Tíminn - 08.03.1944, Blaðsíða 3

26. hlað
TÍMINJV, miðvikntlagiim 8. rnarz 1944
103
DMARIHIMING:
Ingibjörg Þorsteinsdóttír
forstöðukona í Vcsturborg
Það var vinátta,
sem á vængjum friðar,
hné frá himni
í helgum blæ
__tt
Þegar við, á fullorðins árun-
um, beinum huga okkar til ým-
issa atburða í lífi okkar frá
unglingsárunum, þá fer víst
varla hjá því að flestir nemi
staðar við það, er þeir völdu sér
hinn fyrsta vin; áður höfðum
við notið ástríkis föður og móð-
ur, en fyrsti vinurinn gaf lífi
okkar nýtt gildi; og svo var það
jafrian síðan, að hver nýr vinur
lyfti okkur hærra, til meira víð-
sýnis, til meiri manndóms.
En við erum í raun og veru
gefin fyrir að gera okkur
mannamun, þetta kemur meðal
annars fram í því, að við gerum
upp á milli vina okkar, við
leitum með þennan vanda til
þessa en ekki hins, og alltaf
verða það fáir af vinum okkar,
sem við getum treyst, hvað sem
að höndum ber, en þeir verða
okkur líka til mests fulltingis
þegar eitthvað sérstaklega mik-
ið reynir á.
Ingibjörg Þorsteinsdóttir var
einn af þessum mönnum, hjá
henni þótti mönnum gott að
leita trausts, að þessu leyti var
sæti hennar svo vel skipað, að
það verður ekki af öðrum setið,
aðeins minningarnar vaka yfir
því, og verma vini hennar því
betur, sem vináttan var traust-
ari böndum bundin.
Ingibjörg var ung kona er hún
\eik héðan, aðeins 36 ára, þó
hafði hún innt af höndum svc.
mikið brautryðjendastarf á veg-
um Barnavinafélagsins Sumar-
•gjöf, að félagið mun þess lengi
minnugt, og lengi njóta.
Ingibjörg var ágætlega mennt
kona í þess orðs beztu merkingu,
en hún hafði meiri mátt en al-
mennt er; það var þessi mann-
dómsmáttur, sem gaf öllu lífi
hennar, öllum störfum hennar
lífsgildi, þetta var sú gjöf, sem
hún hafði af guði þegið.
Vinir og ættingjar Ingibjarg-
ar finna sárt til þess, að þeir
hafa mikið misst, og það er að
vonum, en þess mega þeir líka
vera vel minnugir, að þeir hafa
mikils notið.
Magnús Stefánsson.
Ingibjörg Þorsteinsdóttir, for-
stöðukona í Vesturborg, andað-
ist úr lungnabólgu aðfaranótt
28. febrúarmánaðar síðastliðins
eftir örskamma legu. Var hún
til moldar borin í gær og hlaut
leg í Fossvogskirkjugarði.
Ingibjörg var í föðurætt kom-
in af bændaættum á Austur-
landi, dóttir hjónanna Ágústu
Jóhanriesdóttur og Þorsteins
Jónssonar, sem nú er sjúkrahús-
ráðsmaður á Seyðisfirði. En
móðir hennar var úr Hafnar-
firði. Ingibjörg fæddist að Gils-
árteigi á Fljótsdalshéraði 3.
desember 1907, og þar ólst hún
upp í föðurgarði. Hugur hennar
hneigðist snemma til mennta,
og stundaði hún ung að aldri
tveggja vetra nám í alþýðuskól-
anum að Eiðum. Nokkrum árum
síðar sigldi hún til náms í
Kunstflid-skólanum i Kaup-
mannahöfn, og var hún nær ár
í þeirri námsför. Er heim kom
settist hún að í Reykjavík og
gegndi hún þar störfum í þágu
Barnavinafélagsins Sumargjöf
síðustu níu árin.
Ingibjörg var miklum mann-
kostum búin, gáfuð og glaðlynd,
dugmikil og traust. Var hverju
því starfi, sem hún tókst á hend-
ur, vel borgið, og eru til dæmis
ófá börnin, sem eiga henni
þakkir að gjalda fyrir árvekni
og óbrigðula umhyggju. Henni
hafði tekizt að' afla sér hald-
góðrar þekkingar, og sífellt var
hún að leita aukinnar mennt-
unar og þroska. Hún unni mjög
listum og bókmenntum og var
vel að sér um þá hluti og kunni
vel að meta það, er þess'var
vert, enda sjálf listfeng að eðl-
isfari. Hún gerði sér glögga
grein fyrir straumum og stefn-
um í mannfélaginu og var víð-
sýn og frjálslynd í skoðunum,
eins og raunar mátti telja rök-
rétta afleiðingu skaphafnar
hennar, manndóms og þroska.
