öðrum manna-
mót.um var oft glatt í kringum
Gísla Þórarinsson, margoft hleg-
ið hjartanlega.
Njóti hann nú fagnaðar í
fegra heimi!
Á Pálsmessu 1944.
Stefán Hannesson.
fara heiman frá sér, ýmist sem
herfangar, borgaralegir fangar,
flóttamenn, verkamenn í nauð-
ungarvinnu eða sjálfboðaliðar.
Verkefni þetta skal leyst í sam-
ráði við borgaraleg og hernað-
arleg yfirvöld hlutaðeigandi
landa. í sambandi við þessa
fólksflutninga verður að gera
margháttaðar heilbrigðisráð-
stafanir til að hindra útbreiðslu
pestarfaraldra og sjúkdóma. í
þessum efnum er ætlazt til sam-
vinnu við Rauða krossinn og
önnur félög, er hafa svipuð
verkefni með höndum.
Viðkomandi aðstoð UNRRA til
eflingar matvælaframleiðslunni
var það tekið fram að landbún-
aður, fiskveiðar og hvalveiðar
ættu að sitja fyrir öðrum at-
vinnugreinum.
í ályktuninni um aðstoð í iðn-
aðar- og samgöngumálum, sem
oft getur verið frumskilyrði
annarar hjálparstarfsemi, er
það greinilega tekið fram, að
hún skuli ekki talinn þáttur í
atvinnulegri viðreisn hlutaðeig-
andi lands. Það var tekið fram,
að það verkefni væri óviðkom-
andi UNRRA og þótt atvinnu-
leysið væri erfitt vandamál,
væri það ekki tilgangurinn með
hjálp UNRRA, að ráða bót á því.
Hjálp UNRRA til iðnaðarins skal
miðast við útvegun á hráefnum,
vélum og varahlutum, sem er
óhjákvæmileg undirstaða fyrir
framleiðslu eða flutninga á mat-
vælum, klæðnaði eða öðrum
nauðsynjum, sem UNRRA þarf
að veita nauðlíðandi fólki. Enn-
fremur skal þessi hjálp miðast
við endurbætur eða viðgerð á
rafmagnsveitum, vatnsveitum
og öðrum slíkum fyrirtækjum,
er bæta úr brýnustu nauðþurft-
um fólks.
Aðstoð UNRRA í byggingar-
málum skal fyrst og fremst
miðast við byggingu spítala og
skóla og húsnæðis fyrir heimil-
islaust fólk, er vinnur við þýð-
ingarmiklar atvinnugreinar, er
framleiða vörur, sem hjálpar-
starfsemi UNRRA þarfnast.
Hins vegar heyra ekki almennar
byggingar undir starfsvið
UNRRA eða t. d. endurbygging-
ar í borgum og héruðum, þar
sem eyðileggingaröfl styrjald-
arinnar hafa herjað.
Hér hefir verið getið nokk-
urra helztu atriðanna um starfs-
fyrirætlanir UNRRA. Þegar full-
trúarnir komu fyrst saman á
ráðsfundinn í Atlantic City,
voru skoðanir þeirra og fyrir-
ætlanir eins ólíkar og margvís-
NIÐURLAG
Vilhjálmur Darling var nýsofnaöur, þegar Grace kom niður, og
kona hans bannaði henni fyrst að vekja hann. En Grace var '
ósveigjanleg. Skip var strandað við eyjarnar og líf margra manna |
gat verið í veði. Enginn myndi taka jafn nærri sér og faðir
hennar sjálfur, ef björgunartiþraunir yrðu látnar farast fyrir,
ef eitthvað væri hægt að gera. Hún vakti síðan föður sinn og
sagði honum hvers hún hefði orðið vísari. Hann snaraðist á fætur
og skundaði út í vitann. En enn var dimmt af nóttu, svo að hann
varð einskis vísari, hvernig sem hann rýndi út í myrkrið. Þarna
var skipið að vísu, strandað á einum allra viðsjárverðasta staðn-
um við allar Farneyjar — við Hákarlinn svonefndan.
Klukkuna vantaði fimmtán mínútur í fimm, er Vilhjálmur kom
í vitann. Hann beið átekta. Eftir tvær klukkustundir tók að birta
svo, að hann gat vel greint dökkt skipsflakið bera við austur-
loftið.
Storminn hafði ekki lægt, og brimið var engu minna en áður.
Skerið, sem flakið lá á, var svo sem þrjú hundruð metra frá landi.
