Tíminn - 04.07.1944, Page 3

66. blað
TÍMIJVIV, þrlðjudaginn 4. júlí 1944
263
Á íslcnzk tónlist engu
lilutverki að gegna?
(Framh. af 2. síðu)
nytsöm verðmæti, því að þá mun
hana aldrei skorta einstaklinga
til að skapa þau, ef þeir aðeins
finna, að þau eru vel þegin,
jafnvel hvað illa, sem þau eru
launuð í tímanlegum verðmæt-
um. Það er þess vegna í tvöföld-
um skilningi, að mér er annt
um, að þjóð mín hagnýti alla
beztu krafta allra góðra ein-
staklinga á hverjum þeim nyt-
sömum vettvangi, sem þeir
kraftar standa til. Nú er það
einkum þrennt, sem megnar að
vekja á okkur alheims-athygli.
Það eru bókmenntir, vísindi og
listir. Þess vegna ber sérstök
nauðsyn til að vekja áhuga
þjóðarinnar á þessum lífsins
lindum hennar sjálfrar, svo að
skapazt geti jarðvegur fyrir
sérgáfaða einstaklinga til að
vaxa upp úr og dafna í. Það er
með þessar grundvallarskoðanir
fyrir augum, að ég hefi deilt á
útvarpið og ykkur, forkólfa
þjóðarinnar á vettvangi tónlist-
armálanna, en ekki endilega af
því, að ég þættist þar sérstak-
lega afskintur. Tek ég þetta
fram sökum þess, að vegna að-
stöðu minnar sem tónskálds
gætu bæði þú og aðrir lagt að-
finslur mínar þannig út, að fyr-
ir mér vekti einungis að koma
mínum eigin verkum á fram-
færi. En í því falli geri ég engar
meiri kröfur mér til handa en
ykkar hinna. Fyrir mér vakir
einungis sá möguleiki, að út-
varpið gangi^okkur í útgáfu-
stað með því að kynna þjóðinni
verk okkar, en annars sé öllum
gert jafnt undir höfði, hvað það
snertir. Og enda þótt það geti
orkað mjög tvímælis, að svo hafi
verið gert í tónflutningsstarfi
útvarpsins hingað til, nenni ég
ekki að fara frekar út í það að
sinni“....Og ennfremur: „Ég
hefi hér í fásinninu, og einkum
á sumrin, góðan tíma til að hug-
leiða ýmislegt í fari og athöfn-
um þjóðarinnar, sem mér geðj-
ast ekki að. Og það, sem ég
kynni að koma auga á snert-
andi þinn verkahring, er til úr-
bóta mætti verða, er þér .meira
en velkomið til athugunar og
afnota, án frekari greinargerða
eða heimilda. Okkur deilir sjálf-
sagt á um margt, en við viljum
báðir vel, og einmitt þess vegna
er ádeilan nauðsynleg. Þú sagð-
ir mér t. d., að íslenzkar hljóm-
plötur væru svo illa uppfærðar,
að þær væru naumast boðlegar
í útvarpinu. Þarna erum við að
sumu leyti sammála, en ekki
samdóma. Þær eru að vísu lé-
legar sumar hverjar, frá okkar
sjónarmiði, en misjafnar þó og
allar betri en ekki, því að þær
gefa þó oftast nokkra hugmynd
um það, sem á þeim er. Al-
menningur prúttarekkisvo mjög
um, hvernig þær eru, en hann
getur lært af þeim lögin, og það
er aðalatriðið, enda eru það eng-
anveginn beztu plöturnar, sem
oftast eru leiknar í útvarpið, að
því er mér hefir virzt. Annars
er of hörð og hótfyndin gagn-
rýni, a. m. k. í orði, eitt af því,
sem ég finn sumum ykkar þarna
syðra til foráttu. Sanngjörn og
hófleg gagnrýni er þroskandi og
gagnleg mönnum og málefnum,
en sé hún yfirborðskennd og ill-
úðug hundrotar hún vísast sér-
hverja góða viðleitni, og fer það
mjög að sköpuðu......íslenzku
hljómplöturnar geta komið
þjóðinni að tilætluðum notum
þrátt fyrir allt. Og svo er ann-
að: íslenzk sönglög er alhægt að
leika á sólóhljóðfæri, svo sem
fiðlu eða celló, fáist þau ein-
hverra hluta vegna ekki sungin.
