Tíminn - 17.08.1945, Blaðsíða 4

TfMlTVTV. föstndagiim 17. ágást 1945
61. balð
Bílvegurinn milli Bitru og
Kollafjarðar
Það var fyrst á sýslufundi
1942 að tillaga kom fram um
að athugað yrði bílvegarstæði
milli Bitru og Kollafjarðar. Síð-
an endurtekið á öllum sýslu-
fundum eftir það, og einnig
rætt á tveimur héraðmálafund-
um. Er þar um tvær leiðir að
ræða, hin svonefnda fremri leið,
þar sem nú liggur þjóðvegurinn
milli Grafar í Bitru og Stóra-
Fjarðarhorns. Hin leiðin er það-
an, sem sýsluvegurinn liggur
frá Krossá út með Bitrufirði að
Skriðnesenni, yfir höfða að'
Broddanesi, og um Broddanes-
hlíð á þjóðveginn við Stóra-
Fjarðarhom. Leið sú, sem fyrr
er nefnd hér að framan er mun
skemmri. Uppi á hálsinum eru
upphleyptir vegakaflar, gerðir
fyrir um 50 árum, en þó er
sennilegt að mætti nota þá, með
því að bera ofan í þá möl.
Um síðarnefndu leiðina er
það að segja, að hún er talsvert
lengri. Vegarstæðið út með
Bitrufirði er mjög ákjósanlegt,
melar og grundir meðfram sjón-
um, og þar af leiðandi mjög
auðvelt að gera þar sæmilegan
bílveg. Hið sama er að segja
um Broddaneshlíð.
Vegarstæðið yfir hálsinn milli
Skriðunesennis og Broddaness
er gott, harður móbergshrygg-
ur og vegarstæði upp hlíðarnar
beggja vegna mun mega teljast
gott.
Brýr þarf að láta yfir árnar,
Broddá, Ennisá og Krossá. Á
Krossá er að vísu brú, en hún
er frammi í dal og því lítil not
af henni fyrir allan þorra veg-
farenda, nema taka á sig krók,
svo í því efni, býst ég við, að ný
brú yrði byggð á hentugum stað.
Þegar um nýlagningu vega er
að ræða, tel ég þrjár höfuðá-
stæður, er beri að leggja til
grundvallar:
1. Vegarstæði með hliðsjón
til eiidingar og lítils viðhalds.
2. Að þar sé fannlétt, svo að
hægt sé að fara um veginn
mestan hluta ársins.
3. Að vegurinn liggi þar sem
flestir bæir g'eti komizt í bíl-
vegasamband.
Þegar þessi sjónarmið eru
tekin til greina, mælir allt með
því að ytri leiðin sé farin, þar
sem vegarstæðið er gott, fann-
létt og fjórir bæir komast í bíl-
vegasamband og mest öryggi
fyrir greiðfæru vegasambandi til
norðurhluta sýslunnar meiri-
hluta ársins. Ennfremur skal
vakin athygli á því, í sambandi
við greiðfærar ferðir norður um
sýsluna, væri flutningur yfir
Kollafjörð.
í sambandi við aukinn kostn-
að af lagningu vegarins ytri
leiðina (lengri leiðina) skal það
tekið fram, að nú þegar er
byrjað að leggja akfæran veg
frá Krossá að Skriðnesenni og
um Broddanesshlíð að Stóra-
Fjarðarhorni.
Þar sem þetta eru sýsluvegir,
eru þeir kostaðir af þeim aðil-
um, sem- ber að sjá um sýslu-
vegi samkvæmt landslögum.
Er því raunverulega ekki um
samanburð að ræða, nema veg-
inn milli Grafar í Bitru og
Stóra-Fj arðarhorns annars veg-
ar og Skriðnesennis og Brodda-
ness hins vegar.
Þótt hér að framan sé eftir-
farandi atriði ekki tekið sem
meginástæður er ber að taka
til greina, er um vegarstæði er að
ræða, er það þó þess vert að
ekki sé gengið fram hjá því.
Af Ennishöfða mun vera einn
hinn fegursti sjónarhóll við
Húnaflóa. Höfðinn skagar út i
miðjan flóann. Fjallahringur-
inn víður og fagur. í austri
Skagastrandarfjöllin, frá yztu
tá og inn til jökla, með fellum
og fjöllum, dölum og dældum.