Enn voru allmargir skipsverjar á lífi — það sá hann í sjónauka
sínum — en Vilhjálmi duldist ekki, að ólíklegt var, að þeir gætu
lengi hafzt við á flakinu eftir að falla tæki að, svo fremi sem
ekki lygndi og brimið lægði. Nú var því ekki lengur unnt að
sitja auðum höndum. Að vísu hafði hann aðeins ráð á lítilli
bátskel, en samt sem áður höfðu þó hann og synir hans mörgu
mannslífi bjargað og það í misjöfnu veðri á þessari litlu kænu.
En nú vildi svo óheppilega til, að synir hans voru fjarverandi,
og það var harla tvísýnt hverju hann fengi áorkað einn síns liðs.
Þó vildi hann freista þess að bjarga vesalings skipbrotsmönn-
unum. En þá bauðst Grace til þess að fara með föður sínum.
Hann vildi fyrst í stað ekki þekkjast þetta boð, enda var sann-
arlega ekki kvennaveður á sjó við Farneyjar þenna morgun.
En Grace sat við sinn keip, og loks lét faðir hennar undan. Þau
flýttu sér til sjávar og hrundu bátnum fram.
Eftir margar árangurslausar tilraunir tókst þeim feðginum
loks að koma bátnum frá landi. Vilhjálmur sá þegar, að til-
gangslaust myndi að ætla sér að róa beina leið á strandstað-
inn. Hann lét því bátinn reka um hríð suður með eynni, þar
til þau voru komin í hlé við klettahöfða, er nefndur er Bláhetta.
Þaðan afréðu þau að freista að róa undir Hákarlinn, kletta-
eyna, sem „Forfarshire“ hafði strandað við. Þau settust bæði á
miðþóftuna. Grace var ekki sterk stúlka í verunni, enda grönn
og smáfelld, en þenna eftirminnilega morgun var eins og hún
hefði farið hamförum. Fingur hennar læstust eins og stálgreipar
um hlummana, og árarnar svignuðu undan tvíefldum átökum
hennar. Faðir hennar varð að taka á öllu, sem hann átti til, til
þess að róa á móti henni, og var hann þó vel að manni.
Sjávarrótið var ískyggilegt, og ekki virtist annað sýnna, en
öldurnar færðu bátinn í kaf er minnst varði. En jafnan fór þó
betur en á horfðist. Hægt og hægt nálguðust þau flakið. Bi>c>t
urðu þau þess vör, að skipbrotsmennirnir höfðu komið auga á
þau. Meðal þeirra var bersýnilega kona, sem hélt dauðahaldi í
tvö börn, sem virtust gersamlega þrotin að kröftum eða voru
jafnvel dáin.
Loks komust þau feðgin undir skerið og lögðu bátnum að
flakinu. Níu menn reyndust vera enn á lífi. Vilhjálmur klifraði
upp á flakið til þess að telja um fyrir þeim, er eftir urðu að
vera meðan aðrir væru fluttir í land, því að báturinn var svo
lítill, að engin tiltök voru að ferja alla í land í einu. Það hefði
verið sama og að ganga út í opinn dauðann að freista þess.
Grace varð eftir í bátnum og andæfði við skerið.
Vilhjálmur valdi þrjá menn af skipshöfninni, er gátu hvílt þau
feðginin við róðurinn, og tvo farþega, sem báðir voru að því
komnir að gefast upp, til þessarar ferðar. Bar hann konuna
sjálfur út í bátinn. Börnin þurfti ekki um að hugsa. Þau voru
bæði dáin úr kulda og vosbúð.
Fleytan náði farsællega lahdi eftir harösóttan róður. Voru
þau sett á land, konan, er verið hafði meðal skipbrotsmanna,
einn sjómannanna, er reyndist mjög þrekaður, og Grace, sem
nú var að niðurlotum komin eftir allt það, er hún hafði á sig
lagt. Vilhjálmur Darling hélt aftur út að skerinu með tvo sjó-
mannanna sér til fulltingis. Tókst þeim að bjarga mönnunum
fimm, er eftir höfðu verið skildir á flakinu. Voru skipbrotsmenn
allir síðan leiddir heim í hús vitavarðarins og hlynnt þar að
þeim eftir föngum. Svo mjög sem kraftar Grace voru þrotnir,
fékkst hún eigi til þess að ganga til hvílu, fyrr en allir aðrir
höfðu hlotið þá aðhlynningu, sem þeir þörfnuðust.