Meðal annars var hún góður
(Framh. á 4. síðu)
verið hér að framan. — Af hin
um upprunalegu 33 ferkíló-
metrum Krakatáeyjar sukku 22
í hafdjúpið. Þar, sem áður var
hinn horfni hluti eyjarinnar,
er nú hundrað metra hafdýpi.
Pólverjahatturinn hvarf líka
og sömuleiðis eldfjöllin tvö,
Perbuwatan og Danan á
Krakatáeyju. Aftur á móti
stækkuðu hinar eyjarnar tvær
til muna af völdum leðjunnar
og vikursins.
Mestur hluti leðjunnar og vik-
ursins féll í námunda við eyj-
una og þakti 827.000 ferkíló-
metra, eða m. ö. o. stærra svæði
en Noreg, Danmörku, Svíþjóð,
ísland og Þýzkaland saman-
lögð.
Reiknað hefir verið út, að
ókjör þau, er þeyttust út í loftið,
munu hafa vegið a. m. k. 36.000
miljarða kílógramma, og þar af
hafi þriðjungurinn farið alla
leið upp í háloftin. Að rúmmáli
hefir það numið 18 kms.
Þegar svona stór eyja spring-
ur í loft upp, orsakar það eðli-
lega feiknalegan loftþrýsting.
Loftþrýstingur, sem færist yfir
allt yfirborð jarðar frá upphafs-
stað sínum, nær aftur saman
hinu megin á hnettinum. Þar
rekast loftbylgjurnar hvor á
aðra og kastast til baka, þ. e.
a. s. ef loftþrýstingurinn er í
upphafi nógu sterkur til þess. Og
sú var raunin með Krakatá-
sprenginguna.
Sama máli gegnir um hina
gríðarlegu bresti, er eyjan sökk
í hafið, og aðra þætti þessarra
náttúruhamfara — veraldar-
sagan kann ekki að greina frá
neinum öðrum viðlíka. Þeir
heyrðust í öllum Austur-Ind-
íum, vesturhluta Ástralíu, á
Malakkaskaga og í Síam. Á
Ceylon og suðaustanströnd
Vestur-Indlands hélt fólk að það
væru fallbyssuskot í fjarska. Já,
jafnvel á Mauretíus í Indlands-
hafi heyrðist ómur af þeim, og
er þessi eyja þó 3333 kílómetra
frá Krakatá. Hljóðið heyrðist
m. ö. o. á sjötta hluta af yfir-
borði jarðar, og það eru þessi
ótrúlegu undur,sem gera Kraka-
tá-gosið að einstæðum viðburði
í veraldarsögunni.
Tveimur mánuðum eftir gosið
heimsótti Verbeck verkfræðing-
ur, sem fyrr getur, Krakatá-
eyju og aðra þá staði, er mest
spjöll urðu á. Honum farast svo
orð um heimsókn sína til Telok
Belong:
„Hinn sérkennilegi, kyrri haf-
flötur, bert svæðið kringum
Telok Betong og sviðin trén,
sem uppi.stóð á hæðunum og
í fjallshlíðunum, höfðu á mig á-
hrif, sem engu tali taka, er ég
bar þessa sjón saman við fyrri
heimsókn mína á þessar slóðir
árið 1877.“
Hann gengur á land upp í
eynni ásamt fylgdarliði sinu, en
nær ekki hæsta fjallstindinum
fyrir sprungum, gjám og gígum,
og hitinn af 30 metra öskulag-
inu er óskaplegur.
Hann tekur nokkur sýnishorn
af steinum og öðrum jarðefn-
um, siglir umhverfis eyna og
segir síðan;
„Hinn nálega 832 metra hái,
lóðrétti múr, með yfir 800 metra
djúpt dimmblátt hafið fyrir fót-
Ég ákæri ■ ■
Mörg ranglætismál hafa verið framin í nafni réttvís-
innar, bæði fyrr og síðar. En fá þeirra hafa vakið þvílíka
athygli sem Dreyfusmálið svonefnda gerði á sínum tíma.
Og enn er það hverjum siðmenntuðum manni minnisstætt,
þótt hálf öld sé liðin síðan það var á döfinni. Sá maður,
sem átti meginþátt í því, að mál Alfreðs Dreyfusar var
tekið upp að nýju og hann fékk að lokum fulla uppreisn,
var franska skáldið Emil Zóla. í þessum þætti er Zóla og
réttlætisbaráttu hans lýst nokkuð.