Þá hlýtur líka að vera til tals-
vert af smálögum fyrir hljóð-
færi, sem gera mætti af keðju
fyrir útvarpshljómsveitina; ég
er t. d. búinn að eiga fjörutíu
Hljómblik hjá ykkur síðan í
fyrrahaust, og af þeim hafa að-
eins sjö verið leikin einu sinni af
sérstöku tilefni, og það var síð-
ur en svo nokkurt úrval. Því
ekki að nota þá syrpu frekar?
Þá geri ég ráð fyrir, að þú eigir
sjálfur talsvert af hljóðfæra-
tónsmíðum. Því ekki að hag-
nýta þær? Og hvað um Svein-
björn? Er ekki hægt að flýta ögn
fyrir því að fá hann grafinn
upp? Og hvað um alla hina? ..
. . Sem sagt, það eru fyrir hendi
ótal útvegir til að vekja þjóð-
ina til lífs og méðvitundar á
þessum vettvangi, en það verð-
ur ekki gert með óviðeigandi
tómlæti gagnvart tónsmíðavið-
leitni okkar, síður en svo. Þú
tókst það fram um kantötuna,
að hún væri góð sem æskuverk.
A. m. k. það, að hún' sé æsku-
verk, er alveg rétt. En ég vil
bara meina, að öll okkar tónlist
að svo komnu sé æskuverk. Það
verður í bezta falli næsta kyn-
slóð, sem kemst af æskuskeiðinu
í þessum efnum. Spurningin um
gildi kantötunnar fyrir þjóðina
er því einungis það, hversu hún
sómir sér meðal æskuverkanna,
hvort hún er spor upp á við eða
gagnstætt. En með því að kynna
þjóðinni æskuverkin flýtum við
mest og bezt fyrir unglings-
þroska hennar, og svo koll af
kolli.“
Við þetta hefi ég í öllu veru-
legu litlu eða engu að bæta.
Það sýnir í aðalatriðum viðhorf
mitt til þessara mála, eins og
það var fyrir fimm árum síðan,
er enn og hefir raunar alltaf
verið. Og það ætti ennfremur að
geta sannfært hlutaðeigendur
um, að hér er hvorki talað af
gorgeir né illúð, heldur einung-
is þjóðnauðsynlegri vandlæt-
ingu. Það má svo heita, að við,
sem nú lifum, séum fyrsta kyn-
slóð væntanlegrar tónmenning-
ar íslendinga, og þess vegna er
það þjóðarnauðsyn, að við,
starfsfólkið í víngarði þessarar
háleitu listar, séum einhuga og
samtaka í starfinu. Sjálfsagt
eigum við rétt á því, að okkur
fyrirgefist margt sak.ir ungæðis-
háttar og reynsluskorts. Og það
er meðfram vegna þess, að ég
vil í lengstu lög skirrast við að
stinga á illkynjuðustu mein-
unum 1 okkar tónlistræna at-
hafnalífi, að ég veit, að sum
þeirra eru hugsunarlaust tímans
tákn, og svo líka af því, að þá
verður ekki komizt hjá per-
sónulegum ádeilum, en þær
verða oftast bæði særandi og
villandi og eru því ekki góðum
málstað sæmandi, auk þess sem
þær eru eins konar fjörefni
hvers konar misskilnings og
sundrungar, ódrenglundar og
illúðar, og orka þess vegna mjög
tvímælis sem kostnaðarsvarandi
málaflutningur.
Hins vegar væri rangt að láta
þessi mál afskiptalaus, og til
að árétta það vil ég gefa nær-
tækt dæmi, án þess þó að fyrir
mér vaki að blanda mér nokkuð
inn í þær deilur.
Eins og frægt er orðið lét
S. f. S. urða nokkrar smálest-
ir af saltkjöti, sem hafði
skemmzt í vörzlum þess. Nú er
það sjálfsagt öllum augljóst, að
fyrirmenn SÍS eru engir ráð-
leysingjar, og eins hitt, að salt-
kjöt lætur misjafnlega að
geymslu. T. d. hefi ég með hálf-
tunnu vetrarforða gengið úr
skugga um óskiljanleg áraskipti
að því, hve saltkjöt frá sömu
verzlun, saltað af sama manni
eftir sömu reglum og geymt í
sama húsi, hefst misjafnlega við
yfir veturinn, enda fór líkt
fyrir mér og SÍS s. 1. vetur; og
tek ég þetta fram sem máls-
bætur án frekari íhlutunar, svo
sem fyrr er sagt.