Sagan af þessu björgunarafreki flaug eins og eldur í sinu um
þvert og endilangt England. Hvarvetna var Grace hafin til skýja
fyrir dáð sína, og báðum var þeim feðginum gerðar margvís-
legar sæmdir. Það voru meira að segja ekki svo fáir biðlar, sem
höfðu sig á kreik til Farneyja og báðu um hönd Grace. En þeir
fóru allir erindisleysu.
Grace hafði alltaf verið fremur veikbyggð stúlka. Fáum árum
eftir þetta afrek missti hún heilsuna af völdum tæringar. Hún
var lengi milli heims og helju, en um skeið virtist sem hún væri
komin á bataveg. Svo var þó ekki. Veikin ágerðist og máttur
hennar þvarr smám saman. Líf hennar var sýnilega að fjara út.
Foreldrar hennar vöktu yfir henni nótt og dag og hjúkruðu
henni af nærgætni og blíðu, er þó mátti sin einkis gegn ásókn
hvíta dauðans. Grace sjálfri var ljóst hvert stefndi. Þó kvartaði
hún aldrei og harmaði aldrei örlög sín. Að kvöldi 20. október-
mánaðar 1842 gaf hún upp andann. Hún var lögð til hvíldar í
litla kirkjugarðinn á Farneyjum, og þar má enn sjá legstein-
inn á gröf hennar.
Það er enn i dag alltítt, að ferðamenn geri sér erindi út í eyj-
arnar til þess að sjá legstað norðymbrsku stúlkunnar, dóttur
vitavarðarins í Langsteinavita.
legar og fundarmennirnir sjálf-
ir. Fulltrúar þeirra þjóða, sem
harðast hafa orðið úti, munu
hafa gert sér vonir um, að
starf hennar yrði enn umfangs-
meira, bæði hvað snerti öflun
nauðsynja fyrir nauðlíðandi
fólk og endurreisnarstarfið eftir
stríðið. Skipulag og starfssvið
UNRRA var ákveðið með hlið-
sjón hinna ólíku sjónarmiða.
Það starf, sem bíður UNRRA, er
vissulega svo stórfellt, aðkall-
andi og ábyrgðarmikið, að það
mun krefjast krafta stofnunar-
innar óskiptra.
Sá viðbúnaður undir frið-
inn, sem hafinn er með UNRRA,
er vissulega mikil framför frá
seinustu styrjöld, þegar allur
slíkur viðbúnaður var vanrækt-
ur. Sá hugur og vilji, sem lýsir
sér í stofnun UNRRA, mun vísa
veginn fyrir svipuð átök í fram-
tíðinni til tryggingar friði og
samvinnu milli þjóðanna.
Saniband ísl. stnnvinnufélatja.
Samvinnan cr málgagn samvinnuhreyfingar-
innar. Kaupið hana og lesið. Hún flytur ávalt
fróðleik um samvinnumál.
r-

x>OtÍ»
O P A L rœstiduft
IPPf—
O •* A L
Rœstiduft
er fyrir nokkru komiS &
markaðinn og hefir þegar
hlotið hið mesta lofsorð, því
vel er til þess vandað á allan
hátt. Opal ræstiduft hefir
ila þá kosti, er ræstiduft
þarf að hafa, — það hreinsar
án þess að rispa, er mjög
drjúgt, og er nothæft á allar
tegundir búsáhalda og eld-
húsáhalda.
L
-4
►
►
►
►
►
►
►
►
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
I bókint&i
JraEIR GERÐU
GARÐINN FRÆGAN
efíir DALE CARNEGIE
eru ævisöguþættir sextíu og níu karla og kvenna, sem
vissulega hafa gert garð sinn frægan.
DALE CARNEGIE
er þegar orðinn að góðu kunnur hér á landi fyrir bókina
VINSÆLDIR OG ÁHRIF, sem kom í fyrra.
ÞEIK GERDI.: GARÐINN FRÆGAX
er fróðleg bók, og auk þess einhver skemmtilegasta bók,
sem völ er á.
ISœði Seiiidin kosta aðeins kr. 24,60.
kaupið hana áður eia npplagið ]>rýtur.
◄
◄
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
!
I
r
..... og svo umfram allt að senda
mér 1 stykki SAVON DE PARIS, ,
hún er svo ljómandi góð.
— Já, með ánægju, kæra frö-
ken, enda seljum við langmest
af þeirri handsápu.