Orðbragð skáldsins var hreint og beint óguðlegt:
„Ég kref de Pellieux hershöfðingja sagna um það, hvort ekki
sé unnt að þjóna Frakklandi á marga lund. Einn getur þjónað
því með sverði sínu, annar með penna sínum. De Pellieux hers-
höfðingi hefir óneitanlega unnið mikla sigra. Ég hefi einnig
unnið sigra. Fyrir minn atbeina hefir frægð franskrar tungu
víða flogið. Ég eftirlæt komandi kynslóðum að dæma milli de
Pellieux og Emils Zóla.“
Hershöfðinginn tók þessum ummælum með ró hins tigna
manns. Þessi gráskeggjaði afturkreistingur, sem vogaði sér að
áfellast gerðir franska hershöfðingjaráðsins og viðhafa glæp-
samleg meiðyrði um æðstu menn hersins, mundi vissulega hljóta
sinn dóm. Honum stoðaði ekki að hreykja sér sem einstökum
föðurlandsvini né skírskota til afreka sinna í þágu ættjarðar-
innar. Allir vissu, að bækur þessa piltungs voru allar með sora-
marki spillingarinnar. Allir vissu, að hann var ítalskur í ættir
fram, og blöðin voru á góðum vegi að sanna það, að faðir hans
hefði verið þjófur og þorpari. Honum hafði að vísu tekizt að
vekja heilmikið uppþot með þeirri kröfu, að máli Gyðingsins
Alfreðs Dreyfusar yrði tekið upp á ný fyrir borgaralegum dóm-
stólum, en sérhver sú hræring, er honum hafði heppnazt að
vekja, skyldi koma honum sjálfum í koll. Hinn mikilúðlegi hers-
höfðingi þandi aðeins út brjóstið, þar sem hann stóð teinréttur
á skínandi einkennisbúningi sínum, og lét tignarmerki sín og
heiðursorður færa dómurunum heim sanninn um það, hvor
væri verðugri sonur ættjarðarinnar, de Pellieux hershöfðingi
eða þessi litli, óstyrki blekbullari, sem aldrei hafði í einkenn-
isbúning komið.
De Pellieux og þeir aðrir yfirmenn franska hersins, er dæmt
höfðu Alfreð Dreyfus sekan en sýknað Esterhazý yfirforingja,
unnu málið sitt gegn Emil Zóla. Dómstóllinn kvað upp þann úr-
skurð, að hershöfðinginn væri betri sonur Frakklands en skáld-
ið. En hversu hlægilegir eru ekki nú þeir vesölu menn, sem
þann dóm felldu, og hversu rækilega hefir dómi þeirra ekki
verið hrundið! Hinn mikli og óumflýjanlegi dómur sögunnar er
fállinn. Eyrir þeim dómstóli var penni skáldsins, ér þorði að
segja sannleikann, þyngri á metaskálunum en glæsilegur ein-
kennisbúningur og spegilfagur korði, vígafrægð og völdin há.
*
Það hafði þegar vakið hina mestu athygli um gervalla Norður-
álfu, er Emil Zóla kvaddi sér hljóðs í Dreyfusmálinu. Allir biðu
nýrra tíðinda. Þegar málaferli hófust, biðu allar siðmenntaðar
þjóðir úrslitanna með óþreyju. Aldrei hafa nein dómstörf vakið
jafn óskerta athygli um þvera heimskringluna, nema ef vera
skyldi réttarrannsóknin út af þinghúsbrunanum í Leipzig og
málaferlin frægu í Moskvu.
Emil Zóla var ekki stjórnmálamaður og hafði ávallt látið
stjórnmál sig litlu skipta. Hann hafði alla ævi sökkt sér niður
í ritstörfin og náð mikilli frægð sem rithöfundur. En á öðrum
sviðum mannlegs lífs var hann utan gátta. Hann var mjög elju-
samur maður og skrifaði jafnan nokkrar blaðsíður á hverjum
degi, en var i eðli sinu litill bardagamaður. Hann átti það að
vísu til að bregða hart við, ef honum fannst velsæmi og réttlæti
misboðið, og hann gat staðið uppréttur andspænis æfum skríl,
sem fékk fimm franka að launum fyrir að kasta að honum
skemmdum eplum og fúlum eggjum og hrópa: „Niður með Zóla.“
En slíkt tók svo á hann, að hann lá rúmfastur á eftir. Hvað
var það eiginlega, sem kom þessum gæflynda manni til þess að
ganga í berhögg við þá harðsvíruðustu andstæðinga, er hugsazt
gátu meðal samtíðarmanna hans? Hvers vegna rétti þessi mað-
ur svo til hönd sína inn í gin úlfsins? Við fyrstu athugun kann
mörgum að virðast hann all-ólíklegur til þess að ráðast í slíkt
stórræði sem það var að rísa upp gegn frönsku herforingjaklík-
unni. En ef betur er að gætt, mun það þó koma í ljós, að slíkt
var beinlínis freistandi fyrir mann, er búinn var skaphöfn,
réttlætiskennd og sannleiksást Emils Zóla.