í suðri Eiríksjökull og Langjök-
ull. í suðvestri heiðarnar milli
Borgarfjarðar og Húnavatns-
sýslu og Dala- og Strandasýslu,
með tindum og hnjúkum. í
norðri rís Vestfjarðahálendið
með fannhvítar bungur Dranga-
jökuls eins og brimskafl úr rót-
inu, en fyrir fótum manna ligg-
ur Húnaflói, bjartur og blikandi
í sumarkyrrðinni, svo langt til
norðausturs, sem augað eygir,
iðandi af lífi og starfi. Einnig
er tækifæri að líta hann í ham-
förum, er úthafsöldurnar koma
æðandi og brotna á boðum og
blindskérjum, en nema þó ekki
staðar' fyrr en við ströndina,
við drangana og flúðirnar og
hníga þar að lokum t „drafnar
skaut,“ en bergið ymur og titrar
undir fótum áhorfandans.
Þaðan á vegfarandinn kost á
að líta hluta af landinu í tign
sinni og mikilleik.
Eins og að framan er ritað
hafa ákveðnar tillögur komið
fram í umræddu máli á al-
mennum fundum, og þær sam-
þykktar með öllum atkvæðum,
og af því má álykta skoðanir
og vilja héraðsbúa, því að greið-
færar og öruggar samgöngur er
eitt af mestu nauðsynjamálum
hvers einasta héraðs. Ég hygg
því, eftir staðháttum, að fá hér-
uð á landinu hafi jafnörðugt
bílvegasamband sem Stranda-
sýsla norðan Bitrufjarðar, en
með úrbótum þeim, sem nefnd-
ar eru hér að framan, tel ég
þeim örðugleikum að talsverðu
leyti útrýmt.
Að lokum þetta: Ég vænti
þess, að vegamálastjórnin láti
nú þegar verkfræðing fram-
kvæma athuganir á umræddum
vegi og taki þar með til greina
margítrekaðar óskir héraðsbúa.
Guðbrandur Benediktsson.
Áfengið og
heilbrigt líf
Tímaritið „Heilbrigt líf“ legg-
ur mikla áherzlu á að sanna, að
Jón Sigurðsson hafi verið and-
stæðingur bindindismanna,
enda „hafi hann aldrei aðhyllzt
öfgastefnur“. Og Morgunblaðið
er svo látið endurtaka boðskap-
inn, svo að hann nái víðar.
Vafasamt er að fullyrða, að
sumum samtíðarmönnum J. S.
hafi ekki fundizt gæta öfga í
þjóðréttindakröfum hans og
orkar þessi sleggjudómur rit-
stjórans því mjög tvímælis, en
um það ætla ég ekki að ræða
hér.
Hitt vildi ég mega segja, að
tímarit, sem hefir það höfuð-
markmið að vinna að heilsu-
vernd, ætti frekar að skýra les-
endum sínum frá skoðunum J. S.
á áfenginu en því, að hann hafi
aldrei verið bindindismaður,
fyrst það óskar að nota nafn
hans í sambandi við þessi mál.
j Jón Sigurðsson segir í Nýjum
Félagsritum 1860:
' „Þegar vér nú hugleiðum, aff
íslendingar kaupa á hverju ári
brennivín fyrir margar tunnur
gulls og eyffa þar meff miklu fé
til einskis, sem þeir gætu variff
til venjulegs hagræffis búum
sínum .... þá sjáum vér aff
hverjum brunni ber, þegar svo
er aff fariff lengi.“
Þarna hvetur hann þjóð sína
til að eyða ekki fjármunum sín-
um í einskisnýta hluti sem á-
fengið og tekur þar afdráttar-
laust undir með bindindismönn-
um. Slík var umhyggja hans
fyrir þjóðinni í öllum greinum.
Holit væri mönnum að minnast
þessara kenninga J. S. nú, þeg-
ar ríkið selur orðið áfengi fyrir
40 milljónir kr. á ári eða meira.
Slíkt iætur sig ekki án vitnis-
burðar um heilsu manna og vel-
ferð.