Eigi að síður er ég þeirrar
skoðunar, að slíkir atburðir sem
þessi verðskuldi athygli og rétt-
láta gagnrýni. En út af þeim
hafa flest blöð landsins fundið
ástæðu til að ráðast með ein-
hliða hlífðarleysi á jafnvel
mannorð ýmissa mætustu
manna þjóðarinnar, þeirra
manna, sem á síðan munu
standa einna fremstir í hennar
athafnalegu KRAFTAVERKA-
sögu síðasta aldarþriðjung,
manna, sem þjóðin mun tigna
því meir sem guð gefur henni
meira vit og almennilegri
þjóðarheilsu. En er þá nokkur
ástæða til að láta það liggja í
eilífu þagnargildi, að listiðja
þjóðarinnar sé ámælislaust lát-
in grotna niður fyrir hand-
vömm og ráðleysi viðkomandi
starfskrafta og athafnavalds?
Vísifalan
Kauplagsnefnd og Hagstofan
hafa nú reiknað út vísitöluna
1. júní og reyndist hún vera 268
stig, þ. e. tveimur stigum lægri
en 1. maí.
Lækkunin stafar af hinum
lækkuðu farmgjöldum og myndi
hafa orðið meiri, ef hækkun
hefði ekki orðið á einstökum
útgjaldaliðum, svo sem fatnaði.
Knúts saga Rasmussens
FRAMHALD
Þeir Knútur og Pétur lifðu nú áhyggjulitlu lífi í Týli í þrjú ár.
Árið 1912 tókust þeir ferð á hendur yfir Grænlandsjökla til;
austurstrandarinnar. Þeim hafði borizt til eyrna, að Einar Mikkel-
sen væri ókominn úr leiðangri sínum til austurstrandar Græn-
lands, og þess var getið, til, að hann hefði freistað að brjótast
vestur yfir Grænlandsjökla.
Þeir bjuggu ferð sína í skyndi og lögðu af stað í þessa áhættu-
sömu ferð, vel búnir að kjöti og spiki, en fátæklega að útlendum
vistum. Yfirleitt stóðst ferðaáæltunin ekki að neinu.
Þeir lögðu af stað með 45 sleða og 375 hunda og marga fylgd-
armenn. Á hverjum degi voru nokkrir sleðar og ökuþórar sendir
til baka. Að síðustu voru þeir aðeins fjórir eftir, Knútur, Pétur og
Iveir Eskimóar.
Um þetta ferðalag skrifaði Knútur bók — „Ferðadagbók mín“
myndi hún nefnd í orðréttri þýðingu á íslenzku —, er varð lengi
síðan meðal eftirlætisbóka danskra æskumanna. Sú bók lýsir vel
ferðalagi þeirra félaga, en það er eitt, sem þar er að engu getið, og
það er hinn undraverði dugur Knúts sjálfs, er að lokum skilaði
þeim heilum til byggða. Köldustu morgnana, þegar þeir skulfu
allir eins og hundar í svefnpokum sínum á jöklinum, söng hann
vísur Drachmanns, dillaði sér og hló.
Sæmilegir veiðimenn geta auðveldlega lifað góðu lífi á norður-
slóðum, þótt þeir hafi litlar birgðir matar, ef þeir mega vera að
því að sinna veiðiskapnum. En þeir Knútur höfðu ákveðnu verk-
efni að gegna og urðu að hraða för sinni. Þeir gátu þvi ekki
gefið sig að veiðum, nema ef svo bar til, að einhver veiðidýr
yrðu á leið þeirra.
Stöku sinnum bar þó við, að þeir fengu gnægð kjöts, helzt ef
sauðnautaflokkar urðu á vegi þeirra. Þau dýr eru einkennileg
að því leyti, að þau flýja aldrei. Ef þau verða óvina vör, skipa
þau sér í hring, og þá er ekki um annað að velja en skjóta þau
öll niður, þótt menn þurfi ekki nema á einu dýri að halda, því
að þau lifandi verja dauðu skrokkana meðan þau standa uppi. |
-Þannig minntust þeir Knútur þess með hryggð og hryllingi, að
þeir urðu eitt sinn í þessari ferð að skjóta niður stóra hjörð, þótt
þeir gætu aðeins haft á brott með sér lítið eitt af kjöti.
Margt fleira hörmulegt gerðist í þessari jökulferð. Sumir hund- :
anna dóu úr vosbúð og þrældómi, aðrir létu lífið á viðbjóðslegan 1
hátt á hornum sauðnautanna, nokkrir í beljandi Jökulelfu, sem !
þeir urðu að brjótast yfir. En hversu mjög sem að þeim kreppti,
var kjarkur Knúts óbugandi.
Þeir lögðu á sjálfan jökulinn við svonefndan Schmelckhöfða.