um sér, hefir ósegjanlega stór-
fengleg áhrif. Andspænis þessu
ferlíki fær maður fyrst gert sér
rétta mynd af steinblökkinni
sem sökk, og það verður alveg
óþarft að leita annara orsaka til
flóðbylgjunnar en þess, að öll
þau fe-ikn hurfu í einni svipan
í djúpið.“
Síðan eldsumbrot þessi urðu,
hefir eyjan dregið mjög að sér
athygli grasafræðinganna. Hér
er afskekktur staður, fullkom-
lega dauðhreinsaður. Allt, sem
anda dró, týndi lífinu af hit-
anum og glóandi vikrinum, sem
þakti eyjuna.
Nú vaknaði þessi spurning:
„Hvernig myndast aftur gróður
á nýmyndaðri eyju með dauð-
hreinsaðri jörð, dauðum heimi
41 kílómetra frá Jövu og 37 kíló-
metra frá Súmötru?"
Hollenzki vísindamaðurinn
Treub prófessor, starfandi á
Jövu, tókst á hendur ^að hlut-
verk að rannsaka hvernig gróð-
ur myndast á eyðiey í þess orðs
sönnustu merkingu. Hann ferð-
aðist til eyjarinnar 1886 og fann
26 mismunandi plöntutegundir.
Þær höfðu náð táfestu á strönd-
inni, þar sem grotnað þang og
þörungar mynduðu hinn nauð-
synlega jarðveg. Sjófuglarnir
lögðu fram áburðinn og fræin
í dritnum frjóið. Stórar leður-
blökur höfðust á daginn við í
gjánum og gjótunum á eynni og
fluttu með sér fræ á sama hátt
og fuglarnir. Vindurinn hefir
víst líka gert sitt til, og þegar
þess er gætt, að í Austur-Ind-
íum vaxa 320 plöntutegundir,
hverra fræ geta lengi lifað í sjó,
er sennilegt, að gróður hafi
einnig komið sjóleiðis til eyj
arinnar. Þegar Treub prófessor
heimsótti eyjuna aftur 1897,
fann hann 62 plöntutegundir
Árið 1906 fann hann 90 tegund-
ir og höfðu sumar náð 12—15
metra hæð.
Lífið kemur aftur til eyjar-
innar hægt en bítandi, enda þótt
jurtaríkið eigl þar fáa fulltrúa
samanborið við Jövu og Sú
mötru. Jafnvel dýrin leita aftur
til~ hinnar uggvænlegu eyju
Fuglarnir fá að liggja á í friði
Sæskjaldbökurnar að verpa
eggjum sinum. Froskar og eðlur
hafa ratað þangað og mý morar
þar í lofti.
„Útkulnaða" eldfjallskrílið
Krakatá rymur áfram. Síðan
1883 hefir það hvað eftir annað
vakið ótta og óróa, þegar í það
hefir færzt helzt til mikið fjör.
Og þarna stendur Krakatá
mitt i unaði hitabeltisins sem
dæmi upp á fallvaltleik fegurð-
arinnar og lífsins.
Samband ísl. samvinnutélaga.
Munið að af hverri krónu, sem þér kaupið fyrir
í félagi yðar, fáið þér nokkra aura í stofnsjóð.
S p a ð k j öt
Verzlanir, útgcrðarfyrirtæki, matsöluliús,
veg’averkstjórar og’ aðrir, sem ætla að fá
spaðkjjöt hjá oss, þurfa að Uaupa þtifí sem
fyrst, því birgðir vorar þrjjóta innan shamms.
Samband ísl. samvinnuf élaga
Sími 1080.
Happdrætti
Háskóla
Islands
Sala happdrættis-
míða ier sívaxandi
’34 ’35 ’36 ’37 ’38 ’39 ’40 ’41 ’42 ’43
mr:~
í fyrra voru aðcins 11% af miðimum ó-
seldir.
I fyrra scldust allir lieilmiðar oj»’ liálf-
rniðar.
f ár eru horfur á, að allt seljist upp.
í ár eru síðustu forvöð fyrir uýja við-
skiptameim.
Vegua mikillar eftirspurnar er nauðsyn-
legt og sækja pantaða miða STRAX,
ella verða þcir seldii* öðrum.
§ala á fræinu
er hyrjuð. Höfum allar teguudir af
Blóma- og matjurtafræi
lUóni & Ávextir
Sími 2717.
TÍ MIXN er víðlesuasta auglýsingablaðið!