Þótt nauðsynlegt sé að vara
menn við ormum, veggjalúsum
rottum og skemmdri mjólk, eins
og ritstjórinn gerir mjög dyggi-
lega, þá mun að flestra dómi
vera meiri ástæða til að fræða
um skaðsemi áfengis fyrir heilsu
manna og velferð. Ritstjórinn
veit það væntanlega eins og
aðrir, að margir menn deyja ár-
lega af völdum áfengis með ein-
um og öðrum hætti, að verið er
að stofnsetja heilsuhæli fyrir
drykkjumenn í Kaldaðarnesi, að
áfengisneyzlan er orsök að dvöl
margra sjúklinga á Kleppi og
öðrum sjúkrahúsum. Því er það
mörgum undrunarefni, að rit-
stjórinn skuli ekki sjá ástæðu
til að ræða um þennan óvin
hips heilbrigða lífs og hjálpa
þánnig til að láta fólk skilja
eðli hans og afleiðingar. Það
væri þörf heilsuvernd og lofs-
verð.
Daníel Ágústínusson.
Ingibjjörg Jónsson:
Kennarastóll í ísl. fræðum
við Manitobaháskóla
Hér birtist niffurlag greinar frú Ingibjargar Jónsson
um kennarastól í íslenzkum fræffum viff Manitobaháskóla.
Viff heima-fslendingar erum löndum vestan hafs sannar-
lega þakklátir fyrir þann mikla ræktarhug, er þeir bera
í brjósti til gamla landsins og heimaþjóffarinnar, jafnframt
því, sem þeir eru ágætir þegnar síns nýja lands, og dáumst
aff elju þeirra í erfiffri baráttu.
Þá var það, að norðurfari
einn, að nafni Leffingwell, sem
um það leyti var að undirbúa
leiðangur til Norðuríshafsins, las
ritgerðina. Hann fór þegar fram
á, að Vilhjálmur slægist í förina
til þess að safna upplýsingum
um Eskimóa á Viktoríueyjunni.
Þetta varð upphaf rannsóknar
ferða Vilhjálms á norðurslóðum.
Hin síðustu ár hefir hann ritað
þrjár merkar bækur, sem snerta
ísland og íslenzk fræði: „Ultíma
Thule,“ „Iceland, the First Ame-
ríkan Republic“ og Greenland.“
Þannig má segja að hinn ís-
lenzki arfur hafi verið, bæði
beinlínis og óbeinlínis, stór þátt-
ur i frægðarferli Vilhjálms
Stefánssonar.
Eftirtektarverð er lýsing Vil-
hjálms á þeim anda, sem ríkti í
byggðinni, þar sem hann ólst
upp, ástin á bókmenntum, og
menntaþrá drengjanna. Þetta
hvort tveggja hefir einkennt ís-
lenzku þjóðina frá upyhafi.
Drengirnir settu sér ákveðin
mörk til að stefna að, að verða
lögmenn eða stjórnmálamenn.
Þessar hugsjónir voru í fullu
samræmi við uppruna þeirra,
þeir voru afkomendur söguþjóð-
arinnar, sem átti jafnframt
þann stjórnvisindaþroska, að
stofna lýðveldi á undan öðrum
þjóðum.
Þessi íslenzki menningarbrag-
ur, sem ríkti í bernskuumhverfi
Vilhjálms, skapaði marga stóra
menn. Frá hinum fámennu, ís-
lenzku byggðum í North Dakota,
höfum við fengið marga okkar
fremstu og beztu menn — menn
sem hafa verið leiðtogar í vest-
ur-íslenzkum menningarmálum
og menn, sem hafa lagt stóran
skerf til uppbyggingar Kanada-
og Bandaríkjaþjóðunum.
Það væri hollt fyrir okkur,
hvar sem við erum í sveit sett.að
efla þennan íslenzka menning-
aranda, á heimilum okkar og í
byggðum okkar. Hann er sá afl-
gjafi, sem ekki mun bregðast.