Það var mjög erfitt að komast þar upp, og sóttist ferðin því
seint. Tók það fimm daga — fimm langa og lýjandi daga — að
komast upp á jökulbrúnina. Þá voru kjötbirgðir þeirra þrotnar,
og allt, sem þeir höfðu matarkyns, voru sjö tvípund af hafra-
mjöli í gömlu koddaveri, tuttugu búðingspakkar og dálitið af
kandíssykri. Knútur bannaði harðlega, að snert yrði við hafra-
mjölinu, því að það var varaforði þeirra. Þeir nærðust þess vegna
eingöngu á búðingi næstu dægur. Þeir höfðu báðir viðbjóð á búð-
ingi upp frá því.
Uppi á jöklinum skaut Knútur fáeina héra og nokkrar rjúp-
ur. Rjúpurnar átu þeir sjálfir, en gáfu glorsoltnum hundunum
hérana.
Að lokum brutust þeir yfir kolmórauða og straumharða jökulá ;
og komust niður í Valmúadalinn. Þar voru hópar sauðnauta,
og þar hvíldust þeir eftir ferðavolkið, fituðu hundana og þurrk-
uðu handa sér kjöt.
Úr Valmúadalnum lá leiðin yfir jökla og ófærur. Margar
straumharðar og vatnsmiklar ár urðu á leið þeirra. Yfir þær fóru
þeir á þrem samanbundnum sleðum.
Loks komust þeir til Veiðilandsins mikla. Þar voru þeir um
kyrrt um hríð og öfluðu sér kjötbirgða til heimferðarinnar.
Skáru þeir kjötið af beinunum og reyrðu utan um það sauðnauta-
húðir. Síðan störfuðu þeir um hrið að því að bera kjötið upp á
jökulbrúnina. Það var erfitt verk.
Þessa daga var mikill hiti, svo að kjötið úldnaði í belgjunum
og varð að lokum fagurgrænt á litinn. Pétur lét í ljós ótrú sína
á þessari kjötverkun.
En Knútur svaraði:
„Það verður þægilega meyrt, þegar það er búið að frjósa.“
Bæjarskriístoiurnar
í Austurstræti 16
(Pósthússtræti 7) verða fyrst um sinn opnar til al-
mennrar afgreiðslu frá kl. 9—12 f. h. og kl. 1—3 e. h.
Á laugardögum einungis kl. 9—12 f. h.
Alla virka dagá, aðra en laugardaga, verður tekið
við bæjargjöldum í afgreiðslu bæjargjaldkera frá
kl. 9 f. h. til kl. 4i/3 e. h.
Viðtalstímar borgarstjóra og annara starfsmanna
eru hinir sömu og áður.
Borgarstjjórinii.
Að geínu tílefni
skal það tekið fram, að hr. Karl Friðriksson, verk-
stjóri hjá Reykjavíkurbæ, er til viðtals vegna bæjar-
vinnunnar alla virka daga kl. 10—11 f. h. í síma
1797, en ekki á öðrum tímum.
Bæjarverkfræðingur.
TÍ MINN er víðlesnasta auglýsingablaðið!
Samband ísl. sanivinnufélaga.
SAMVINNUMENN!
Dragið ekki að brunatryggja innbú yðar.
Biðjið kaupfélag yðar að annast vátryggingu.
Motiðl
O P 4 L rœstiduft
TilkynniDg
et fyrir i—kkru komið t>
— .irkaðlrm og h"fir þegar
iUotið hið mesta lofsorð, því
vel ci til þess vandað á allan
hátt. Opal ræstiduft hefir
la þá kosti. cr ræstiduft
þarf að haía, — það hreinsar
án þess að rlspa, er mjög
drj’igt, og er nothæft á aiiar
tegondir búsáhalda op elrt-
húsáhalda
O p A L
Rœstiduft —
Þökkum innilega auðsýnda samúð og hluttekningu í til-
efni af fráfalli sonar okkar
Sæniiuidar,
er fórst með m/b. „Frey“ frá Vestmannaeyjum.
MARGRÉT LOFTSDÓTTIR. ÁRNI SÆMUNDSSON,
Bala, Þykkvabæ.
firá Þjódhátíðarnefind
Reikningar á Þjóðliátíðarnefnd verða
greiddir í skrifstofu ncfndarinar í Alþingis-
hásinu 3. og 4. jálí kl. 10—12 og kl. 1—3, báða
dagana.
Raítækjavínnustoían Seliossi
framkvæmir allskonar rafvárkjastörf.