Við heyrum mikið um hinn
nýja heim, sem á að skapast að
stríðinu loknu. En oft sjáum við
þennan nýja Jieim aðeins frá
efnislegu sjónarmiði. Við höld-
um að hamingjan og betri heim-
ur sé í því fólgin að eignast
skrautlegri híbýli, hraðskreiðari
farartæki, hækka kaup, meiri og
betri mat, fínni klæðnað, full-
komnara radio, fjölbreyttari
skemmtanir o. s. frv. Þótt við
getur fullnægt öllum þessum
kröfum, þá verðum við ekki
ánægð, vegna þess að maðurinn
er gæddur sál engu síður en lík-
(Framhald á 5. siðuj
* *
Þannig hugsa íslenzku
skáldin vestan hafs
Tíminn birtir hér tvö kvæði eftir vestur-
íslenzk skáld. Þessi kvæði hafa bæði verið
flutt á Íslendingahátíðum vestan hafs 17. júní
— aiínað, minni íslands við lýðveldisstofn-
unina, í Winnipeg í fyrrasumar, hitt, minni
Kanada, á Iðavelli I sumar.
Okkur heima-íslendingum er hollt að kynn-
ast sem bezt hugsunum og tilfinningum bræðra
okkar og systra handan Atlantshafsins. Það
eykur útsýni okkar og skilning á þessum lönd-
um okkar, og það ætti líka að verða til þess,
að við fyndum betur en ella í hvaða þakkar-
skuld við erum í við þetta íslenzka fólk, er fest
hefir byggð í Vesturheimi.
Það er ekki laust viff, að sú skoðun sé enn
ofarlega í huga sumra hér heima, að þúsund-
irnar, sem vestur fluttust, séu glataðar íslandi.
En sannleikurinn er sá, að sumir þeirra, er
aldrei hafa svo mikið sem augum litið Atlants-
hafið, hvað þá Island, eru sannari íslendingar
í hug og hjarta heldur en margur, sem er bor-
inn og barnfæddur hér, og ást þeirra á öllu, sem
íslenzkt er, er miklu dýpri og innilegri. Þessi
hreina, tæra ást speglast meðal annars í erf-
iðri þjóðernisbaráttu Vestur-fslendinganna og
margvíslegri menningarstarfsemi, sem hér yrði
of langt upp að telja. En jafnframt umhyggju
þeirra fyrir íslenzkum erfðum og geymdum, er
það þeirra gifta, að þeir hafa Iíka orðiíj
nýtir og dyggir þegnar sinnar vestrænu fóstru
og njóta þar í hvívetna trausts og trúnaðar til
jafns við menn af hvaða þjóðerni sem er. Þessi
þáttur í fari Vestur-íslendingsins speglast fag-
urlega í kvæði Ragnars Stefánssonar, er hér
birtist.
Á undanförnum stríðsárum hafa böndin
milli íslendinga vestan hafs og austan treyst
mjög. En nú er hætt við því, að miklu leyti falli
niður skipti íslendinga við Vesturheim, og þá
kemur til þess, að hinn þjóðernislegi þráður,
sem bindur þjóðarbrotin saman, verði treystur
sem bezt með viturlegum ráðum, svo að bróður-
hugurinn dvíni ekki, þótt vík sé milli vina.
Ragnar Stefánsson:
Minni Kanada
Landið bjartra, Ijúfra vona,
landið frjálsra dœtra’ og sona,
innflytjandans undraheimur,
œskulýðsins verkasvið.
t Ljóminn yfir breiðum byggðum,
blik á vötnum spegilskyggðum
letrar gullnum geislarúnum
guöspjall lífsins — ást og friö.
Beiðst pú hér um ár og aldir,
aðrir staðir löngu valdir.
Skildu höfin helming jarðar,
heima tvenna langa hríð.
Þyrptust senn að pínum ströndum
pjóðabrot frá öllum löndum.
Tókstu við peim opnum örmúm
alla pína landnámstið.
Sjálfsagt hefir landnámsliðið
lœrt að meta nýja sviðið —
pó að ráðið reikult gerði
rótarslit frá œttlands-meið. —
Eðlilega efst í minnum
ást á fornum heimakynnum,
reyndi pá á mátt og manndóm
, mest á peirra œvileíð.
/
Örlát varstu á öll pín gæði —
ótakmörkuð landasvœði.
Þeim sem áttu prá til frama,
prótt og styrk i hverri raun,
hefir flest til happa gengið
hlotnazt allt, sem bezt varð fengið.
Fáum hlauzt sú gœfa’ að geta
goldíð betri fósturlaun.
Vegsummerkin sýna og sanna
sigur fyrstu landnemanna.
Hrjóstrum breytt i hreinar lendur,
höll, er bjálkakofinn stóð.
Kynslóð ung af stofnum ster.kum
stolt af áa kraftaverkum.
Erfðagull og eigin kostir
œttu’ að mynda snilldar-pjóð.
Fagra land með fjöll og skóga,
fiskisœld og akra nóga. *
Virðist sem pér hlotnast hafi
hfigsœld flest ocf orkulínd. .
Yfir hverju byggðu býli
blessun drottins jafnan hvíli.
Vertu í öllu um aldaraðir
allra landa fyrirmynd.
Þorstein.n Þ. Þorsteinsson:
17. júní 1944
Berst að heiman austanandi
ástarhlýr af föðurlandi —
fagnaðarins fyrirheit:
Fólksins sigur fagur unninn,
frelsisdagur upp er runninn,
fegri og sœlli en fornpjóð leit.
Alpjóð rís úr ösku tíða
upp á himin frjálsra lýða,
endurfœðist sérhver sveit.
Upprisan er dómsins dagur
dýrðarskær og vonarfagur,
fólks, er áður öldum kveið
eins og fastur fugl í snöru,
fagur hjörtur lostinn öru; —
hálfa eilifð heljar beið
ófrjáls pjóð í eigin landi,
uppboðs-góz á sjálfs sins strandi,
hvergi frelsun, hvergi leið,
Mesti íslands dýrðardagur —
dómstóll pjóðar, rammislagur —
sundrung fólks úr brjóstum brenn.
Blessum alla, er blysin kveiktu,
blessum pá, sem ánauð hneyktu:
Forsetann og Fjölni.smenn.
Blessum hina öldnu, ungu,
alla, sem á Bjarna tungu
vöktu pjóð, og vekja enn.
Veldi lýðs í verki og anda
vaki meðan fjöllin standa
yfir vorri ungu. pjóð.
Hvorki auður, ætt né staða
örlög pín né rétt má skaða;
gefðu sátt og sannleik hljóð;
yfir dóma engir hafnír,
allir fyrir lögum jafnir —
aldrei svikið saklaust blóð.
¥
»
Frelsi lýðs er tvlrœð ’tunga,
trygg pann grundvöll, ríkið unga,
musterið sem mikla ber.
Miskunn guðs og manna hylli,
mátt og vizku, dug og snilli,
berðu sjálf í brjósti pér.
Hlutdeild áttu í heimi öllum,
hlutgeng ertu pjóðum snjöllum,
hlutvönd sértu hvar sem er.
«
Lifsins andinn eini, sanni,
ástúð sú, er hverjum manni
opnar fegurst unaðslönd, ■
leiði pig til heima hœrri,
hugans inn á verksvið stœrri,
knýtt við pjóða brœðrabönd. —
Landnám pinna öldnu alda
óborningar munu gjalda
púsundfalt frá Þorfinns strönd.
ísland — „langt frá öðrum pjóðum/
áður fyrr var sagt í Ijóðum
meðan lögð var leið um ver.
Nú er loftöld Ijómans bjarta,
landíð orðið jarðar hjarta,
heimur dagleið hvar sem er.
Flugöld nýrra frjálsra heima
friðarveldi pitt mun geyma
betur öllum heimsins her.
Fögnum nýjum frel'sisdegi
frœndanna i austurvegi,
syngjum nýjan sálm með peim.
Ský pótt feli heims-sól hlýja,
horfum fram á gullöld nýja
'gegnum stundar eld og eim.
Yfir vogrek allra tiða,
upp i himin frjálsra lýða
fagnandi við fljúgum heim.
í \
Heiðri krýnd og ástaranda
yngsta pjóðin Norðurlanda
sértu í heimsins sögu og óð.
Brenni eldar andans forna
uppi á tindum nýrra morgna:
orðlist Snorra og Egils Ijóð.
Blessist pú um aldir alda
íslenzk prenning máttarvalda:
ríki lýðsins, land og pjóð.
V